^:^

r»'

^-

II

\

I

TTCHON/S BRAHE

A S T R O N O M I ^

INSTAURAT^

MECHANIGA,

EFnGiEsTYCHONii; Brahe Ottonix)is Dani DNI DE KnVDSTRVP iT ARCIS Vranie.vbv'rc i.v

INoNiiABERll l^ i\- SVLA HELUSPONTT! DAMICI HvENNA FVN D ATORIS llNSTVMENTOilVAK^AsTONOMrCORVM IN EADEM D.I5POf ITAFVH INVET3RIS ET STPA'CTORJS i^TATlS SVA, + O . AXNO DNI. l S" B^^. CO. \?jU

™|i|^|pW«iPPii;ff^

.-.' '.■ ,'1 '. i-J i'Ui; tliiJjiL!

teMiillgliii^^

mmmmiEm^mmMm.^

An N O

•■ ' '■ iii. ■■-- —~-.^^—— —»———<

cjrr. D cj I, Qum Qdfaris ^ ^gpim qmrundam Trhilegiis,

AD

fiAVGVSTlSSIMVM IMTE-

KATOREM

RVDOLPHVM SECVNDVM

TYCHONIS BRAHB TRAEFATIO.

StRONOMTA SCIENTIA ANTIQJlISflMA , t)IVINlTUS INDE

ab Adamo Procoplafto humano gcneri concefla, longeq; prxftancifsinia, in quancum nimirum Coelcflia & fublimia ha'C cerrcna & infcriora fu- peranc : Pia^c inquam Divina Aflronomiaab ipfis renfibus oculorum, inilcivagasfiderumvicirsicudincsanimadvercencibus, quanrumadexce- rioraorigincmcrahens,muIcoccmpore indearerumcondicujexcelien^i cirsimorumhominumfacigavic& gcnios& ingenia-.. Tanca nimirum cfl D Ei Opcinii fic ccr maximimajeftas, ucanulhscreacuris ipfjus opcrum fapientia ex- hauririqucau. Cum vcro folusocularis incuicus omnia illa fupramodum admirandi theacri Coeleftis myfteria , mcricacasq; variccaces apparcnces, ca, qiia opus erac fubcilicate 6c accuracionccaperencquirec, excogicaruntommbusfeculis varii Arcificesmedia&orga- na.quibusvifusinpercipiendisSiderumabflrufismocibus juVarccur^, Kincfuncillse co- lumnx, quas Jolephus Judaicarum rcrum fcriptor referc, Adas Nepotes in Syria cxcruxiflc , iisq; fuainvGncamcmoria:caufaad Poflcros infcripfiflo. Huc percinenc^i^gypciorum & aliarumgencium alcifsima; &fumpcuofifsima:Pyramidcsjmuha'q;alia^machinar, a Regi- busanciquifsimis in hunc ufum conflrudse^quales in India,Syria> Arabia,ChaIdaa,^- thiopia, ypgypco,prafercimiflhicinporticu Alexandrino, tumqtioqueahbiincircumja- centibus Regionibus , ubi homincs Sidcrali fcicntia: fedulo intcncidcgebant, olim fpeda- bantUL, Id cnim omnium primum cft, ut in Aflronomicis obfervationcs plurimia: & diutina: idoneis &: errorinon obnoxiis Organis Calitus cipiantur : <\\\x poflca perGco- mccriamcxcogitacisconvenicntibusHypothefibusinquanticatcscontinuas&moturri cir- cularem ac uniform.cm ( quem Cocleflia Naturalitcr, & abfqueintermifsione appetunc atqucexcrcenc) digeruncur; pcr Arithmeticamvero indifcrecas: utadquavis tempora_. conflcnrCoelcflium corporum circuitus &Ioca_,* Intcrcmnes veroqui hacreflrenuc laborarunt,adnosfaIcempervencruncca,quqaTimocharc,Hipparcho,Pcolema?o,Albatc- gnio, Regc Alphonfo, & fupcriori jrvo Copcrnico confignaca funt: quamvis duorum antcccdencium inhis tradicioncsfalccmcxahquali Ptolcmairelationeconflcno: Qui- bus veroOrganis hi indimeciendis SiderumPhapnomcnis pocifsimum ufi fint, cxfchptis eorumutcunque liqnct^. Intcrquarhactriapiacipuainvcnio: RcguIasParaIIaticas,Ar- millasZodiacalcsacquc Torquecum,quodArabibus(uci&: Afbrolabiaplana) pocinsin ufu crat : CcECcra minor is funcmom.cnci, Mulca tamcn fortc alia fucrc , qujc litcris non prodi- ca, adnoshaudpervcnerunc;qua?intantafamq;crebraMundana;fcena£Confufione&mu- tationc, totbeIiis& dcvaflationibus fubindeirrcpentibusfacilc (quod deplorandumcri) inccrircpoteranc?. Rcccntiorcs Quadrantcm,Radium &AnnuIumAfl:ronomiccm-ad- didere,tumquoquequa:dam minonsadhueaftimationisr'. Exquo autcm Sidcrum mo- cusaccuratc noflco .x-vo confideraci ncquaquam ica fccxhibeanc, uciferccalculus ex ullo rum fivc vctcrum , five recentium Arcificum Obfcrvationibus dcrivatus,non immcrito

)::( fufpicio-

TRAEFATIO

flirpicioncmmovcc , media & Inftrumcnta_» quibus inccr obfervandum ufi finc, haud undiquaqiomni vicio caruillo. Quod vcl ipla affixarum Srellarum locaalicer ad niviccm difpolica, quam fcrc Hipparchiana a Pcolcma^o rcccnfica , 6: inde ad nos prop^gaca dcnota- cio, eciamfi cqcerapr^cereancur , facis convincit : adeo uc nc vcceribus quidem , ubi Impcra torcs & Rcges fumpcus cahbus Organis Conficiendis liberaHcer fappcdicarunc, quo e fohda &mecalhca magnificcconficrenc maccria, convenicnciquc amphcudincriccfehabcrenc: ncdum ea , quq Copcrnicus (upcriori ccacc privacis impcnfis paravic : ncc maccrie fohdica- ccnecccjam juftamagnicudineiis,quibusdc(linabuncur,uribus,rufriciGncia,parcimcxopG- re cjusRevolucionumliqucc; parcim cx iis qux adhuc fuperfunt, ilh in ufu habicis Organis quorum unumiParaHacicum nimirum,planc Jigneum, n«c obfervacionibus lacisapcum pencsmcell:, O^ocircacogicanci mihiadmodum follicicemdcab Adolciccncia,an non huicincommdoiubvcniri pollec;varia deinde fucccfsivc conflruicuravihiftrumcnca A ftronomica,dihgcncia & impcndio incrcdibih ; quibus Sidcrum apparcncix cxaitius quam ab Anceccflbribusnoilrisfa<flicacumeft,(abficinvidiadi(flo)fcrutariliccrcc« Quamvis ve- ru ca,qua: in adolclcenci^ confccimus, quando ncquc cognicio ncque judicium macurum ficiscrac,nonadmodumexa(5tcfcopumpecicumactigcrinc,camcnfuccedcnccgravioreaeca. teunacumexpcricnciacrebriorc, ahacandcmmajora5c cxcellcnciora adinvcni & afFabre claborari curavi Organajqualia forcc vix ulla prior i^ cas vidic,qua; fumma pra^cifionc & ccr- ticudinc,idquodincenditur,pra:flanc.Connruxi auCGmvaria&:mulciplicia,idquccvidcn- tibusdecaufis. PrimLmquodiverfimodcidcminquirendoObfcrvanoncmomniscrroris cxpcrcCmef]'ecomprobarem,cumquoquc, ucfi ahquodcorumquidlaccncis viciiconcra- bcrcc,( quod & Pcolemxus dc quibuidam c iblido mecallo fabrcfadtis, quse in porticu Alc- jxandrinoohmil:abant,conqucrividecur)aliamoxad manus€flbnc,quaridcorrigercnc, ac- qucccrcicudincmexa£lam probarcnc. Ecinfuper ucObicrvacorum, quosadm.ininiumfcx vclo£locneoporccc,incoIhmandoperfpicaciras, & innumerando diligenciaad inviccm collacacxaminccur,nuIlo eorum,quidaliusadinvcnericconfcio.Uccaccam,ipfam varicta- tcm Obfcrvarores diligcnriorcs & alacriores rcdderc, acqucpcrfedeledare. Acccdit& jhocquodnonnullafmcinccreaquajobiervandaveniunCjhispocius quamalii$,uc rircin- vcfligencur, obccmperanciamachinis, uciquardam folummodo Alcitudinesnocasrcqui- rcncia,qui\'dam una cum his Azimucha,nonnuIla iblas diflancias cxigcnria,qna:dam Dcch- naciones,qua^damDiilanciasyEquacoriaspofccncia &:alia prolongicudinibus&lacitudim.. bus,aliaqucpro Afccnfionibusred:is& Declinacionibusf)mulobcinendiSoporcuna,&fic decafCCris,fiquecpluraObfcrvationiCa;len:i,quocunquemodoadminiflranda:,inferviunr. .Ucvclhacfolumdccauirahiflrumcncorum copiaScvariccasomninofitncccifaria. Quo- niamvcroca, quxinufum Artiumabhominibusexco?,icancur &claboranturcommuni- iCncivacflcoporccat, obfocietaccmbcnignam gencrishumani,& Artiumadpoftcroi pro- pagacioncm ; non ir.ihi ibli cam fublimia & uciiia invcnca rcfcrvanda duxi : fcd & aliis, fi qui ufpiamiocorum(quodfpcro)invcniancur,quoscam arduacangaccura,impcrticnda.IdcO' quc Organa ca, quas ha(5tcnus in ufu habui,delincaca & fuis, quacenus cam cico prarflari po- tuit,iconibusreprsEfcntaca,pra:lofubiici,&inpubhcui"nprodircvolui; adjundafingulo- rum fuccin(^a explicacionc,pro uc in fcqucncibuspaccbic. Obfervavi auccm in lis difponen- dishancpocifsimum Mcthodum,ucprimumca, quac Alcicudines arque Azimucha Side- rumfcrucancur,conflifucrcm, quorumaliquafolas Alcitudincs,aliquavcr6camhasquam AzimuchapandunttUbictjamminoraminufcJucprincipaliapra-cedunt.Ca^ccraauguflio- ra & cxadtam pra:cifioncm largicncia fubfequuncur;acquc his Organa o^flopriora-abfol- vuncur;liccc5cultim6 Qiiadranrcmqucndammaximum, Alcicudinibusfolummododc- flinacum, quo olimin juvcntuceAuguftje Vindclicorumufus fum,ofiendam&commc- morem.Quodquadccauifafa(f^umfic,poflcadicccur. Dcindeiequuncurlnflrumcnca Ar- millaria; inrerquasprimum ArmillashabecZodiacalcs, flderumlongitudines & lacitudi- ncs majorccompendio & ccrticudinc quam force a vctcribus facfticacum cfl, cxhibcntes.Ve rum cum ha; ccrtisdccaufsis ibidcm cxpoficisrcm omncmacu(uci dicitur )noncangant; alia-trcsfubfcquuncur ArmiIliE^quino(5liaIcs, quarum primacnbuscirculisaiqucAxo conflacjalccraquacuorunacumhoc rcquiric. Tcrcia vcro &maxima fcfquialrerocucLih & axc,uci in Ccecensf, cereci concencarem omncm cxpcdic : & cam Dechnationes quam, Af ccnfionesre(ftas,unaq;a Mcridianodiflanciasquam fubcihfsimemanifcfrat. Tcrcioloco ea infirumenta, qua; fidcrum intcrcapcdinibus rimaiidis inf erviun c ordinavi : idcj; rarn pro

majoribus

niajoribiisquamminoribusd!n:antiis,mod6rexramcircuIipartcmnoncxccd3nr,obrincn dis: Suntq;horumqu3cdin:antiisdcbcncurnumeroquatuor,Iicet&plurainprompruha- beam,qua:tamcit6depingcrcatqueexfcindicurarcnonhcuit:incerqua:unumcfl:, quod ridcrumrcmotioncsrextaetiamcircuHpartcIonge majorcsurquc in ipfum rcmiorculuni dcpromic.TandcmquoddamInn:rumcnrum,quoinnovaAnmi572,iLipramodum admi randaStclIa,quatcnusalticudinibuscjusin fuupraTertim dccliviorc denocandis c:oIloca- batur, ufus fum.prster ordinem priorcm apporicum cft: quemadmodum h. Quadransille ingcns, cujus antea memini,quem propc Augullam V^indelicorum in horco Coniuhs opti- mse mcmorijc Pauli Hainzelii, harum artium,dum iii vivis cflet. cupidifsimi anteplurimos annoscxtruicuravimus: Quicumampliusibinonextct, &quinquenaiotancuni duraric, nolui ei intcr ca;tcra Inftrumenta, Alticudincs fcrucancia locum conccdcre, fcd ad calcem obidrepofui.EtpoflhunGChalybcumquendamQiiadra-ntdmjdequom anterioiibus ege- ram, ibitamen alit«rordinatunij, His abfblucis aliorumc mcislnftrumcntisbrcvisdc- rcriptio,qua:nccdumdelincata&exporicainprupcuhabeo,tandemrubiungirur,ubi criam addiEur nonnulla indicacio crumquqmirocompendio adhiicclaborareanimuscfl: Qlio rum fingulorum tam in iis,qui^ parataad manus funt , quam aliis flio tempore per oblacam 'commoditatemelaborandispleniorcm dcclaracioncmimpertiar,nunc brcvitan fludens, jcumctjam icoheseorundcminpromptunon cflent,pauculisfalceqna; negotium hoccon-j ccrnebant attingere lubuit^* Ultimo canquam Coronidis locoGlobumJillum maxi- mumOrichaIcicum,quimillc flcllas Fixas, a nobisfummadiligcntiaSc praecillonepluri- mis ad hinc rctroannis reflitutas complcctitur,effortnatum declaramus : quatenus rcs cam opcrora&mulcipliciuruiinfervicnspauciselucidari poccft. Acc]uc riclnflrumcncorum defcripcioni finem imponimuf^, QLiibus omnibus anneximus corum quar^haclenus/ nobisexancIatarunc,atc]ueinpoflerum abfblvcndanirtant, nonnullamcommemoratio- nem^additispaucis quibufdam Clarorum Virorum Epiftolis, negotium , quod molimur,

commendancibus, Quin & appcndicis cujufdam loco Archicc<£lonicaopera,qu;-e flruOuras in hos uf Lis a nobis praxedencibus ahquoc Annis ordinacas &: c?onfccl as, oculis paccfaciunt, reprarfentata&cxplicatafuperadderevirumcft. Quolicethoclocononadmodumneccf farium quibufdam vidcri poflet, fiquidcmii,qui hifce feriam curamadhibcrcvolucrint, acq;fumptibusadminiflrandi3 paresfinc,faciIea;dificioium hucconducencium, capcaca.. pra;fcrtimIocioportunitae,rationcsperieadinveniciK:cam.enucaliqualcmida:am fecun- dumeaquq anobiscirca \\^c jugiter claboracafunt, pramonrirarem, non cmninccirca rcm cflc ccnfui , fi harc a*dificia Afl^ronomica una rcr.Tefc'ncacaadjungercm_., Acque hi^c ferefunc,quibuslibcrhicabfolvirur,quemadmodurnctjnmincrofpicicncipacebio. Sicjuq alia intcrmixtaautadditafunt,prudcnsleclorcanoii diiiicukerper fcmctipfumdiipiciet: lltmcmonitorcnonopus habcar*

TiBi vcro, Augun:ifsimcImpcrator,lluDOL?HF. Sf. cunde, DomincClcmcn- tifsimc,hunc5iaIiosnofl:rosIaborcsAfl:ronomicosfubmiflbanimo,&:publicibonifludio- faintencione,offcro,dico&confccro.TuaenimImpcratoria'MajcfI:asveluti fui-nmaprarc- minentia rcliquos inferiorcs homines longe antccell it, ita ecjam Ccelum & Cocleflia, cerrc- naac vulgana in immcnfum fupcrancia a^mulari, CacfT.M.dignicacis & ofncii eflenon ignoras : idcoq; ha;c fublimia fludia in precio habcnda atquc fovenda_.. Huc refpexifle vidc- turvctuftusillcPoctaManilius, dum ad Auguftum ImpcriiRomani'Monarcham fccun, dum,dchacCceIcftiArtcfcribcns,hocElogio camnonimmcntoornaL.':

^eg^nlesanimosprimum dignatn movere cH Proxima tangentes Qalo fajligia rer um^, TiBi icaque,Ccefar Auguftifsimcca, qusemulcis iam Annispencapuericia, in- dcfeflb laborc , &:impendio incredibili cxanclavimus, qu6 divina illa maximequo Rc- galis, &: pra: ca:ceris omnibus principem locumobcinens fciencia Aftronomica in ince- grumaliquandoreftituerecur, Pofteriscjucemendacior ,quamunquamancea, cradcrccur, Clcmcncer accepca, meque Sc h^c ipfa, qua- cradolprscclara Scudia in poftcrum ,qui)m commeadacifsima forc confido : quo Dei Opc: Max: honor& Majeftas, qiuu m j^tbu^ Coeleftibusprqceceris hujus am.plifsimicheatri Mundani afpedlabil.bus cluccr,rec\ius in norefcic, 6c c6 iraagis apud Terricolas amplictur & fufpiciatur : Tuec^ue infuner Cefu: Majcftatis mcmoria & fama, quodharc tam cxccllcntia, in rebus Mundams fcrmc prc-

cipua

"PRAEFATIO ^D CAES<iAR.

cipua, conrervarccueri , & proniovcrenondegravcrur,'ad omncm Pofleriraccm , quoad Sol&Sideradurabunc,eoiIluftriorfulgeac&pefdurec^» Siquidcmex hisrolis,quaspcr- pccua & conftancia (unc , qualia Coelcftia,perpccuum & conftans acquirere nomendccusq; dacuc^: CicceraSublunaria&cerrcna, utifunc mulciplicibusmutationibus obnoxia,ita ctjam quqcunq^ cx his paracur gloria, fiuxa vaga,'atquc mconftans eft, neca^rcrnitatis emu* la, utiharc, dcquibusloqUor,Ca^Ie(tia_..Quorumfummusille& comprjeherifibilisauthdfj Majcftaci cuae C?efaree*, mcncem bonam, corporis fanicaccm, pacem & bonprum hujQs MundiaflBuentiam cumimperio cranquiIlo& felici largiridigneturjinfuampracipueglo-; riam 6crerum a fc conditarum ilIuftrationcm,fubditorumqi tuorum emoIumcntum,quod fubmifse acquc ex animo prccor & voveo. Valeac T. C. M a, & hanc novi hujus A n ni ftrcw nulam, quamprovirili&:fubmi(lbanimo,quapo/rumrcvcrenciaexhibco,Cl6mcn- tcraccipiac* Dabancurcx ArccRanzoviana Wandesbnrgo,qua;propc Hamburgum cft in finibus Germania & Cimbricx Chcr-* fonefi, pridic Calcndarum Januarii, Anni Epoch^ Chriftianac Vulgax*is^« cl3, lo, IIC.

e^D

AD

GENIROSVM riRFM

TYCHONEM BRAHEVM

DE KNVDSTRVP. COGNATVM ET AF# rlN£M SUUM DESIDERATIS- simum;

Z O 1 L O S,

MALEVOLOS ET INSCIOS.

g^l^NiA Ahftrufos yCjHamvisrjegUcta ^ recejfiis ^ OuQihahttnre datur magrjii celfo (lAethereDi VU\ Jgrjotas^ %fias QocU moiuscj^ ^erennes T)um novsjfefinit, tiht 7x c h o , eafacra recludens» rftrcummAcelfosagitariconfficit axcs y S^ilcf^ moratn tamen turha infia ^ invida^fannis £;];cipit,acfo!tdo necdum perlpeda fluporc^ Zy'el/icat,exagitzit,faucies meditatur ^ afmi '

JnJHft^^^lJirutt tcchnas, infandaq, vthrat ^eU, fedinfohdoffe inftrtngentia futo , lUuftres quels forte cjueAtturharelahores. Sufficit aH ipfi fthtfmperut undicf^ virtttft S^ec nugas morestf^ homtnum cunBatur tnaneS\ EnmodoDivinis (mirum) conformiafacris Organaproducis,(juihm altum fuhdere Ccelum-» Ingenio potes tpfe tuo. T^rocu l ite prop hani: Sunt h^c virtutisyfunt Gorgoni^ /tmula vulttiSj Sunt mafornt etjam : nec enim , qusi lucida, curanty ^Antcjiiihti^ extimtflant ,pravas male conftcia mentes Jnvidia at(^^ odiumfTandem hAC concuffa velipfo Ohtutuceufaxa,ftupent(f^,filent(j^ rigentcf^. Quin etjam tgnaros,cjuthus hdc adeo Sntheafordent $ Qui^s neget ^ truncos , hominis^j^in corpore helvxs^ c^/ te Tx c H o imis fuperiimpenetralthtis infen Qupdcj^facis-^Mundiexalto deltrta ridt^ Jmmundiiftrepittiscf^ humtles, ($' nefciafortis T^e£iora quam Dividifpenfant tramitejufto, Stans^^vado fuii^i Imhres ^flamina temne^,

OLIGERVS ROSENKRANZIVS C F. deRofenholmj, F.

QVA*

aVADR.ANS MINOR

ORICHALCICUS INAURATUS.

V

EJPII-

EXPLICAI 10 FABRICAE ST VSFS.

U A DRANS non ufl]; adc6magnusanccpIurimosannosanobisconf{:ru<^uscfl:» ^a formd , qua; hic cxhibccur : c foJida conftans lamina Orichalcica crafsiufcula ' ^^ habensaCcncro AadcircumferenciamB DCcubicumunum. Isq^omnifuipar'" -«^^^feS? rc inauracusAuri hydrargyri& ignisbcncficiojucpulchrior & mudior mancac,no obnoxius iis, c\ux Orichalcum alias nifi firpe mundecur^,fucccfsivcconcrahic,inquina- 'mcncisr*, Limbuscjuscxccrior BDC fubdiviiuscflvulgarifalccm racioneinpo.parces, & Iqua^Hbcc harumrurfiis m 12. icauc ha^cfubdivillofingulaquinaoflcndacminuca^. Incra ihanccftaUaquardadiflribucioquamPccrusNonnius HifpanusMachemacicusClarifsimus iin Erudico fuo hbciio de CrepufcuUs cradidic, cxiftimans cam a Pcoloma^o ohm ufurpacam' !fuiflL%Quodcamcnvixfidcmmcrecuii^.Eflauccmcahs, ucducancurincracxcrcmumQua ;dranccmahi minorcsnumcro^^. lucccfsivefefccomicanccs:quorumexrimusinS9parces |cfldividcndu5 : fcquens in 88.cercius m 97> & fi<^ dcinceps, doncc ad ulcimum Si incimum_s 'pcrvencum fucric,qui46'p.orcioncs habcbio.Qucmadmodumha:cutcunq;in ipsafigura- tionc repra;fencancuiL.. Rcgula cjus D A habec pinnacidia apud A 5c D vulgari modo paraca cumforaminibus.-liccc mfcnori apud Anonnunquamrimulo: apphcaripofsinrparcllelK; fupcriori, morcnoflro: fjcq; faciliorS^^ exadior ficri coIIimacio.PcrpenGicukim E F G apo- fleriori parceappcndicur,uc cjus bcncficio cognofcacur.quado Quadrans riccdifpoficus cfl; ica ucinfcnuscjuslacus A B Honzoncisarquihbrium ,alrerumvcr6 A Cvcrciccm capitum cxadcrcfpiciac:cocumq;QiiadrancispianumplanoCircuIiaIicnjusvercica]Jscongruac. U auccmQuadransicariccdingarur,ficpartimpcrcochIeas,quashabec juxramfcriorcdiipo- ficioncm Pcdcftalis,Iircris S.norara$,parrim percochJcamad O M, quaripfum Quadranccn 0II1C& dcprimic,donec pcrpcndiculum monflrec,ipfum conTcnienrer eflc ordinacum Jn fiflicenimispedcflaliNMOPC)RST,quodcocucumca:rcrisrcquificiscpurocflferro,ub

'a poflcriori parcc juxca H illi aftigirur,Eflc]; propc N nonnihil mobilc hoc fulcrij;ica uc Qu:i drans furfum acqus dcorfum rrodi queac pcr cochl cam O M. Nam Rcgule fcrrc M N &0 N pofllmcarcbari&iamphariincermcdiancecadccochlea OM: ficq; quadrans una parumpci accolli vcl dcprimi prouc opus facrir.Circumducicur crjam is in concavo canali N P,in qua- cunc]; Coeli plagam lubucric : hrma camcn mancncc cotainfcriori pedcfl:alis parcc;quam li tcrx RSQT flgnanc: qui^ infcrior portio ca,qua vidcs forma fulcmiina prebcc,uc Qu^adranb firmiccr confifb c in f uis quacuor cochlcis per liccras ST indicaris : quas cochlca: (uci dixi)co- rum Infl:rumcncumindcbicumfirum dirigunc. Innicuncur auccmhx cochlca? Jaminuli' fcrreis f Ljbfliracis juxca T: quibws quicfccntibus in mensa quadani V X Y Z cochle^ pro lubi cu circumgyrancur... Acq; h^cdcQu^adranceejusq;pcdcflali gcncraliccrindicacafunco. Qux aucenialiquaccnus viflcur incra Ccncrum &c minimum QuadranccmpicturaLK circulari forma comprchcnsa;ornarus caufa cum quoq; uc fliu Hicroglyphica fignificacionc quidpiam doceac,cxfculpca cfl;cum alias fpatium id forcc vacuum Jn qua figuracionc (uc &: hocobirer indicem) adarborcmalceraparceviridcm &frondofamJuvcnis laurcainfigni- cusjin quadraco faxo fcdec, & una manu Globum Coeleflcm tcncc,alccra librum in viridi ec- |j am graminc; & herbis radicem arboris obregencibus pcdcs cxtcndcnsr', Ab aha,lcva vidcli- cccArborisparccradix cmarcidaefl:, &:frondesfl-crilcs, foliisq;carcntcs: incerqua^menfu cxifl:ic,habens e flngulis fcrroaliquid ; qua^ in hac rcrrcflri fccna a morcalibus in prccio ha- bcncur;quahafunc:cifl:ulanumisrcfcrc4, Scepcra,Coronq,Armagcncilicia, Torquesaurei, Gemmx,Mundusmuhebris,Pocula,Charcar,Tcflera:,acq;hisfimilia: quacomniafcclecon_. quoddam,mortcm rcprqfencans,manib,pcdibusq; circumdac,quaficaadfcrapiac. Supra lcripcum vcrocft coci figura; hcmiflichium ,quod fcnfum Allcgoricum explanac : riviMus /NGENio C0ETERA//0RTIS £runt :icaurprior pars hemiflichiiadcxcera & viridiaiboris parcc ubi juvenis ille Philofophans fedec,canquam in fchcda fcripca c ramis depcndcac,alcc- ra, fequens hcmifli chii porcio. Qu^ibus innucre voluimus folidam dodrinam , pracfcrcim rcrumCoelcftiumfublimcm cognicioncm, vicar&mcmoria^pcrpccuicaccm inhifcc ccrris largiri : Rcliqua omniafrivola&caducacflc; acque unacum hominiscorporc intcriro^ Q£andovcr6a:ccrmcaccmRegniCaclorumrcfpicimus,cunchiecipfa,qucEnuncaviridiar- boris parce func, in poflcriorem rranfeunc : fiquidcm finici & infinici nuUa derur proporcio, Tuncq;aliccrmucacurhcmiftichiuminfcripcum, nimirumfic:riviMus /n Christo,Coe- TERAcJWoRTis£RUNT;icaucpriorparsarboriviridi,alceraftcriliadapcccuii,. Incraviridcm auccmarboris facicnij» Chrifhvitce & do6trinac Hicroglyphicaquacdamindicatioeft, Cx- ccramancnc,ucancea:nifiquoddo6trina:&invcncioncshumana:ccjaminl'a:vam&poftc-

A riorcm.

EXPLICATIO FABRICAE eT VSFS,

TiorcmarboriSjdcrilcmniniirumparcem verganc. Quibus innuimus, nihil homincmbra rc,& mimorraiicatc nia-ccrnumdonarcpoHc, pra-ccrmcricumfihi Dei Clinifli rcdcmpro- ris, ejusq-, Dodnmr 5c Vitx obrervanciam_^, Qua: fHigula hic,liccc fortc citra rcm, ob pidiv ram adjun^am cxponerc lubuio, Ab alccra Quadrancis parcc Canon ziphns cxcifus cfl, qm minimo negocio oilendic,quid iingula punfta Nonniana: (de qua dixODivifionis m Alcitu- dmibus qua^ficis cxhibcanc.

U s u s hujus Quadranus cll;in capicndis flcllarum 5c Luminaritim Alcitudinibus^quanJ do non fumma rcquiriLurpra;cirio,icaucmcra duo vel cria minutahanc rcircrufPiciac, Diti-J eac uriraqicuncplanum Qiiadrancis vcrrusfidusobrcrvandumSc rirc difponatur pcr fuasj cochleas,uci priusditlum,doncc pcrpcndiculummonflrccomniantcconflaro. TollaJ .urq; cunc, vcl dcprimacur Regula AD,donec fiduspcr foraminaauc rimulas diopci-ariun ccrnatur,auciumenSolismtromiccacuradamufsinij.Sicq', firmccurab alceraparcejuxcaD,| ubicochleolamhiclaccnccmhabcc. Monftrabiccnimficincxccriorclimbo,ubidivifioncS| fuhc vuigarcs, excrcmaccjam Regulac pars Alncudincm qua:ficam inrraquina minuca;qiio-j rumquoqucdimidiamvelccrciamparccmaccuraco intuicuaflcquiliccc. AcfiNonnianJ {Iniu: divifione ucilubucric,vidcndum efl:, ubi Rcgula aliquod pundum in ca, ubicunquc tanicm,cranfcac5&numcrandum,quotumfuilludpundum, acquoccaliaillcQuadrans concincc:cumquibusduobusinTabulam ab altcra Quadrantis parcc exfculpcam Jarcra- litcr incrandum, ficque in arca juxca.. communcm concurfum invcniunrur Gradus^ Minuca, Alcicudinemmenfuracam pandcncia_..Idcm abfqucTabuIa perRcgulampropor- tionum, nonmulcoIaborc,cflricicur: poncndoprimoloco coralcmdivifioncmcjusQua^ drantis,inquo punO:um aliquodipfaRcgulacontingicun.. SccundoIocoGraduspo, Tcrcionumerum ejufdem puniflia principio , eoufqueubiRcguIacfl: fic- quc quarcus perada opcracionc folica oftendcc qua:ficum_.. Vc- rum hqc Nonniana racio non cfl fufficicns in praximc- quc habec in rcccflu quod in acccfrupollicc- cur j uci cxpcriunci patcbic».

QVA^

aVADRANS MEDIOCSIS

ORICHALCICU^ A2IMUTHALIS.

tA 3

EXPLl-

.^

EXPLICATIO FATIRICAE ET P'SVS,

fllc Quadrans ABCexfolidaconOansIaminaOrichaIcica,habecaccntroad ; lcircumfei^ntiarn A B pauloplus feiquiakcro cubico.Crafsities cjusefLfenriC |jlcniis]aticudinisdigitiXontinecverointracircumferenci?.irj,nonfoJurDdi- ^^0 pvifionemnobisufitacam perhneasScpunda rranfvcrfaIia(dequaalias)Scd& |^3LI!l^onmanam iilamClarifsHni MatlTfernacici Hifpani,inhbelloeruditodeCrc- pufcuiisprodicam. cujus in pnori memini,alia ramcn & magisaccomodara- tioncampliacam, ica uc plures contincat fubdivifioncs , corum pra*lcrcim numcrorum oui in aliquocas integras partes diftribui commodc poifuno. Qua i n parte Nonniana invencio nonparvamxlifficultacem ingcrcbac ; cum etjam pcr/e nonfit lufHciens omnibustotius Quadrantisminutiis, ncdumuthorumerjam. fcrupula{ccunda,proutillevoluit,mamfe- flec.Jdenimpotiusincalculo,quam praxi locum habec : uci aliasfkpc fic falli Tyronesin_> hac Arteufu venio.Additurctiam Tabul;i inalrcra Quadrantisfupcrliciecxci(a,qu^ Divi- fionesiIlufi:rar,&:fincultcrioreca]cuiouf;bnsficiIIim'a;aptasreddit, RegulaejusDE tota Clialybea eft,uce6 promptiLYs dired>a icmper manear.A t fimul inaurata, nerubigine inficia- iur_ DuodioptracircaDEhabetOnchalcicajubiinfcriusE rimuias prionpinnacidioadD parallclasicui oculus obfcrvacoris app]icandus,exhibct;quo fidera undiquaq; circa primum pinnacidium cocollimatius&ccntralitcrahlq; cmnihallucinationecollincareiiccac.Qui modusnobisinomnibusfcimeInflrumentisufitatuscliJflq;ipfaReguladataopcraQua- drantis radio longior tacla apud A K ; partim utcii ca infcriorcm fincm ad Eintercolliman- dum digitisfacileattollidcprimiq;poisir,donccAflriobicrvandicxquifitapateata]titudo, unaq; Azimurhunij.Qiia? etjam ubiq;, prout mota fucrit , flrma maneac:alia ab alcera QCia- drantisparcccircaDpluma( uti vocant) tcnui Chalibca eamficcontincnte& oblervanr^-: iiceoexadior&commodiorfiacobfcrvacio. EveniccnimfermeficacfiQuadrans in radio haberec longicudinem, qualis efl DE : & infupcr, ne inferiora obftcncfulcra,aptiortfl: cra- ftacio, AcquehaxdcipfoQuadranccfaciscxplanarafunto. Fulcravcr6,dequibusloquor, fic habenc : Primum volvicur ipfe Quadrans , cuidam ccreci oblongo robufto ferroafhxus, circa H pcr cochlcolam : ica uc aufcrri pofsicquando 1 uber,in quodam canali , qui cxterius eashabetangulum,qua:apparcnt,circum.gyrarionesfrmirudinis&ofnatUscaufa_^. Cana- lisaurcmipieinfenusgcflatalii:miTgu]a,*"quiijuxtaK6<M rcpr^fentatur;& unacumpla- noQuadrantisinquamlibctCoeli faciem fupra Horizonrcm Azymurhalcm Chalybcum NOP commodeconvolvirur : f mulq; fiib indiCcK Axim.uthafl derisobfcrvariunacuni_» Alritudine,pandireodemncgorio,itaut AItitudincs(uperii;sinQLiadrante, (proucmani- fcftatum )numeranda:vcniant; Azimuthaauremin di<flo Circulo Azimuthali. Cochiea:, quieeircadi<ftaslitcrasvifunrurtres,tL:mquoqucqnartaabaIterapartelarens;cf^ciunr,ii pereasHorizonillcchalybcusinplanum Horizontis vcriexacfcdifponipofsic,adeoq;ipfe fupenus exiffensQuadrans rire ram fccundum equilibrium Horizonris.quam vcrfus /enith urroqucfuolareredirigi: Ticcr&alia juxraf fir cccJilca, quaeipfumin minurulisquibufrc

difFcrenriolis(ficubiopusfuenc)corrigac:icaucamufsimplanumcujusvisCirculivcrcica lis in quocunque fuo ficu reprarfencei:,^ Porro infiAunc cochlcjc hx Chalibcar, cotum In- ftrumentumportantes,quatuorcolumnismarmorcis; quarum crcsvifuipatenrcsliteris X YZ indicancun.. Quarcaapoflerioriparteillispar, nonlacisapparet. Demi mincraharc! quacuorcontinecurfcamnumfivepedeflaleper QRS fignatum:in quodperada obferva- tioneadfccndicur&flacur ,utaltituco in circin fcreniia Quadrantis obfcrvata commo- de&accuratcnumerariqucat, Atqucha^cdelnftrumcntifabrica indicailefufEiciat. Rcli- qua,fi qua^minuruladcfiderantur, cxipfahguraoculan infpedione&: diligentiattentio- nefacilccognofcuntUL,

Us us cjuslarifsimcpatet,quaquavcrfumper Altitudincs& AzimuthatamPlancta- rumquamafhxarum fleIIarumquidpiamcfl,quodobfcrvacionibusAflronomicisaccom- modari qucac,ac pcr Triangulorum fcienciam in numcros dcduci,eidcmq; inferviro.Qua dc rc confulancur arcificum libri, tum quoq; ca,qua: nos circa_, hasc in noflris opcnbus hinc indc, proucres poftulabac, commcntaci fumus: praefcrciminTomoProgymnaimatum Afbronomicorum iecundo,qui dcComcca^ Anni^jJuculcnccragic.In ejuscnimobfcrva-

qLiiuciiuguianiinucacam in AJtitUGiniDusq muthisfarisdifcrcte cxhibeat,Explicaturetjaindid:ohbrocircacalccm;pag.nimirum4 6i.

&tribus

r EXPLICAl lO FABRICAE ST VSVS.

5j tribiis fcqncncibnshicidcmQuadranspauIo ubcriuspervariascircumflancias,arq;nna

jihidLmDivirioniscircumfcrcnciic in punclis rran^rfalibns modus 5c aprifsimus 6: cxa-

!(Sli(sim'us a nolDis"prrmijm circularibus applicarus fufius cxplaharur , & cxqtiirica ffidura il

luftratur^. Qinn&diopcracjusin:hicpag.462:ccjamdcpnigicuraccxponirur,qu6pinna-

cidiorum racio& rimularum, dc qaibusfubJr.de mcncionchifacic>,diip6ficio,cacceraq;huc

conduccnriadilucidcofl:cnduncuc_, E6icaq;lcclorcmharumrcrumcupidumremicco:nbi

crjamplurainvcn!trharrcMa'chanicam,camhujus,quamaIiorurnInflruiiicncorLrmracio-

jnemconccrnencia:quxomnahicannocarclocusnonpacicbacuL.Ecqua;ibicircadivifio-

Inis & pinnacidiorum flacioncm prolaca func, ih omnibusaliis Inftrumencis, quibus hxc ac

'commodarcoporccc,incclli^ivolo:necamhicquam alibicafafiidioscrcvoGarcopus fiu.

Ild lakcmrampropcerhocqtiamcxccra rnftrumencahiCmonebo, oporccrc ca-.omnic}c

^iarcecflcquamabfblucifsima-,, Idcoq;idoncos ArcificcsMcechanicosadhibcndos,quicali

laffabrcclaborarenorincaucdifcanc.Ecfiprimavicercmcmncmaca (uciajun >' ^ '\-

iccrmc,ha«dpigcacfl:ru£lorcmdenu6rcicerarcopus,caq:omnimodecmcndarc,quardcfi-

JdcrancurrdonecnulliVicioobnoxiafmc.Qucdipfaobfervacioincclligenrifacisprodic, va-

Ifficadminiflraca-., Hincfa<flumefl:,uc nospIeraqliccxiisInflrumcnris,qu£ein hociibro

cxhibemus, bisvclternonfinc fumpcumagnononrcnovari,im6quafldcnovocoxi-

fici curavcrimusi molcndtnis^cjam cam pcr 6quos, quam aqtiis circumda-

cendisiucosufus,uccornarcncur, licccfcrme fruflra, cxrrudis';

Mwkisqi aliis impenfis , qux in ipfls Inflrumenci* non

facilc «Ikmancur , huc crogacif^v \

U i

aVADRANS ALIVS ORICHAL

CICUS ETIAM A2IMUTHALIS.

EXPLI

EXPLICATIO FABKICAE ST FSFS.

^F^^^^E^Jc qnoqucQuadransABC cfoIidoconflansOrichalco; fcdiradidriburusk te^^fl K'proucinfiguraapparcc,habensrub rcHorizonccmGHIK / zimjchaconci-. t^^cfl ^jnenccm,&cfolido Orichalcofufiinij. Tociusvcrolnftrumcncrparccsfii^il- lacimcxplicaca:, inhuncmodumfchabcnciaCcncro AtdBvclCeftlongicu-

[jjjdo unius cubici cum fcmiflo, Hinc paccc circUmfcrcncia B C, quar ctjam pcr sUpundacrarifvcrfalia confucconobis morc in finguIaGraduumminucaiub- jdiviiacil; nulluftiq', alium, ucin priorijdiftindionis modum obcincc: fiquidem limbus non iadc61jcu!>fic,ucpIurescommodccxcipiac. Habccnihilominusduorumcirciccrdigicorum |Jaticudiiicm;5i fingulis minucis cxprimendii cranivcrfaliccr ( uc dixi )c.?pax cfi.Quadratum jvero, quodinarca Qu^adrancis A D E F conipicicur,unaq;huicdccurii\rim incidenccsco- fgnationesfulcriialccmloco&majorisiirmiiaciscidcmadapcancur: nifiquodQuadratum iUud ufuiquoquecflcpofiic in dimcnfionibus Gcomctricis quoad alcitudincm & lacitu- dincm rcrum , qux in terra confpiciuniur , arqucj in ea hommum luborc cxcrudlas funt-» : Qucmadmodum alias Inflrumcntum illud , quod Quadratum Geomcci icum ap- ipcllavicPcurbachius; hxc& fimiliapromic : vclurii.bcodemcximioviropccuIiarilibcUo cxplanacum & dcmonilracum cfi: : acqucaliiis id ab lis, qui Ailrolabhms cxplicanc, praier- cini quoadcjus (ucivocanc) dcrfum,minorincgociolicccnonadc6cxacI-e)!ndicacur-^.Al- ccra adapcacio,qux circa ha:c di(fl:a ccrnicur,acquc a poflcriori Quadrancis parcc incciligcn da venicjformani litcvq Y repra:fcncans,acquc his cnbus liceris FFX Y confignaca^propcercsl •dcxL,ucipfumQUidrantispIanumHori2onci, cuiinvolvitur,adangu]umrcdlum,quomo- docunq;circumgyrccur,fin:ac;unaq:caparrc,quaHorizoncijuxcaY coniUngicur, cochlco- laquadani,ubiopuscfi:, icafigar, ucin iuolocoibiimmotuspcimancns.Gradus Azinuuha lcs commodcdcmonitrcc.Ubi ctjam RcguIaqua^damaCencro L vcriuscochlcam Ydu£lal conjun:;ic iulcrl cxcreniicarcm cum inferiori 6^ media Quadrancis partc, quo co firmius o-' mniacohaTC.aat,&:pariccreircumagacur: plumcola ccjaminfcriusadcochleamaddica , u confidacQindransinquovisloco abfqucomnivacillacioneimmotusr** Quodvcro Qna drans hicnon cocafuafuperficicibUdus fic, feddifcriminaca, quadnlaccra I1tplunmum_., qiiaMnco vifuacur,habeac,idpra:betucilicacis , quodminorisficpondcris,arquc obidnon faiccmfi.iciIiLiS cra^tari, Ccd. ccjam ab uno in alinm iocum , (cujus crjam causacxpartibus c6 {lac}cransfcrnqucac:uc pbftcaplcniusindic^bimus^^.DcrcgUlaquoq; cjusdiopcrasgcftan- ccjjammoxdiccmus ubipriusdsHorizonrcAzimuthalinonnuIlacxpIanaVcrmius: f qui- dcmdiopcrjeiila^oblcrvacioni tam Alcicudinum quum Azimuthorum paritcr infcrvianc. Ideoq;RcguIaipfafuoplanoobIongiori&:Iaciori , planoetjam QLiadrancis ubiq; adjacet: adcouccjaminfcrioriiuaparcc, A Squa promincc.candcm planicicmcxadcrcibiciac.&di- opcrarcumfuispinnacidiis huicccquidificnc, tumquoq; Orihoeonalitcr infiilanc: aliasc nim Azimuchorum(ucde Alcicudinibus nondicam)accurataficri ncquircc pcricrutatio» Hori2on aucem Azimuihalis (dc quo dixi ) infra Quadranccm cxiftcns , adcoquc ipfimi fu- Acntans, pcrG Hl KexprimiLurjhabensinfedecuflatimadanguIosrc^flosfulcmina.uteo firmiorpermaneac,atquecircahorum angulos communcs, inccncro nimirumcjufdGni-j HorizoncaliscircuIiQnadrans tocaliccrinadapcacaillhiccanalircvolvatur, Habccinfupcr juxcacxcrcmicaces carundcm concignacionum quacuor cochleas M N OP, quibus rotuj;, horizon,adeoq;ipfcQuadransiIIiinfiiTcns,icadiriganrur, urhicpIanumCirculi vcrcicalij cujufvis adamuGim imicetUr: IIIc vcrnarquilibrium Horizoncis: quoucriufqucufustam quoad Alcicudincs quam Azimujharircconfcrc. Rcgula (cujusnonnihil anccamcmdni) ipfi Quadranti applicaca S V Tcodcm moado fchabec,quodfuadiopcra & pinnacidia,qur* admodumin prioriindicacum cll:, nifiquodinfcrius juxtadiopcram S habcacdiiasanias, quibuscommodcmanuaccolli & dcprimiqucac,proucAltitudoobrcrvandarcquJi-ic :tum quoquc,ucfuopondercalccram Regu!a:parccmT A quafiin arquiljbriodccincar» Carcc- runi mfiftic cocum InflTumcncum lapidi Qiiadraco aliquaccnus in larcribus excavaco,com- modiorisufusgratia,qui perliteram Q^cxprimicut-, Is vcrocolumnrclapideci: K firirdccr innicitur,uci ipfaiiguraha-cfticisoAcndic.HabcchicQuadranspraranccccdcntiinfuafabri- ca id commoditatis.quod cani is quam Horizon cui infiflic , omnir.q; rcliqua huc pcrcincn- tiafaciledi.sjungiacq;iccrum intcr fc compOni qucancquoabunolocoinaliemporcacioni, convcnicnci chccaidoneusfic,cum ctJAmnoncocconflccparcibusacque prior,&ha:coch- lcoiishincmdcdifpofitis nonfalccmdisjundioncnl, fcd& facilc p:\riccr, ucanceacompofi- tionem admiccant candem. planc quam prius : Idcoq; hunc Quadranccm Azimuthalem,ap- pcllarefbleoporcaciicirLj» A 4 Usus

EXPLICATIO FABRIC<iAE ET VSVS.

Usiis cjus cumprioriuniformis-cftino-mnibusiis, qux pcrAlcirudinesacAzimutha obfcrvanda i Gcomecncc demonfiranda, acquchinc in iiUmcros refolvcnda vcniunc. Sci- cndum nihiloramus, quod hh^cc duobus Quadranribus , ubicxa<fli{sim?i_> obicrvscio in rJi- ouotaminunpartcrequiricur^ nonnmiium cOclidcndum : qualcsruncillar, quicSoIariSj curricuhrcftiiutioniinicrviunc,ubircscircaminiraavcrfacur,acqucrcxti^,vcladminimuiri rcrciaj narcis umusnhnuci prsccihoncm rcquiric; quam cam parva Inftrumcnra , qux unum' velicrqiualcerumcubicum compIc<fluncur, pra:il:arcncqucuat;Idcocpadmajorao:t:ihbi's| m32,isidonca nuncnosconfcramus:quacnonrolumhanc,qua:circaSolcmrcquinturJub- tilicacem, ^<^^h'. Parallaxium minuthsimarum pcrveiligationematque difcrimina ' ii qua faerinc) in quovis Coeiefti Pha;nomcnocxpcdicnt,tumquoqucmukaaliainobfervatiO-. oibus ram crrantium quam mcrrancium llcllarum fcrupulofifsuncpandcn r. Kxcr.ipla ca- liumParaliiixiuni mvcnicnc harum rcrum cupidi inalccro Tomo Progymnafrn?.rMra no- ftrorum Aftronomia: inftauranda? : Ubi tam in priori , quam» akcra parcedc Comcds 7*in- traanndsao. clapfosconfpedis, diligcntcrtraclo, <?c corumParallaxes, quarenus habcn pcccranr iabrilifsimcfcruror, omnesq; in /Frhcrca RcgioncIcngefupraLunam cxci- tiifc , Gcomctricc 6c i nfallibiliccr dcmonftro : uruc non dcfmc,m cer cos, o ui cx Ariftocclis (chola prodicrunc , qui iacis fupcrq; pacefadar vericacii (ucialias ctjamin varhshominumopinionibusficriiblcf) acquicfccrcnolinc. Sedvcricasnihilominusoftcii- dcnda-^* Crcdanc qui agnofcunc & volunu*

tEX

^t^amm^mmmm.tmmt

EXTANS ASTRONOMIGVS

PROUT ALTITUDINIBUS

inieruiu

>MMJ.Wh*Mi>iHiBP'a«!»aKMjjm.«imiui'iLMW!wi^^

EXFLl

EXPLlCATiO FA^BRICAE ET FSFS.

•>«fN^.*<?^r^'

xfy^^ff E XTA NTis Artronomicirnflrumcnriimuribus apprimeaccomodum cgopri- €l;^v/% mus anre annos plus minus 20,excogiravi , adeoq; hoc nomen ipfi indidi j quod / ,-. V- 3^^cxram Circuli parcem in circumfcrenciacompJcdaturjobrervationibus, qua; fic k^iZ^^i^g^ucpIurimumhaberipoiruntjOmninofufficienSjnecnimiaquancicatecasdiffici- horesreddens^UcecahipofteahujusHivencionemribiarrogarinCjformasciivariarionenon nullamctiinxerinr,prouc plaraq^aHaexmeisahquiinGtrmania, cum quocj^ ahbifibivcn dicarenonverencuiL.^Conj[lruxiautcmfuccefsivccria cjufccmodi (ucdealiis diverfimode idem pra^ftancibus nunc non dicam) Organa,quoad exceriores limbos 6c pinnacidiatodcm modo fcliabencia,quoad contignationes vcro intrmlecas; varic, & prout ccmodum fuerir» Hicver6pra:fensinipfis,dequibusloquor,contignationibusquamfjmplrcifsimuscrar, ut- pote, paucioribus referrus:Eam cnim ob caulam a me fabricacus,ut conimodc disjungi,rur- Ibsq' coaptaricercis m locispcrcochleaspoflct, atq; cifteu impofitus,unacum fuofulcro, quodparircrin parres diftnbui queat ,inalias Rcgiones,nonlaltcmmaritimoitincrenavi (quod tutiusforec)(t'd&cerrcfl:ri,curruvehipoflec,acq;ficPoliAIticudinesmvariiscerrjs accur.iceexp!orari.Ncq;enirafoIummod6Solisacfiderumincercapedinibus;fed&earunde Alcitudinibusrimandis,hocInflrumentum(ucdixi)appoficcinfervic.Qu^andoauccmfubli- micacc-.eorundcmhoc cipiendcvveniunc,ica uc difDonendum,uci prafensfiguraexhibctL». Cujusexplanacaprimam fabrica,pofleaufumbrevibusindicabimusr', fflhicfexcans A RC tocusundiquaq;Orichalcicislaminisimbutus,idq;ade6concinne,ucexroIidodiceresOri- chalcofufum,nullaapparencecombinacionisrimula_j. Habecq;aCencroad circumferen- ciamquaruorcubicos.Plflq^juxcacentrumCylindrus A,cujusbeneficioobfervarionc.sfiunc incermcdiancepinnacidioinferioriMin Regula A NM.Pinnacidiumver6illud,duashabec rimulis; canraminvicediil:.\nccs,quantiimCylindndiameccr exigic,uchinc indeparallcli- terfi.it obfcrvatiOsfidusq;cencraIiter cicrahailucinationcmdenotetur-.. Divifio circumfc- renciivBC&pcrpunclacranfvcrfalia, proucaIiasanobisficric6fuevic;cumhicmodusjuxca noftram experienciam omniumfit & aprifsimus,& in conficiendo facilhmus,nulliq; inccr- ncudmiobiioxius; veluciisinfinefuprddicli libri deComecaanni 77.(ucipriLisquocj;mo- nui)pleniL;sexplic.irur,quemerjamaiiipon:cuinGcrmaniafibiaccribuerunr,exquo Wicti- chius eam apud me confpcclam una cum pinnacidiorum ratione Callellis patefecic,6v': forcc ctjam profiiavcndicavitL\ Nocandumver6, quodquando AlcitudinisSolisfiacobfcrvacio, commodif)imum fir,ob exadiorem umbra^ difcnminacione ipfi Rcgulq juxca fua dioprrno-: pinnacidiaapplicarcoblongum quendamcanalequadrilateru,quiexleviquadamcori{l-ac maceria, ncluoponderePvCgulas.cjusq^pinnacidiisofiiciac. Relinquacver6isjuxcaCylin- drum .A^camfupraquaminfraaljquidvacuiapercuminflar rima',qu6radiifolarcsurnnque pcrmeances umbram CyIindriquadnIaceramabi»ireriori parre inferioris pinnacidiiiiirra quadrilaceram_5 figuram umbrjie analogam cxprefsius oftendanc , ficque cb id ibidem a- percioquadamcanalis, per quamid commodc& difcrecc incrofpiciacur, prouc alias ctj- am in Solis obfervarionibus, uc'luminis &:umbra' excremiraces prompciusparcantL?, fa- (fhrare confuevimus'\ Componitur hoc ^ disjungicur Inflrumientum incochJeisqui- bufdam firmis A B C D L, tum quoquepluribus in locispcrliteras hic non repralen ratisr^ Sed Arcus ejus una cum fuafubtenfa B C non feparantur, vcrum conjundi llm- per manent, neidcm Arcus dc fua circumferentia dudu cxquifito quidpism remittar PedcflaIcinfuperhabec,cuiaffigitur,quando Alrirudinesejusdeliimende(utihic)quodpcr EGHexprimitur, cuiinrotundo foramineper claviculum juxtaDinfigitur, & hincindc motum firmatur tandem infcrius apud cochleam G: ubi perpendiculum circa L appoiitum mferius afeiCcircadivifidnum terminum,indicatlatus A B, Horizonciadamulsimaquidi- ftaro. FftauremLpun£lum,inquofiliumccnucOri€halcicumappendcndumvenic,mc- diumincer Accncrum &BfinemcircLimferencia :ficq;cvadicTrianguIumifofcelesABC. Nam Circulilcmidiamccrum&: fubccnfamfcxca pacriscircumferencia invicemadaquari ex Gcomecnarudimencis nocum efl. Cumq; lineaCLcadac6nhogonalicer inlinem AB, & peipendiculum, linea: CLuniacurpcr adapcacionem;neceflumeric,hancZcnichcapitu relpicercillam vcr6horizoncispIanum;icaucnonminushicInfi:rumencipro Alcicudmi- busdifpoficioexa(fi:aconfieriqueac,quam fiinccgroQuadranceuccrcmur.-.Pedefl:aleautem ejus five fulcrumefi: e firmo ligno compcficum illa formaquavides : Interiuscamenpro majoriparcecavum,nenimiopondereve(flurammoleflet^. HabccnihiIominus,ubiopus oll:,fua quadamifcrramenca hinc inde accommodaca : qu6acontufionibus &:damnisru-

tius

EXP L ICATIO FABR ICzAE ET VS VS.

-f

tius fi t : Ec infuper adfiint cria oblonga,cx ferreo fulcimina a mcdio cjus ufquc in psdis cxtrc

micaccm,quortiniduoperIHuidican.tur:ccrciurnapon:crioripartclat<^c,qua'perruascc- jamcochleas apponi Scauferripoflunc, Suncpr?!ccreaquacuorcochlcxchafybca:,quxco-

tumInflrumcncumruftcncanc,quarumcrcsliccrisHrignancurL..Quarcaabakcraparccnon confpicicui:^. Hsc, ut Inftrumcncum rice & firmicer dirigatur, commodicaccm prabenc-, dum fupra quafdam laminulas Mecallicas mfrapoficas, nc pondcre & acuminc rubjedura*

pavimcncumin2equaIiccrprcmanc,circum*Tyrancur,donecObrcrvacorJn/Trumcncum ad p!anui:nCirculi alicujus vcrcicalisconformucrdifporicum,idqi cxpcrpcndiculo an-^enlb adinvcncric, v-h^-; . '^ ^

U s u s cius cH:, quando fic craaicur, in omnibu§ Alcitndinibus tam Iumii>^rium,quam jcxtcrorum fidcrum errancium & inerrannu cxaxile incra tcrtiam vel quarVani minut! par- jtcmdimccicndis;mod6fexcim Cofli parccmnohcxuperarinc. Qum&jiicfirmacoalicer Quadrancc, ita vidcliccc uc A C Zenich rcfpiciac . rcliqua pars haberi pocrC A t fola- Ai ciru- dincsficdcprehcnduntur.nonaucemfimulAzimuLha.,, Talisfcxcansrtdmbdumaccom- modus cfl non rolummodo Alticudinibus,fed & Diflantiis flellarum ad amufsim rim.andis. ncquc difHcuItatem aut incertitudincm aliquam in hac pragmaceia iu§[gcric, cum pau-- cisconn:ecparcibus,iifdcmq;(ucidixi; inccr fe firmicer contignatis; nc^inccr obfcrvan- dumcxcra dcbicum ccnorcm quidpiam in co diflrahacur : unaquc id prarflacCouod 5c

anceainnuimus)ucintliaccjamlocanondifHcuIrcr,&abfquel'afioncacqucincommodo

cranfporcari qucac. Qu^odin quibufdamInfirumenci$,quacenLi$lienpoccflpra'flan-

dumvcnic: nefervi locorumfimusr^.Oporcccenim Aflronomumpotius,qu4m

alius Philofbphia: partibus dcditum Korf^oTTcArTKv cflc,& ubiquclo*.

corum^proucfert commoditas vel ncccfsicaiiiiaia

rcputarc Patnaui>,

aVADRANS xMVRALI

SIVE TICKONICUS.

EXPLI-

«»■

EXPLICATIO FABRICAE eT FSVS.

Uatraktem maximum pcr B D E C hic rcpra^rcntatUm Muralcm ilvc Ticho- nicumjamurocuiinfigcbacurdidum,etjamconficricuravimus,eiblidoOrichal- cofufum&apprimelevigacum quinqucdigicorum in laticudinc, crafsicudine^- auorum,quiqueinrua Circumferenciacantxcftcapacicacis, quantamradiusleu Circuliicmidiamecerpene ^.cubicorum pofluIatL». Icaquc Gradushabecadmodumam- plos,ade6 ucfinguIainhisMinuca_.adhucinrexporciunculasfubdividancuii..Ideoq;,dena qu2;libeclcrupulafccundadifcriminacim|exhibec:ade6ucfemishorum,quinavidelicecfe- cundainhisnondifliculcerdifccrnancur; Eaq; omniaperpundla qua:damcranfvcrfalia_., fubcilifsime,modo nobis uficaco fignata..»

AfKgicurhic Quadrans murocuidam MP Q^cxadifsime Mcridicm fuo planorcfpi- cienci : Idq; firmifsimis cochlcis , ut nulla vi auc robore a fuo debico ficu , qui prxordinatus ed, uc Quadranci MeridianiCoelcflis ab HorizonceinZenith duclo,ab oppofica camenpar- ccapprimcficanalogusr'^ Habccinalccromuro LMNB, quiprioriOrchogonaliscfl,&:0- riencem acqueOccafumad amufsimrefpicic,fuperius, ubi Cencrumeft Quadrancis , Cylin- drum quendam Onchalcicum inauracum,nc aeris injuriis fic obnoxius , auc quidpiam con- crahacmquinamenti,quicxhibccurjuxcaliceram A inforaminequodamQuadracOjejufde muri, quodcxceriusapcnri& claudiconvcnicnci janicula poceft,uccirca_jCylindrumdi- ctum fiac hinc inde collimatio cum fudum fucrir ; idq; per pinnacidia five D five E* Duo c- nimhabethicQuadrans, ucquocunquclubuericjuciliccac: proucAlcicudmimenfurand;^ magisoporcunumfueric» EcqUodlibec eorum Quadracumin plano ad magnicudinerrL» unius palmse : Cui ccjam Cylindcr ance didus fua diamecro omnin6 corrcfpondec,ica uc pcr rimulas parallelas ipfis pinnacidiis applicatas fiar inomnibus quatuorlociscoUimatio ; fi & alcitudo & tranfitus per iMeridianum fimul capienda funt : Alias fi fola dcfiderarur Altitu- do, per fuperiorem 5c inferiorem rimulam,fimilesq; Cylindri partes,Obfervator , qui juxta F appingitur^negotium abfolvir, & numcratam al titudincm al teri n:udiofo,qui juxta G me- ffarcumIucernaafsidet,IibroObfervacionuminfcribcndamindicat,lJcver6cempusObfer jvacionisacqueipfifsimum momencumcranficus perMeridianumunaconil:cc;Terrius qui- jdam apud H notatus Horologiis I & K atcendic, quando Obfcrvacor apud FfignCi dac,quod eciamtemporismomcQCumaDeo,quijuxcaGfedec,libroinfcribicuii,. Horologiaaucem, jdequibiLsdixi,caliafunt, utnonfolumfinguIaHorarumminuta,fed&fcrupuIaearundcm •fecunda, quaficripotelijpra^cifioneindicenc, &a'quaIitatemrevolutionisCoeIefI:is«mu- llentun., (^od licec difticulcer pra^fiecurjtamcn adhibira reqiiifica diligencia_. quodam- .modoobcineripocefi:,,&virium,fiquodobrepferir,animadvcrci&corrigi. Ideoq;duoad minimimi efle oporccc horologia ejufccmodi,qu6 unum alcerum emcndcc,llcubi opus fuc- !ric.Nosquacuorejufccmcdi inpromptu habemus,quortimunum &maximumcribusro-. itis rem oinncmexpedic, quarum majorcfohdo& puro Orichalcofufai20o.habccdenticu- lo5.Eftcniniindiametroduorumcubitorum_r,Cieterahinc?ifI:imctuc-.,Reliquatnahoro. Iogiaminorafunc,&pIuribLisindigentrorulis:horumver6omniumcompofitionemaIias V, D. Dabimus^* Quitcunquc incra Quadrancis circumferenciam cernuncurpidurje,Dr- nacusfolummodograciaaddica:funr, &nefpacium incercepcum otiosevacarec: qtias etja brevibu,selucidarc,licecminusadrcmfaciac,noneritufq;adcoinconveniens.Infraliteram TappidaertmeicfHgicSjfellqad mcnfampofitaeafsidentis in longa talarivcflenonnihil fe- fe reclinando,itaucdexrcram manum verfus Cylindrum,indicanti fimilem porrigac,alcera mcnfc juxcalibrum& qua^damaliaimponac, quafificindicarcmmcisfi:udiofis,quidob- fcrvandum fit;&: quomodoinufum idredigendum_».Hanceffigiem magnafolerciacxprcf- fic Thobias Gemperlinuseximiusarcifex(qucm mecum AuguftaVindelicoruminDaniam olimrcceperam)idq;camcompecenter,ucvixfimiliordsripofsic.Eftauccfccundumflacu- ram & magnicudinc totius corporis equali forma rcpra:fentaca.Supra capuc juxca X Globus quidaOnchaIcicusinauracuseffbrmacur,quirociihsinceriusfoIertcradapcacisfp6cercvol- vicur,motumq; diurnum a:mulatur,& & una Solis atq^Lunze cxhibec concraria_. curricula c PoIisEcliptica:: adeouceciam Lunafeiinafccundum faces &illuminacioncsfuas,cas auge- do vel minucndo,convcrrac,Sol autem incra z^.Circulos horarios pra;cer mocum propriu circa Axes/Equacons curfu diurno revolutus,fingulas diei horas una^ mon{lrat,tum quoq; ccmpus ortus & occafiis fui, atq; per meridianum utrinq; tranfitus. Hocartificiofum «uto- uiJtflova mc ipfo ad invcntu, & meis fumptibus con{iru£lum,anno Domini i^^o.Sercnifsimo

tPrincipi,DominoCHRisTiANOtuncRegiElcdo,Dominomeo Clementifsimo,cumantc B annog

E

XPLIQATJO FABRICAE ST VsVs.

anno3 nimiinl ^xirca a-raris VTi o fua' anniim I4.me iii Inftila Venufia Uraniburgijadhibiris,; {ecnm pnvtervcliqtjam NobiliraremAuIicam,tnb'JsRcgni Scnaronbus primanis,qui runc' gubcrnacioniprt^tacrunc,cIcmenrcrinvilercnoneftdcdignacas,fubmirsedonoclcdi;quod eciamnumconfcrvac. Seremfsimusautem Rex Ele^lus, mcviciisim corquea-area, pcculiari^ arcificio, qualemgcfiarc runc folcbar, piiIchrccJaborara& fliacfhgiedccorataclcir.cnter_.' donavit.Supra ipIumGIobum,dc quo luinc diximus apud Jircram V Bibliothcca^ noflra: a-' liqua parsrcpra'fcncarur_. Ad Y ver6& Z appendenr binaeiligics inna rocundum ambita folidc cfrbrinata;, quarum una_. eft fcrcn iftimi & pocentifsimi illius Regis Danorum Fridc- rici 1 1 Jaudstifsima memoria: : altcra lcrenifsima- Rcgina^ Sophi.^' , cjus Conjag!s Illiiilrifsi-. mo:, qui me meaq; iludia Rcgio &: clcmenti favorefempcr profccuti (iinc. Porro qugj in iii-. ceriorepi<fluraceniuntur,prim6fuperiusjuxca_^numerosi234.funca]iquaexlnflrumcntis meis idhicdcpida^. Dcindc infra hanc contignationem M ufaum exhibctuii.. Ubi juxta ^J & 8.menfcfjac,quibusiludiofimci AdronomiciintcrcaJculandum velalia hucfpedlan-; ciaagcndiimafiidcrc fbliti. Erantautem inipfo Mufivo talcs mcnfa'4. Solcbam cnim fcm-' peradminimunK^.velg.intcrdum lo.vel iz.talcsfuftentareftudiofoSjUndccur.q; accitos:! pratcrpuerosScjunioresejufccmodiDifcipuIosr'. Intrahasmenfascernicurapud <<.7, podi coJumnam>in medio Muliei rotundi conll:itutam,GJobusiJIe maxmiusOrichalcicus^* pe- dum in Diametro,qucmpofJ:ea fuo loco cxhibebimusScdeclarabinuisr^. Tandem inha h(jc omnia juxta numeros 9. 10. 11. fpcdatur Jaboratorium mcum Chymicum , quod totam fub- ; terrancum&crypticum erat: in quo i6.varii generis & fornia^ adornaram fornaccs ly ronomicasr'. Nam&huicftudioimpense,abineunteetiama:tate,non minusquam A(ho- nomico addiclus fuij magnaq; diligentia. ncc parvis fumptibus idcxcoJui, UJtimo juxta pe- desmeosapudnumerumi2.recumbicCanisquidamcnoflrisvenaticus, quiadmodum fi- dus & figa>c erac.Isq; incaforma& quancitate dcpidus, qua cerncbatur : non tam Ncbilita- tis,quam fjgacitacis&fideJitatishierogJyphicunxj. Sicq; piduramuniverfam, quatcnusii. tam parvafcrmaimicari eam Jicuic,breviccr cxpoficam habes :quam tres divcrfi & excelie- tcs Artificesmihidepinxerunt.Effigiemmcam Augun:anusiJJe,dequodixi,pitlor, Archi- ceifionica ifl:a,&qua:hiscomprehcnduiitur , Architedusmcusjohanncsde EmbdaSten- vvicheJcffinxic.QuafverofupraiIJainftardelcripcionisRcgionum& montium,ubictjam_- Sol occidercvifitur,depidafunc, Johannes de Ancverpiapiiflor RcgiusCorona.burgc:ifis appofp.ic. QuiJibet cnim cx dictis tribus artificibus in hoc ipfo, qycd fcccrat, prae cqtcris cx- cciluit. Demum fupcrius juxta R S efl efTIgiei & totius pictura; infcriptio,.prout vidcs^.

Usus hujusmaximiQuadrantisefVinrimandis accuratifsinicSiderum fubliniirati- busintrafextam uniusminutipartcm,coJIimationefada per aliquodpinnacidiorumcri- mula fuperiore &: infcriore juxta Cylindri utranq; ct jam circumfcrentiam hifce anaJogan^: &:numerandoipfam Altitudinemin fuperficie Quadrantis extcriorcapudpofitumcjufdc pinnacidii.Poceftctiam momcncum tranfitus pcr Meridianum una ab utroque Jatcrc, cam pinnacidiorum quani Cylindri habcri inrermediantibus horologiis accuratis,de quibus di- xinius. Quomodo vero ex daca Altitudine & momcnco temporis , quo fidus Meridianum tranfit,adhibito motu SoJis, ejus locus conflec, Aftronomis notum eft.Confirus fam pJuri- mum huicquadranci inrcftitucndomotuSoJiscxejus AltitudinibusMeridianis, 111- tromifla CyJindri umbra quadrata in intcriorcm partcm aJicujus epinnacidiis inquadrataetjam figura umbram illamad amufsimexcipicntcSc comprehendence. Adhibui nihilominus& aliosmagnos Quadrantcs in confihum , ut rcs tam fubcilis omni crroris fufpicion© vacarcu«

QVA-

„^itimimmtim^kitUmim

QVADRANS VOLVBILIS

AZIMUTHALIS.

*

n *

lEtftl-

EXPLICAT/0 FA^BRICAE ET FSVS. i

S!i?Sv^'^ A D R ANTFMVoIubilem,qinnon folum AIrirudinc$(utiScxransanccdi<ft:us)!

Cquacuor cubicos , oc circumtcrcntia adco iubcilircr pcr pu lia rubdiviracft, ucquarcamuniusminutj parccmcellimatoriacucocxhibcac.oculoadpin- nacidiumKapplicacoA' moraRcgula A K,donec Sydusobfcrvandumad laccra Cylmdri juxtaAhincindc2.quaIiccr(p]cndcac. TunccnimRcgulaubidivifioncscranricjuxcaKalci- tudincm q«jr.t7,'cc u cxbibec. f ndex vcro Q^qui in circumfercntiam Azimuthalem pcr R fi- t/,Kuamcx.tcnditur,una A/iniUrhorummomcntapatcracit^. Contignationcs,quaiintra_, Ouadrancisarcamccrnuntur, runt^roptcrcaincummodummultifariamdifpofita;, util' 'un^ firmr.crca!j: m fuo planoquam leliquaconformationedcbita rctmeantacqueconfer- jvent.Lilq; Limbus.iriquudivifionc. funt, Onchalcicislammis undiquaq;indu<fius; currL» quoqucrchqu.v* (^adiancis parccs , parcim Chalybcis parcim Orichalcicis mcrun-ationibus i(prouropus einr)niunircir. Afiixusautem cft hic Quadransfirniitcr columnit forti krrca- iouadriLucrir L M M,cumquacrjamcircumvolviturfK''ll:mc, inquamcunq;Coe!iparrfni Jubuerit. Namdcbacolumna ferrca fupcrius tcrcsfac^a,mforaniinc quodam fcrramcari 'dcnfi , quod dcculJatim muro rotundo turriculam fivc cryptam.in qua Inftrumcntum c6- icrv.ibatur,cflicicntc, firmircradapcntumcft; inf>?riusaut^m,ubijuxtaGeadcmcolumn3- iii I ofuiidunipcumcn cxChalybc dcfinic, ac in pravo foraminc pancer acuminato rcvolvi 'tui;idq;in laminulaquadamCha ybca; qua:quatuor cxtra pofitisCochleoIisquaquAvcr jlimopusfucrit, trudipotcl, donccQuadrantnsutraqucpcrpcndicuIacirca A incipicnti?-.' t< iu-.raS defincntia tam plr.num Quadrantis, quam dorfum cjus, quomodocunq; cir^um-| i^;vrarur, iradirig:\nt, urcxaclecirculumqucmvis verticalcm rcpraientare d^pranendaiuj i iOa'')d cum frmel fAclumcfi:, & circumipeclc in varias acdiverias Mundi plagas Qindrantis # diiooficioivbus fic:u'rprovifum,ntqueCochlcisrcquifirisfijmatum,nonopr.seritmu!ro 'teninoicpcrpcndicuh$attenderc,anvide!icctQuadranse fuarcquifiradilpofitioncdimo- tiisfjc. Ncn;enimidcontingcrcpotcn:, nifimagnaaliqua violcnria cx improviibfupcrvc- inicntc:iumq;modor.nccdidofacilcrcil:ituipote(\. Adcocnim firmitcr iaxorotundo H> 'q:iod ilihdum cxificns profundc in tcrraalio fundamcnto lapidco immotuni infift.t: 5<: fcr- r.uTscJuunr cij.m\quc)ddecui]acim iupcriuscxtac, dcquodiximuro Aabih innicfns,ncn pa tiru» columnamforrcam, cui Quadiansaffigitur,clliofaraminc, quod innicdioc{l,quid- piam vacillarcj.

i Mu Rus jiurcm isrotunduscirculipcriphcriam C^a^fl-c cxhibcns(cu'usdiamcrcr cfV

r^circitcrcubitorum, quoficfufhcxns fpacium fit intcr circumfcrcnciafn Quadranris &:

concavitaccm crypca-jquoObrcrvacorcommodccircumircqUcat) habeciupracirculum.-

Iqucndam M\cchinica,limini>Orich.ilcicisven:irum,mqtio omn a roriusHorizontis, Ccui

luoequi'ibriocorrc(p6dcnt)Azimuthaminutiasfubdixifaprebct:unaq;immotu.^pcrfiftir

Ixordiu Azimuthorum,quodaIincamcridicidcpcndcc,ranra circiifpc(ftionc & (ijbrilitatc

inquifiru urnullominutoObfcrvatorcmcIudat.Meridicilinca nlia,6iIongcccrtiorcratio^

nc, quam hadenusaquoquafadum nobis cx ipfa AcIlapo!ifri,qUandopra(trtim. urrir.q' a

polomaximum Angulu rcmorionis Horizontaliscauilatur; atq: tuncqn. fi incodcm Azi-^

muthipunftcaliquantiilumfubfiftcrc vidctur,adinvcnfarationc infalLbili &: cxpcdica..»

Ouod&opcraprcriumcrac;fiquidcmp«iucainObfcrvationibusAfl:ronomicis citralincq

Mcridiei accuracHsimam cognicioncm pcrficcrc liccat. Trad^andi 5v cbfcrvandi ratio iru

hoclnrtrumcnrotaliscfl:, utmquodcunqucfidu$Coclitusdcnofandum,dirigatur;circum-

volvcndo planum Quadrantis ; & attollcndo dcprimcdoq; cjusrcgulimi cum fuis dioptris,

.donccper rimulaspinnacidii juxtaoculumcxificntisprimum tfupcriorcfidus illudinfu-

pcriorict'amCylindnIimbocxa£lcconfpiciatur:atqucidcmparitcr mox fiatpcr infcrio-

,rcmrimulam,inferiorieciamIimboattcndcnti, SiccnimRcgula, ubidivifionesabfcindic

juxra K, al ticudincm A flri qua-fi tam cxadifsime parcfaciat, Si vcro cadem opcra Azimuthij

quoquclcireanimuseft^volvarurparumpcrhincindcQuadranspcrfuamcolumnam, do-

,nccidcm fiduspcrutranq;rimu!amlatcralcm juxtaplaniticm utriusq; latcris Cylindn fi-

imuIconfpiciatur_-«TunccnimindcxQj^ncircumfercntiahorizontali unaipfifsim.umpan

^dit .A/imurhurrL». Quoniamvcro hacduoobCoelicontinuum& vclocem motum , non

ifacilcfimul & fcmcIdifccrnuntur,prcTfi-ttfigcrcindicem QJ^nccrtoaliquo Azimutho, cui

jfidus appropinqua;c cxpcdando doncc, co motu univcrfali dcvolvacur,atque in codcm m

flanci

EXPLICiATlO TtA^BRICtAE ET FSVS.

ftanci aIcitudincmmotarurrumvcldcorrumRcguIqdiopcracapicndo:QuodnulIofcrcn£ gocio ?.dminirtraCLiE>«

UsilshujusOrgani cft, uciali6rum,qu:^pcr Alticudincs^ Azirnurha cxDcdiurcuii..

Habcccamcnpra-aliishanc pra:rogacivam, quodcitralaborcmomHJapcr ipfunicxa<fliui-

mc, &cCic6,adcoq;incraquarcam minuci pafccm confequi liccac, Qucdpriorrbu5,cuni

ob parv! taccm, cum ctjam flruifluram non adeo concinnam & ufui facilem , denc^acj m ed:.

Quarchancfabrics;ratiortcmAftronomusfibiquammaximccommencia!:aaihabear;On6

vero commodius tam intcr obfcrvandum quam numcrandumlnflrumcnco uti hcca[,Gra

dus per T rcprjefcncaci circumquaquc afccndt3nc,pari fcrmccum ipfo Quadrautis dudu,ita

uc (lansinfuprcmoGradu obfcrvarcqucac AftrumcircaHorizontcm ronflicucum ; iuxta

.infimumvcr6fedcns,caquxpropevcrticcm, atqucficdcintcrmcdiis. regiturinfupcrhoc

InftrumcnccmcQrafuacUrficulacrypcica, cc(fl:oquodam elcvigacisaflcrculis afFabrccom-

pofico, quodinferiusmuro Horizoncali cxcra Azimuchalem circulum, Armilf^ cuidam

[rotundte cforcilignoadhaercc^HabccauccmcaArmillarccleintrafeapud^.cranfvcrfalia-^

IocarocuIasquafdam,quibusminimoncgocioincircumfcrcnciamHorizoncisquaqua vcr-

fum lubcaccircumducipoccn:, Acqucficfcncflrasoblongas , quasce6lum habcc, ccjam ex

AirercuHsfa£las; quxcx oppoficoad inviccm flinc, in quodvis fidus obfcrvandum facilc

dirigcrcliccc, Qua^fcncdr^pcradaobfcrvaSonccIauduncur^ut immuncficlnflrumcn-

cum ab injuria Aeris, pluviarum ac vcncorum_9. Qi^odcciam in cartcris machinis, qua-

curaqucrationcficripoccric, cavcndumcfl:» Ha^ cnim magnoconfbanc, [

^faciledccrimencoobnoxia:rcdduncur, nifiaviolenciis 6cE- I

kniencaribusinquinamencis acmutacionibus

-cuCflercddancur;,, :'

^

t k PVA-

QVADRANS MAGNVS CHALI-

BEUS, IN QllADRATO ETIAM CHALIBEO

comprashenfus unaq; Azimu-

thalis.

1

X

:riT^r^|^nTmrTmTr«m

EXPLI-

EXPLJC<iATJO FiA'2KJC^E ET FSFS.

11 IN 5c hic Quadrans c fblido cocalircr coniTans Chalybc 5c QuadracoinfLipcr Chalybeocircundacuscadcmpra^ftatacqucanccccdcns^imoadhucfubciliiis^cum nagnicudinc fua illurti nonnihi I cxccdau. Habcc cnim a ccncro ad circumfercn- -iam fcrmcquinquc cubicos, pra^ccrQuadracumetjamefblidoccnilans Chaly .bc,qujd lilumambic. IpfcvcroQuadrainsabcaparcc, quadivifioncsfunc, Orichalcicx.. Ijvimmaadc6affdbreindu(ftuscft, ucquishancferroconglucinacampucarcr.-idd; proptcica, quodOrichalcumfubcilcsdivifioncsrcdiiLisfuilincar, quamChalybsAicucracisievigacusfu--, necrubi;^ini icaobnoxius* SubdividuncurauccmfinguliGradu3,non faltcm inflngulaJiT;!- nuca, lcd&:quodIibechoruminfcxparciculas;icaiicdcnareprar(encccfccnnda, idchpecu* liariritionenobisaIiasuriraca_,.Qiiadracum, quodQuadranccm circumic, Orichalcoqili- dcni noncftinduclum,e6quodrariorhujiusficufus,cxhibentcipfc> QjLiadrantcfatis pnrci- ■scidnuodquarritur,ucQuadracofuIciminis ,&:commodioris conVOlucionisgtariiicurrLi comDrc!ie!idence, etiamfi nulluscjusalids foret ufusr'. Airamen 6. hoc in iplb Ch.^.Iybe quam fijbnlifsimedivifumefl, noftra quoquepcculiariranonc,ita Ucquodlibcccjuslacc- lum, qu?: circumfcrcnciam Q^iadrarttis ambiuaCjCamquodHorizonccm Y) C quamZe- nith R C rcfpicic, canonii finuum ultimum numerum 6. Ziphrarum comprchendat; &rc- l^ula a cent ro per totum planum duifla , tam in Quadrantc quam Quadrato ahitudincm pe- intam incerobfervandum demonflrcc: iAhic pcr Graduumffqualicatcm; hic vero fccun^ !damfinuum&: Triangulorum racionemCcometricam, &:nihiIominusres utrobiq; inti- jnum^ idemrcdit, PcrQuadrantemverointeiligitur A G Ai E,Per Qiiadracum A BCD^ jPcrF.eguIam APQ^, quar ctjampinnaciditum&dioptraapud P. habcc,cum quoqucCylin- lclrtimjuxcaccacrum A, Fademirationcproutinprioribus. Potedetjam parsRegulae P Q^ jqua: 0^adranrcm-CXcedit,in tantum , ut CUTadrari Angulumaccntro rcmotifsimum attin- i(=;at,aQlii vcladmii. proutlubucrit. Porrohabctbocrnftrumentumfuaquoquc fullentacu- lia ac conrignationcsfulcri & rtabilicacis loco , pauciora ramcnquum antcccQcns, fiquidcm totum fit mctallicum , ^c nc nimum horum pondcrc aggravctur, cum &ipfit cuafi cofla: 'per literasG H NO, li EK LM, dccuriatim fc tranfeuntcs cfolidoconfVcncChaIibc,cotum- queQnadracumunacum comprchcnfo Quadrantc infuoplano& jufladifpofitionc» fir 'miccrcontincanc, Quin^chicQuadransUnacumfuo Quadratocolumma; fcrrearadmo 'dumrobuftasjuxta X & Y affigitiir, cuniquactiam commodc& facillime in omncsCccii fparccs convoIvi:uiL,, Gyratur enim columna illafjpcriu.-;in rotundo foraminG, quod:n-i 'niedioeflferramcntorum A liccrisindicatorum , tranfvrrf minmuro crypt^ firn:itcrdif- Ipoficorum, inferius in fcrrealamina propc Y codem modojquo in anrcccdeiitcdi<£lu,uCi{L- hicpercochlcasquadrifariam difpofitascotumlnfl-rumentum ritcad utiimadciptariqucac, iinaq; in faaconvolurionefirmitcrcontin€ri,nculrraplanumrequifiiiim diveilarur.. £fc' & lamin.i,dcquadixi,cumfuiscochleiscolurrtnqrotundcTlapidca^pcrBindicara'infi^itur, qux&cotam fuflinetmachinam, atquc profundcipfi ferra:inahaquoquebafi lapidca in- fillio. Habcc quoqus hoc ipfum Inflrumcncum . in muro cryprico circumcirca. tercci fuum etiam Horizonrcm Azimutbalcm T Y W torumOrichalcoinduduni &ii medioquafj muripofitum, quo Obfervacor flans infupcriori Gradu (Nam&hcclnfa"iv- mcnrumfi-Tos Graduscamcnticios, pcrquosafcendcndumacdefcendcndum. , proutcb- fcrvariorequiritjobcincc&ifua magnitucincexigic] Azimuiha, qua:perindiccsutrir>quc_^-| R &: S promuntur,numcrare queat, Diamcter hujus Horizonris Azimu:halis tantiis cfl, uc clrcum circd ulcra cotum Qiiadrantem , ipfumq; Quadratum & intrahunc tranfirc liccac: Ideoq; in fuaDiam.ctro 9 cubicos adaquac. Tf c; pcr fc totimi hoc Organum adcc;firm.iccr difpofKum ^: cochleismunicum, uc fcmcl re(flcordinatum vim rcboris humani>ucIoco di- movcatur,nonfacilcexcimefcac, Acquc ha:c dc InfliumcncihujusFabrica^difpcftiD- ne;quodetj.:m cocuminfupcrioremuri parictc^oqurdfrrL^fuccindccIabcratoab aeris injuriaprotegitun-. Hocetiam tedumfuashabecfcneflras, qua;apcriri poflunc, ^rotulii cedum porcantibus in quafvis Mundi plagas circumagi ; prout requirit obfcrvatio , fimulq; claudi , ddm Inilirumcntum ritc adapcatur, nevcntus perpcndicula cjns juxtaDanaturali ramitepervioIentiamdimoveat,£< infupcr, quandonulluseflInnrumentiufus,ucipfum ab injuna imbrium &: ventorum protegac. Atque ha:cquoad tcdum, in priorietjam QUa^ drantcefFedafunCiproucibidiximus,

Usus ejuscumpriori idcmcfl incaplfcndis^ numcriandis tam alcicudinibustjuani

B 4 Azimu*

EXPLWATIO FABRJC^E eTVSt^S.

Azimiuhis-,&ci"arcnushxcAl1:ronornijcinrerviunt,vcIiicianrainc!icacuni_,. Vcrumhic

Qnadratiscumdio adjundoQii;Klraco,cum noii ialrcmtotus Mccariicus ric,&prioiem ma- irviimdineexccdac,adhucpaur6cxa(fliLisquamis,can-iAlcicudincsquamAzinuuhamani- feftac ; ica uc in fcxca cciam muiuci parccha-c pcr cum rimari dccur, ubi norirsimiim canca rc- iquiricur przecifio , prouc Hi_.'Solanmocuex Alcicudinc&; Dcciinacionecjuspcrrcrutando

iOperxprcriumcA:.

Addamvei6&hocColophonisloco,quodhirccduobusQv!adrantibus,anrcccacnrfl

nimirum volubili, & hocChalibco cciam convolubili,adhibico una in tonriiiumQuadran-

remaximoOrichalcico MuraH rivcTychonico(dequo poftcapracipuc confifi fucrimusm |Dcciinaciombu5Solisadamufsimpcrvefi:igandis,uchincejuslocus,cocumq;curriculum,

Ifineerrorercfticuerccun-.. IdcmquoqucinDecIinacionibusSccllarum,quandOxMcridia- 'iiumcranribanc, rubciliccrrimandis,ubipra'cirioncfummaopu5crac,fad1iravimus. HarC cnimintriaingcnciaIn{trumencaricedifpofica,acqucufuiadapc?.ca,candcmecjamin cx:"iiisminuci particulis prarbebanc Alcitudinem, acqueunainidcmubiqi confeaciebanc^. Ojiibus ctjam Scxcantcs &alia Inftrumcnta tina adhibica tcllimoniuni fercbant-».

SEMI-

/* ^^^'^'^i^'^^'%i ^y^^^iS^"^.,

^^sj^?»g^uzigegwE.V!'y^a3as

SEMICIRCVLVS MAGNVS

A2IMUTHALIS.

£XPLl-\

EXPUCATIO TArBRlCAE ET VSVS.

X coGiTA viMus & aliud quoddam Tnflrumcnt^im Alrirudinibusuna cum^ Azimurhisadamufsimcapicndisidoneum, cujusformamprjeccdcns indicacfi- gura->, Placuic aurcm i/.itcgrum Scmicirculum A BC loco Quadranris hic afiii- mcrc, & nihilominus juxta Diamcrri AC apud A , ccntrum Divifionum confti- tuere , c6 quod fic fmguli gradus inambitu Scmicirculi duplomajorcscvadaoc, quam fi cx cenrro cjufUcm difperririo fiar. Korum cnim eft cx Elcmcnris EuclideisangUlum a ccnrro circuli ad circumfcrcnriam duplo majorcm cflcco, qul acircumfcrcnriainhancipfanij. ducicur juxta propofirionem viccfimam libri tcrtii, & cas quxpra^rcrca huc conducunr. In mcdio hujus a centroD ufquein fuprcmum apiccm B canalis quidam cfl Quadracus oblon- gus, inrra qucm perpcndiculum , cujus plumbiim inforamine D cum aliquaparrc fJi Ori- chaIcicijmonilrar,quandoIni}rumcnrumpcrpcndicuIarircrercclumfir;itautpIanofcmi- circuIiverrica]i$,ornnin6corrcfpondcar.Contigriationes\Tio,quQhinciHdcabutraq:par- rc in formam Arcuu vifunrur, flabilimcnti faltcm loco adhibira: funr,ur vaflum hunc femi- circuluminfuoplano&circularidudufirmircrconrincanr. HabcrcnimisinDiametro A Cfcxcubitosr*. RcguIavcr6YAVipfiapp]icaracanramhabcrIongitudineab Ain V,quan- tacftfemicu-culidiamercr :&infupcrpromincntiam A Y paulocrafsiorcmureoccmmo- diLisquafiina:quilibiioReguIaatrolIi,depnrniq; pofsir:cujusctjamgratiaduomrinubriac foIidoMctalloapud Yaddicafunc^ Ab altcraVcro cjuspartcplumamcumcochlcah^ibcr juxra X, ubi in Quadrante parvo N O coercecur, ur in loco flaco, ubicunquc lubucric , pcr- rnancarRtgula,donccnnmerarafucric altitudo,inquacunq; limbihujusfemicirculipartc catunctranficrit« .Efl ctjamhocfemicircularcIn{lrumcr\tum undiquaq^ Orichalcicisla minis,proucopuscfi:,induOura,5chabctfupcriustresimagincsafi"abre infolidolignoarti- ficiosccxfcuiptas,atqueiradi(poficasin fuisiflhJcpcdcftalibuSjUcin figuraappnrct: idqucj ramornatusgratia, quami utaliquidctjaim (ua rcprixfcntationc hycroglyphice moncant» Eflenimfuprcm,aomnium,ipfiusUraniffin Aflronomaahycroglyphicumj. Virgocfbdc- cora 5c formofa.facie in Cailum fublata AfVra intucns , ac dcxccra manu Sphacram Ccckfliu 'rcvolutionumaccollcnsjfiniflrarapiens ea,quacamb^inferiorcsacqucfubcusflantcs, tan- quam pedifIcqu*c,porngunt. Colortunicxcjus cftCa-ruIcus^aureis^flelluIisintertcxtus.^Sc 'fimbriis argcntcis»Qiia: vcru iifmifVro latcrcfubfif\ir,GeomiCtria: Icon cfV: habens in dextcra !manutriangulum,qucmverfusAflrcnomiamatrolIit:inaIteravcr6Circinum:Quibusin- nucrc vulr, ic pcr commcnfuraticncm 6c fabricas maschanicas ; rum quoq; Trianguioriim_' 'crudiramfcicntiam Aftronomiainfcrviio* Hfccoculosinvultum Uranijcdirigif, earrq: vcncrabddafufpicit,CoIorVcfliscjUscflfubfufcUs,viridiinrcrrcxcus:qu6darcrreilribusdc- nommarioncm habcar. In capirefcrrumgerir laurcum,quooflcndic, fc fcinpcrdurric,&: verirarisintcmcratacapaccmcfrc^. Abaltcrapartc,dcxtcranimirumfubfiffensvirgo,A- ntmcthicamrcfcrt;qua:etjam Aflronomiamfufpiciens, honotar,cidenK};inicrvir. Kabc: h'a:cinalreramanucretam,alrcrarabcllam; fignificans,fenumcroscxprimcre;qiiibus A- fi:ronomia_,j ur cognirioni pateat,opus habct : caquc iii quantirares difcrccas rcfulvcrc, cux prior Gcomccria continuis expcdicbat. Habet & hax iuperius in capite fcrtum laureu ; c um non minus quam Gcometria pcrpctua & verax fio.Color vcflis aflaibus,pnpirUm vcl incm- branasrefcrcns;hincindevariiszyphrisconfisnatusr'» Atqucha:comnia,ut5c orn;uctur lnflrumentum,fimu]q;indicarctur,AflronomiamomniumliberaliumArtiumfuprem2m j& quafi Rcginam hafcc duas , Gcomctriam & Aritmcthicam tanquam miniflras, prx ca-tc ris,omnibus(licet&aliasnonncgligat)fibiadfciviflojnfrahunc ScmicirculumcftHori- zon Azimuthalis E F I GH quatUor cubitos in dimcticnre habens,cq; folido chalybe c6fl:ans & fupcrius in fuos Gradus, corundcmq; porriunculas aprc diflributus. Habetq; in mcdio duofortiafcrramenta,decuiratimfefeinccntroD intcrfccantia, circaquodctjam tctiim.» Inflrumcntum circumgyratur, appofitis ab altcra partc fuilciiraculis fcrreis,qua: illud pcr-. pcru6 Horizonti ad angulos re£lo$ contincant.Infra Horizonrcm fcrrcum funr quinq; co- Iumna:,quarummediaper Qj^ndicarainmcdirullioinfi-acenrrumconfiflir, rcliqujequa- tuorlitcrisPnotatarcircumfcrentiamaequalirer&quadnfariamdiilanrcsporranr, Habcnt infupcr omnes quinquc fupenus quafdam pcculiarcs cochlcas j pcrenncs nuncuparas,lite risq;Rfignatas^.Quodctjam inca:tcrisfubintelligcndum:qu«perparvamanUbriaSThiiic indecircumdudafurfumvcIdeorfumxtrudunrtirjdonccwrcuIusAzimuthalisiis innircns Horizonris etquilibrium cxacle imirerur ; & fcmicirculus fupcnlans planum alicujus vcirri- calir*. Poflunrcnimha;cochlecegravifsimumpondusminimoncgotioactollercvelctjam dcprimere,plurimamq; aliashabcntin M«Echanicis comodiratemj. Usus

EXPLICA1 10 FABRJCAE er VSVS.

U s u s Inftrumenti cx ipfafabricafatis parct: eflq; ixlcm cum iis,qua! alia-s pci-Azimutha &: Akitudit>cs£olliguntur:tiiriqu6dhicin$emicirculoiclc'mcffidtur&; numeratur,quod ifthicin Quadrantibusaut Regulis Azimuthalibus, dc quibuspoifleaagcm.us. Indicabo vcr66choc, quodcamantca QuadransiftechalibcusQuadraroincIurus (dequoinproxi-: meanccccdentisfigura: explicationcegimus ) ab in-itio , ut Chalybeo Horizonti, mferiore^ fuiparteinfiftercr,atqueineocircumduccrctur^. QuemadmoduminaIiafigura,hictamcn nonexpolkaoy^rimicuravimus^^VirumpofteacftconfultiuSseuintaliratiaac (proutan- tecedcns oftcndit figura) ab hoc Horizontali fulcro cxemptum circumrotare, eo, qiicd ni- mio fuo pondere ( cum totus fit , uci diiftum , chalybeus ) nimis comprcfse &: fortitcr Hori- zontiincumberct. Ideoq',difficillimecircumagipoirct , totamachinanonccmotaaut tre- mifccntcj. Potcn:nihiIominus5c ficejusinftituiadrniniftratio : tumq;nuIlo rotuii- do muro circumquaque opus efi: pro Circulo Azimurhali: uti nequcfcr- ramcntis fupcrius&inferius, velutiinpra:ccdentc. Dabimusfor- ^ealiquando&hujusdifpofitionislconaunacumfua cxphcationc: licctantcccdcnsratio longc cxpedicior & ccrciorcxiftau»

5£X-

tt^mmmtamt^nmmdimmi

INSTR VMENTVM

RALLATICVM SIVE

Repularum.

PA-

EXPLI-

EXPLICA1I0 FABRICAE STVSVS.

NsTRUMENTUM IiocParalIacicum,quod alias Rcgulas vocancpcolcmai- caSjCtjam conficerc lubuicfiquidcm paucis rcquifitis, tribus nimirum regu- iisDiflanciaflrcllarumavcrticc; ideoq;&harumalticudincs fuccindc mcci- tut.. Accepi aucem ejufccmodi e lignea falccm maceria totalitcr conftans , quodolimfucracincomparabilisillius Copernici; adcoque ipfiusmanibus (ucidiccbacur) claboracumquod mihidonomifTumeftaDominoJohannc Hannovio, Canonico Warmienfi, ubi ancca vixerac Copernicus : Cum anno i^g^.quendam c ftudiofis meis in cxcrcitiis Aflronomicis mihi infcrvicntibus cum Scxtance ad mllar ejus , quicercioIocofupcriusclucidacusen:,c6ablegailem,ucEIcvacioncmPoli,qui WarmiiEcfl:, exaillifsimc, hoc intcrmcdiantc dimecirctur^, Sufpicabar enim tria proxime minuta in Copcrnici circa hanc obfcrvationc defidcrari ; dc quo mocus Solis ,& Ecclipticse obliqui tas maximaaliccrfchabcntia,quamipfiusfnppeditantnumeri,mecommoncfeccrunc. Quod & ipfa cxpcricncia,ita fc habcrc comprobavic.Invenca Cil cnmi raco Organo cxplurimis cam adfixasquamSolfimhabicis animadvcrfionibus, Poliifthicfublimitaspartium 54, M.22;J. Utilatius a nobis inPrcgymnafmatum AftronomicorumTomoprimo pagina_. 34,&fc- quenti dcmonftratum elt: quo in lococaufas iapfus Copernici inmotu Solis nonriceab ipfo rcdintcgrato oflendo, Praifuppofuic vero Copcrnicus cjus loci Laticudinem ex fua ob- fcrvacioncparc; 54*M. ipj, Dcficiuncigicurapud ipfumab cxa<Slanorma3,minucamiaus J .plancantcacx ipfiusDcdomcnis&fupcrftrudisnunicris circaSoIaremmoccmcoIIige- bamj,Rcvcrfusauccm2dmcStudiofusiIIcmcus,nonfa!cemfej:cancem,qucmcradidcram, omniparccilKtfumreporcavic, fcdhocalcerum CoperniccumParaIlacicummihiabco,dc quodixi,Canonico5donomiirumacculic.Quod,quamprimum confpcxi,ucuc Iigneumcf- f€C,acqucufui inhabilc; ica camen placuic ob mcmoriam canci arcificis , a quo confcdlum fe- rcbacur, ut me concincrc ncquivcrim, quin aducumHcroicum Carmcn, quod in Epiftola- rum Aflronomicarum Tomo noflro primo pag. 195» acquc fequenti rcpcricur , concinna- |rem_*,Quin&paul6p6fladejusimicacionemquoddamaiiud Orichalcicislaminisinduclu conficrifcci ,paucis quibufdamcommodioris Ufusgracia mucacis& fupcraddicis: qualo lioccfl,quod hicrcpra;fencacuL..Suncq;cresregulx DE*&cEF,&FD,quarunipnmaqu? jVcrfus ZcnichaccoIlicurED, habccfupcrius aliamjuxcaDfibi aflbciatam, acqucincercciO- '' richaIcoconvoIubiIcnij'.Suncq;amba;cjufdemIongicudinis,nempeqUcElibcc quacuorcu bicorum,mod6fupcriorislongicudocapiacuraliccraDiuF»QusecnimparsproductiorefI:, nimirum F G, falccm obid addicur, ucaliam oblongiorcm rcguia incra fc concincac & coer- ceacNameftbifurcaca^. Tcrciaver6regulaEHqua:Iongior cfl, &pariccrjuxcaE priori D Eanncdicur ,ccjamibi convolubilisicam habecIongicudincm,quiercquiricur, quando bina laccraDE&EF angulumrc6lumcomprchcndunc:ubinimirumrcguIaDF icafubla- ta cll, ucHorizoncis arquilibrium rcfpiciao. Diopcra: autcm, pcr quas Siderum collimatio |fit funt in cadcm rcgula juxta H & I, atquc pcr rimulas prioripinnacidio parallelas fuprd ^ jinfra, modo a nobis invcnto rcm cxpediunt» In Copcrniceo Inflrumcnto crant loco horu foramina, pcrqu^flcllacdifficiilimcvifuntuji.. Acccdic&hocdifconvcnicncia;,qu6dan- tcrius fo ramcn in pinnacidio I conflicutum , amplius alccro cffc oporteac, fi flellcc pcr illud commodeconfpicicndajfunc: Cumq; hocdat, aliquocamparccmuniusGradusoccupco ncccl]ecfl,ucpoceadminimumc£lavamvcI dccimam parccniji. IgnoraturauteminFcr- obfervandum, an flclia cxadc in foraminis ejus Ccntro confpiciatur ncc n6 : atq; fic aliquoc minucorumjaduraadmiccipoceft;ucmirumfic, quomodononfolumCopernicus; fed& vcccrcs, qui cal ibus ucebancur diopcris, aliquid cerci, cciamfi c?;ccra rcdc fc habcrcnc, fic af^ fcqui pocucrin c. Divifiones «equales in regula func oblongiore per punda cranfvcrfalia , uci nobis moris eft,defignaca: Suncq; toc,uc ulcimum numcrumCanonis finuum,fcx zy phraru rcquificoloco,nempc in co, qui primis duabus Rcgulis ada^quatur, ucfiac Triangulum x- quilacerum,adimplcanc. Nocancfum infupcr, Regulam D K, qu jc vcrciccm rcfpicic,ince- riuscavicaccmquandam obcincrc, inquafilum tcnuc Orichalcicum afupcriorcparce dc- pcndens,infcriijs juxca K plumbcolum habcc, ne a vcnco filum , quod incerius fuftinec , ad^ moveacun,. Nam & janicultc oblongac apud hanc cavicacem addicae func,qua; apcriri &clau- di poflunc, proucopusfueric in cum ( dc quo dixi ) ufunij, Quod in convenicnci fignacura ifthicaddica,moiiftrac,quando latusDE cxadifsimevcrciccm rcfpicio^ Idq;ita cfficipo- teft, pcr cochleas inferiorcs ad A in pedcftali,qua: ferrcolis in L circumgyrantur. In harrcnc enim^ha: crc$ Regulac columnjc CB, quje diCto pcdcftali infiftunt, ica uc rocundis ckviculis

C hinc

EXPLICA710 FABRICAE 8T VSVS.

hincindcconvolvJqucanc.Quaj3ricommodicatcm,quoadfiiIcraj€go huiclnilrumcncoad- didi. lii Copcrnicco cnim noii erac, Addidi ccjam plumulam, c]U?5; eft jui ts G, ciTicicnccm' utiii cjuovisjinguloobrcrvacoquicfcacrcgula AF.doncciniatcri*longiorisiiumeratioptr- atfta ftc. Applicavi & tlia qusedam commodioris uflis & traftationis graria:qujc fingula com- mcmorarc rupcrrcdco ; ne vid^ar AntGecilbrum inveaca nimis corrigendo clc\trc^.

U$U6 hujusParallacicicftincapicndis Diilantiisfidcruma-sd-ticCjproucPtolcm^eus inLuna \x: pluriraumfadicavicprsticrtimpropccrcjus laricudincin maximam exquircn- dam : liccc jdipfum non facis fubciliccr ncq; univcrfaliccr aiiecucus finvcluci paccc cx ijs qua; nosProgymnaimacumfupradidoTomo cap.i.circaLunarorbicaminappcndiccquadam rcftituimus. Ubicxaccur?.cisobfcrvacionibusindicatameil,latitudin€mLuna;ma>:imam, quit concingic in plcnilunij s, non candem cifc , qua? m Quadraturis ; notabili intcrccdentci

diiterentia,utpocc,qu»eccrLiamGraduiparccm.atcingac:proucifl:hiclatiusperiuascircum-. flantins Scoccafioncs vidcrc cfV^Angulus autcm diftanciara vcrticcFDE habcri poccflcxCa- none fa-cundo auc ccjam Sinuum intcrmcdian tibus parcibus F E.Dancur cnim in Triangu- lo duo ajqualia laccra F D & E D. Tcrcium vcro F E in rcgula longiorc pcra^fla obfcrracionc numcratur. Quara angulus F D E latcre non poccfl, qui rcmocioncm Sidcris a Zcnith meti- cui\ Ejus vcro com plcmcntum ad Quadrantem cfl altitudo quxfita, Habcnth^ Rcgu]sc& hoc com.moditatis , utfacili ncgotio rcfolvi 5c complicari qucanc , atq; in quxvis loca tranf- porcari.Vcrum,ucdicam id quod rcs efl,eam pr.rcirioncm & ccrcidincm facis conftan» tcr non pra;bcnc,qualicunq; candcm diligcncia claboracx, quam Quadranccs an-

tcdidi.DiiliciUimccnimRcgulaclincacrcdaeamufsimdmrccinenc.Ecfilon. ^iorcsfuerinc, fuopondercfcindcrcclinajio» Sinbrcviorcs,id quodpolliccnturfua parvicacc prjcflaro nequcunt.'.

1>AK^L'

mmmmmmmfiimrr.

PARALLATICVM ALIVD, SIVE

KEGULM TAM ALTITUDINES QjaAM

A zimutha expedientes.

c »

EXPL7

■m II -i I '>

EXPLICATIO FA^BRICAE ET FSVS.

Go vcroannisaliquocanccaaliasRcguIasln Turri qiiadam cxtruxcram, eam co- f ram fua circumgyrationc,quancio opus crar,adimplcnrcs. Idq; pcculiari quadam IJ^^racionc, parcim Hipparchianum vccuftifsimum ( ucfcrcur) modum imiranto; parcim vcro novis additionibus a mc ipfo cxcogicacis (labiliori & commodiori ufuidcftinacas: quarumftruduramfcquens rcprarfencac figura: in qu^ AD in- cclligacurprima&fundamcncalisrcgula adHori2oncisplanumdi(pofica_,, &:proucopu5 fucric,rcvoluca: qua^fua longicudinc e^ cubicosadscquac: Concinctqiinfupcriorifuafu- pcrficiccanonis finuumnumcros arcificialitcrpcrpundatranfvcrfaliamcomorcdivifus, fex Zyphrarum, bis numcratos^.Huic ada^quantur binjc alia: rcguljc fimul fumprz : cum vi- dclicct cidcm applicantur : nempe A B & B quarum quzclibcc 4 J cubicos in longicudino continct» Anneftiturvcroprior ABprincipiolongiorisjuxtaA, itautin co accolli dcori- miq-,pofsic,fimulq-,fccumcrahcrcpoflcriorcmBCeidcmjuxcaBconvoIubilircraffixo.* In hifcc auccm duabus minoribus rcgulis nuIla:funtdivifioncs , fcdpriorfaltcm A B habcc dioptras & pinnacidia,pcr quae collimatio fit,rimulis in infcriori pinnacidio juxtt oculum adT£; ultcriori ad F,undiquaqq;parallcli§ : uc tam in Altitudinibus quam Azimuthis quaqua vcrfumcircahjecfiatcollincatio, Omncsautcm ha;trcsRcguIqubiquc Orichalcicjcfunc, fubtilifsimclcvigataj&cxpolicx^quadrilaccramjuftamagnicudincneincurvacioniobno- xia^finc, obtinenccsformani->.Ucvcr6commodius,quoadduasfupcriorcs,accollircmicti- qucpofsinc,addicumcftiiliscxtans qua-damfuftcncaculumpcrLNOP indicarum, quod crjam infcnus luum habec fulcimcnrum,rcpraf fcnrarum pcr P V Z Juxra V vcro cftCochlca, quxipfum fulcimencuminfubftrudococius Inftrumcncibafimcnco(dcqu6poflca)a*i W circularem lammam undiquaq; dirigic, nc fuo fe pondcrc aggravcc.Excansauccm verfus Zcnithftru£turaidhabcccommodi,ucrcgulasfupremas (proucdixi) accollac,cafdcmquc pro Iibito rcmiccac unaq; in fiio plano, nc hinc indc diftrahanrur, coerccau» Accolluncur auccm & rcmiccuntur inccrmcdiancc funiculo K LN M, qui f uperius juxca L N roculam ha- bet in qua apce crahicur : idemq; primac rcgula; anncdicur juxca K , ubifuppofica mccallica.^ figuracio, qu£c in clavo rocundo convolvicur, adco inccrius paccns cft , uc pinnacidium ad f cxcculojuxtadioptram E undiquaq;nulloobftaculo difcerniqucat. Habcc&hoccom- modi uc pcr pcrpcndi cul um, quod in Q_dcfinic, Inftrumcncum ficum cxaminec : an vidcli- cecADHorizoncemcxa£lercfpicic: LNPOeidcmfic Orthogonalissr'. Quamvisidipfum quoquc cx pcrpediculo B R fcrutari liceat. Dcbet enim id ubiq; intermcdium cfTc A & Porr6qu6commodicsattollanturRcgul^,atqueinftatuloco(proutlubucric)quiefcanc, tum quoquc, nc hinc indc vacillcnc, fcd idcm planum cuminfcriori &Iongiori fubftancia ubiq; recincanc : quomodocunq; furfum vel dcorfum agantUL. Additi funt illis ucrinquc duoQyadrantcsIHG,intraquosprior Rcgula conrinctur&movctur, appofitaplumula tcnaci juxta H,funtq; hi Quadrantcs Orichalcicis laminis udiquaq; indufti.Habetq; a ccntro A ufquc in circumfcrcntiam I fcrc trcs cubitosr'. Dcmum ubi Divifioncspcrada obfcrvatio- ncjuxta Ccxcmph loco numcrandae funt, acutifsime pcrchalybcum indiccm ifthic indi- cantur, ut ucrinq; juxta C plumula; func chalibcap,qusc ccjam in concincndo rcgulam B C nc fua gravicacc rccidac, juvanu*

Pra^cercafulcrumfivc bafimcncum (dcquo antcadixi) inquococumlnftrum.cncum ab una parcc, pracfcrcim poftcriore quiefcic, & circumgyratur, Pcr X W intclligcndum crit, in quo fupcrius juxra T cochlca cft pcrennis , inftar carum dc quibus antca in Inftrumento fcmicirculari dixi , qua^ pcr manubrium ad T fublata & dcprc ffa , cocum quoquc hoc Orga- num rice dirigic; ica uc infcrior & 15gifsimaRcgula Horizoncis plan6 cxadecorrcfpondcac, plancq;conveniat^,TandcmeciamcxcimaRcgulaeparsDmurocircuIariincumbic,quipcr liccras Y cxprimicur:Habccq; fub fc in codcm Muro firmo circulum Azimuchalcm Orichal- cicum, convcnicnccr fubdivifum, 6c fnpcrficici Horizoncis analogum, corrcfpondcn- ccmq; Alcicudini , quac cft prioris bafimcnci : Eftq; in Diamccro duodccimo cubuorum_.»

Ufuscociuslnftrumcncicft is,ucillius bcncficio cam Alcicudincs (pcripfasnimirum Rcgulas, ubi vidcliccc infimam accingic) pandac; quam ipfa Azimucha,ubi cjufdcm cxcrcmi- cas propc indiccm apud D, Azimuchalcm Hcrizoncem flringic & nocac»AIcicudincs vcro fic habencur: Cumambolaccra duarumregularum AB&BC iequaliafinc,ccrciumq;AC ^c- cundumObfcrvacionem&numeracioncmconftec: ignorari ncquic, Angulus BAC, Alci- lcudincmquaeficamcxhibcnsr'. IdcmaIiaracioncpcrficicur,finumcrccur,ubipcrpcndicu lum BRinfcriorcm rcgulam infuis divifionihusaccingic, fado inicioab A^Tunc enim da-

cur

EXTLlCoATlO F^A^BRIC^iAE ET FSVS.

daturTrianguIum rcftangulum; cujusunumjlatus cognitum cx flruftura , altcrum mu meratum fccundum Obfcrvationcmj. Quare anguiusad A , quiqua*rebatur,ignorari ncquic, Quorfumvcro Alticudines&: Azimuchapercineant, cpragrnacica Aftronomica-/ difccndum,proucanccainrinuavimu$^.

Hoclnftrumcncumobquancitatcm&longiciidincm priorcsRcguIascxccdcns, prar- ciriusomniaexhibcc', magisq; flabilc &|uU]i aptum eft: prserertim quoad Altitudincs ca- iendasr', In Azimuthiscnimundrimandis ahquarubeftdifhcultasobipfam Inftrumenti magnitudinem 6c moIem.Quac tamen adhibita aliquali diligcncia pra^cavcri potcftata uc in- fenorRcguIa ance Obrervacionem IcolIocecur,&figuratur immobilisinccrcoaliquoAzi- mucho, verfusquodfidusobrervandum vcrgit: &tancapudperpcndiculaprovideatUL,! ancequam Altitudo accipitur; ut omniarite difpofitafmt, tam fccundum cEquili- brium Horizoncis, quam planum vercicalcj»* Tunc enmi & Alticudo &; Azimuthumcircaerrorcmfenfibilemdepromihoclnflru- mcncopoterinc, nonminus quam Quadranci- bus.maximis fupenus cx- planacir^^

t i

ARMIL-

;^;N§t^Jji?^<^^i^

ARMILL2E ZODIACALES.

EXPI. /-

^ « r III iJlii

EXFLlCtATiO FiA^BRIME ET VSVS.

R G AN A anceccdenna€6potifsimumfpc^ant,ucAIcicudincs, & Azimu- charivcrcorrim,riveconjun6tim, iis Coclitusobfcrvencur. Quia vcrohoru in ufum Aftronomicum dcdudio prjccipua cx parcc caJculo indigcc Tri- anguIorum,non omnibus faciJc obvio, & pcr fc quibufdam Jaborcm ciFu- 5iencibusca:dioro,cxcogicata:runcaIiasmachin2e,quibusjflcJJarum Jongi- cudincs & Jaticudines, qua: duo principaJiccr inquiruncur, minimo ncgo- cio & abfque moJefla caJcuJacionc habcri qucunc;inccr qu2c,duo prarcipuc vcceribus in ufu fuiflTc comperio; quorum unum ArmiJJarc Inflrumcncum appcJJabanc, quod Hipparcho &:PcoJcma^o in ufu cracjdeoq; ab iis dcnominacionemforcicum.AJcerum Torquecumdidumcfl,abArabibusaucChaJd2eis (ucicxiflimo) cxcogicacumOrganum,| iisq; ufurpacumj. Idq; in planis fupcrficiebus circularibus idem prxflac,qu6d prius in Ar- miiIis,Hocauccmpoflerius, nec dumconficrivolui,quia>., fimachinarcquifitamhabcac magnicudincm,fuo fe pondere aggravet,atque ufui inhabiJis fic. Cujus nihiJominus fabrica^ fiqLiisdefidcrac,Opus Aftronomicum Cacfarcum AppianicircafincmconfuIac,fivcScho- nen]ibcllumdeeodcm,ObfcrvacionibusCJemcnciir»viriRegiomontani,acqucipfiusdifci- puliWalccri civisNorinbcrgcnfis prxfixum, Ibivocicomposrcddccur* ArmilJarcvero 'jamdudumconficicuravi Inftrumcncum, inquononnuJJaabHipparcho& Pcolemqo u- furpacaccrtioriscommodicacisgratia immutavi: CujusIdeamJiicconfpicis, Conflachoc Inftrumentum quatuor faltcm Armillis circularibus (cumprxdcccfrorcsquinqucvcl ^tiL adhibuerint ) quarum prima£ B G N H Meridianum repr^fentao* Dcbctq; difponi ut Coe- Jefl:ificanaIogaJnquajuxcaCDpolifuncaiquatoris,quiatcolIuncurdcprimuncurq;,donec Iacicudmicjusloci,inquoficObfcrvatiocxa(n:ccorrefpondeanc.QuodperperpcndicuIum BS exploracurappenfumfuperius juxtaZenith, ubidivifioMcridiani complcmentum ha- bet A}ticudinisPoli,&; tantundemetiaminfcriusaPoioalteroremovccuii,.Concinecaucem hic Meridianus omnes alias incra fc Armillas : quarum prima eft C F I H, Zodiacalem aJcera P O QJT cranfverfim porcans, cujus Poli funt apud I K, Cflncum. diflanccs a prius didis lequi- no<itialibus, quanca eft difFerencia Polorum Ecclipcicq & -Squacoris , fivc maxima Zodiaci Declinatio, quam nos aliquocies cxa£lifsimc dreprehendimus nunc efJcjjarcium 23 , M . 31 4 pauio aliccrquam prffdecefrorcr'. Per Polos aucem hujus Zodiaci cranfic canalfs cercs I A K jOrichalcicus, habens juxca cciitrum A Cylindrum; quibus nobis integraj Armillje vetcribus !ufuf patx,commoditas fuppletun-.Quin & alia Armilla latitudinibus inferviens circa cofde iPolos Zodiaci, intra tamen liunc convolvitur, per K L R M indicata_i^ Habec infuper ipfa iZodiacalis Armilla fua 4. pinnacidia rimofa,more nobis confueco,quorum cria confpiciun- turjuxcaliteras Q^Quartumlatec. Quin& Armillalaticudinumquoque 4,ejufcemodilia- bcc, juxta R, ubi quartum etiam tcgitun^» Suncq; omniapinnacidiaOrichalcica : quemad- modum& omnes ArmiU^ Orichalco funcinduftae&DivifioncshabencGraduumin parce cxccriorepcrpundacranlverfalia nobisuficatafadas, IpfcvcroMeridianus cxfolidocon- flatChalybCjUrco firmius intcriores Armillasfuflincac, HabccauccminDiamecrocrescu- bitos,Hincinccriorum 5c conciguarum quancicaccm colJigcrc licec, DcindepcdeflaJeex folido fcrro denfo confedlum habcnc ha? Armillzejquibus cocaliccr innicuncur, quod liccris V T D W Y Z indicacun., Ubi juxca S foramcn cfl, pro plumbo pcrpendiculi. In inferiori au- tcmparce hujus pcdcftalis b circulumferreuminquacuoracquidiflancibusJociscranfeun- tcsqujcfupraquatuorcolumnas JapidcasJaminuIis fcrreismunicasadacocum Inflrumcn- ru ni ica atcollcre & deprimcre poflunc,ucArmiJl£e ejus omnesCoelcftibus circulis ijfdcm rc- prarfcncatisadamufsiminfuisplanis&dudiibuscorrcfpondeanc^Quin&quacuorfulcraX ocjam ferrea addica funt, nehinc inde ob magnitudinem vacillccpedeftalc uneq; cotum In- flrumencum_5, A dditi infuper funt gradus d per quos afccnditur ubi opus f ueric , incer ob- fervandumaucnumcrandum. Requiricecjamhoclnflrumcncumpcculiarcmcurriculam, ciijustedumdimidiafuipartcintcrobfcrvandumauferriqueac, &rcliquapars, proutlu- bucric,circumgyrari,

Ususharum ArmilIarumefl-,uc&aliarumPcolcmaicarum,incapiendisnimirumfl- dcrumlongicudinibus&lacicudinibusr*» Requiricauccmhocduos obfcrvacores;quorum unus quodlibec pinnacidium in Armilla Zodiacaliloco longicudinis ahcujus fixje nocac fir- macum per rimulas utrasq;,eandem fixam juxta Axem I K hinc indc intuctur, unaq; omncs Armilias fic firmitcr continct : ucplanum Ecclipticac Armillaris ccelefhomnimodecon- gruac.Incerim movec altcr obfcrvator quodcunque e cajtcris pinnacidiis, in Zodiaco,prouc

C 4 illij

EXPLICA1I0 FABRICAE ST VSFS.

-1

illiSidcri, cujnslongicudincminquircrcftcagic,maximccon")modmTifLicric: donccpari- terpcrutranqucrimulamjuxcadidumaxcmSidusiIludcxa(5leconfpicic: cuiiceuimlocus cjultlcm pinnacidii in Zodiacali Armilla numcracus longicudincm quxficam pandic,Porr6 prohciciidincdeduccndacft Armilla lacicudinum ad eandem Ecclipricas longicudinem, qa.;mn. UjSaberc depra:heniumcfl:,6c movcndum moxaliquodex ejufdem pinnacidiis fui fani '. cl deorPjm,doncc juxca Cylindrum ad A A flrumillud cam ilipra quam infra,urra- CjUC rimula conrpiciarur.Monflrabir cnim cunc ipfum pinnacidium lacicudincm,qua inqui- rcielubuic, nunierandamab Ecclypcica in dicla Armilla lacicudinisfupra vel infra: prouc lia'cAun:ralisvclBoreafueric, ficq^camlongicudoquamlacicudoaftri propoficifacilcpacc- fcic, Licecverohoc Armillare Inflrumencumflellarumlociscico &prompcc dimcciendis iaccommodum fic , acque hac explicaca forma a nobis conflrudum, minus quam alias, fuas, |c,u-isconcinec, Armillasexcradebicum planum vacillarepcrmiccaCjCamcnncfic quidcm ic ladcoexadjprarcavcc quin unius vel alcerius minuci hinc crror obrcpcre pofsic; pocifsi mum, quia ArmiilaZodiacalis nonubiq; ina[:quilibriovolvicur,fcdfuopondercfeacquc laluis nonnihil excra debica plana,idq; divcrfimodc, diftrahac. Acquchinc fadum, uc rarius !calibusArmillis; praTercimcumfummapra:cifio rcquiricur^uccrcmun..» Quinpociusalias iEquarorias Acmillas cxcogicavimus, huic vicio non obnoxias» Quod cciam nuUo ra o- do in majoribus Zodiacalibus emcndari pocefl, ob eo gravius armiUarura pondus, Inminoribusquidcmnon adeofenfibilecfl, Ac hxQ fua parvicacc Obfervacionem in minuci» cxadlam non admiccunc*

iARMIL-

ARMILL^ AEaVA-

T O R I ^.

L

EXFLI^

EXPLICATIO FA^BRICAE ETf^SFS.

Xco GiT A viw u$ itaquc ArrniIlasquarcIarn^qiiatorias,q?i3?in j^.quiIibrioA- xisPoIor^m MundihincindedirpofitajinncurrampartemfiiopondcrcvcldT- Jcumduilionediflrahamur aur a plano Circulorum,quos reprfpicnrant, ab cxadia normadivcUiporsinr^ Idquodinpriorididlasob caufrasderidcrabatuii.. Forma aur«mcarumeit,quaIisapporitafigurarioon:cndio.,Sunrq;tresroIunTmod6 Armilliecum axc quodam rcrcrr,quaf ram arquarorias fidcrum diflanrias quam decliiiariones mcriunrur. Prima carura & maxima A E S F cacrcras conrincns & fuftenrans, A4cridiani vices fupplct^ : Habcrq; in diamcrro 4, ferme ciibitosr** Hinc ca^tcrx intcriprcs arftimanda:. Ad cujus ctjam plan'jmdirponi&: rcgularidcbcnt. JuxtavcroA&in oppofito loco apudD habct Axcm qucndam (uridixi) rcrcccm,ievoiubiicmcum Armillaintcriorc, Declinarionibuidimc- cicndis inrervicnrem , ad cujus mcdium Iocum(quoderjam omnium Armillarum Ccn- trum cft ) Cylindrum apud G fibi Orrhogonalircr infixum fuflinct, cjufdcm in fua diamc- tromagnitudinis,proutipfc Axis, Attolendusautcm Axiscumipfp, qucinDiamerralircr tranfir,Meridiano,donccinejiisDivifionibus,quaefingulahabcntminura,pCrpendicuIum B Vfupra&infra, complemcneum Altitudinis Poli ejuslocicontingat; fitdac uno plano Mcridiani a;quidiflans,fivcilludutrobiq;Icnitcrcontingens, Interior vero Armilla quam Dcclinationibus infervire dixi,pcr N M O P cxprimitur: quarcrja aliquando plano Mcridia- ni uniri porcfl , Zc rurfus inrra bunc in quafcunquc parrcs cirCumvolvi , prour flcllsc obfer- vandjcfitusrcquirit. Induobusautcmlocis,ubialtcramipfiadangulosre6lostran{vcrfa len Armillam,quo ^,quatorideputatur, pertranfeundo ambit, habct extcrius Iaminam,in- dicantcmipfos-Gradus&Minuta^quatorisutrinq;, tamvidelicetabunai,quamaItcraop- pofitaparto\Contincterjamfliapinnacidiainquatuorlocis,fivc Qiiadrantibus; quorum h!cfaltemduoapudM&Ocxprimuntur:inquibusrimuIacfiintparaIlela:& Jtquidiniantes Cylindro apudG, tum quoqacabalterapaTtc Axi A D. Suncq; finguli Qiiadrantcs nb cxtc- riorcArmilla? partc ipfi oculo proximain <>o,Gradusdivifi,&quiIibct horum in 60. mi- nutamorc nobis ufltato&firpiiispcrpun^flarranfvcrfaliaindicato, Alccravcro Armilla-» tranfvcrfalis,qitarndixiiEquatorismuniafufHncrc, pcr HLKI oflcnditur: quarctjrmin duobus oppofitis locis Mcridiano fupra d\S:o apud C,&: illi Diamctrali firmitcr annciftirur, arq; cidem adamu(sim ad angulos rc£los infitlit, inq; co imrhotus quicfcir. Eflq; ctia ab cx- feriorefuiparrcinomnesCirculiGraduscorundemc];minurafubriIircrdiflributa_.,Acha- berquaruorpinnacidiaparircrfa(f}a, urin priorc:quorumduoIKinunafcmicirculiparr« hlccxprimuncun^.RcliquaduoinaltcrohcmicycloparircrinrcIligcndavcniunt. Suntq;o- mniapinnacidiaexOrichalcoaifabrcclaborara.-ipfcq;Meridianustorusefl:efolidochalibc, urfuftincnrisrcliquisinrerioribusfitfuflRcicns. Armillaj%'crobina: decuflatimfclcintra hunctranfcunte5jabpo(lcriori(dequadidum)fbIummod6fuipartclaminafortiOrichak cicaimbura?funT,inquacriam'divifionescxin:unr;Ncqnccnimundiquaqu<rOrichalcocir- cumdudas funr,qu6 minias habcrent ponderisr*, Sunr nihilominus aflerculis ligncis in ro- tundamparremcoa£lis, &mulriplicircrbirumiriaris,itaartificiaIitercompofitas,urncncx uno folido conflcnr iigno;fcd pluribus in oblongum rcnuircr lcvigaris, arquc hac caurionc inviccmagglurinatis, utproutunumcrcvitinaltum, rcliquumirontrario modoilliappli- ccrur: cavidclicctpartc,quaecacumcn& radiccmrcfpicit,viccvcrfa adinvicemcommuta- ta_.. Sic cnim cxpcricntiamc docuit, ligncammatcriam tra^landam cflcprolnftrumcntis, ut incurvationi & mutationi minijs finc obnoxia. Conducuntautcm huc ex omnibus lignis praecipuecxarborcjuglandum,&cjusrpcciciabictis,quamGcrmani5cilc^tCI1^ol^vocant,fi viciofa non fint & diu cxficcata_..Pofl:modum vcrofic variis laminulis ligncis conglurinatac Armill2c,&in jufl:amformamacmagnitudincdcdu<n:ac,linteolotenuiautmembranaipfi$ agglutinatacircumducuntUE_,EtminioCcruff3emixtocumOleoliniincrufl:antur& colo rantur, utminusaerismutationcmfentiant, Porr6innitunturhacArmilljEpcdefIalictiam efolido5cfortiIignopcculiari,quavides,forma,fa(n:oquodliferasYdcf]gnant. Infcriusve- roQiiadfaCumcxiftcns in flngulis: iflhic anguli.scochleashabcc apud X quibustotumln- flrumcntum in reqiiifitam difpofitionem coelcil:ibus,quos imitatur, Circulis analogam dirigituc-: Ubictjam ^.fcrramcntavcrfus fuprcmam ejuspartcm,quamcridianoadjacct, fulcri&fortiorisfuflcntaculiloco,nehincindcvacillcntArmilIaf,adduntur; Qiiarumu- num pcrFbX;altcrumEA X fignatun^. Rcliquaduofunt apoflcriorcparte. Ineovcr6 loco,quopcdef!-alchocMcridianumcotingit,inmodumfemicircuIirotundumcfl:,urMe- ridianus illi infiflcns omni cx partc illud contingat , & firmitcr ci innitatur* Qua ctjam de ^ caufaj

EXPLICATIO FABRICAE ST FSFS.

cauraquarLiorrcnacuIaraccaIlicajuxraFSREapponuntur,intraquarMcridianiiscornprss hcnCdh iCiiCim Sc ccnaciwrcJreumduiipoten:, doncc Axiscjus A?:i nTjndi corre/pondeat' ficq;inimottt: firm;?ri, Inirainlaccribus.hujus pcdeila]ishincindeaforaminis,quod. plum bum juxca V habcijurraq: parccfunt^. Icones ornatusgracia folcrtcrappicla;, qua: el^igic^s Ptolcmxi, Albatei^nij d: Copernici ; tuni quoq; iioiTranr reprcefenrant: quarum bine Coper- nicividciiccc&mcajiixtaadvifuntur. Reliqus;du?j abalierapartclaicnc CeterapcdelLalc hocconccrncncia,vclutitranlrrajuxrag;& riqua:runtaha:partcsaucfirmitudinisaucorna- tusgraciaapplicatfccxipfaligurationcdilic^cntcrintucntifatispaccnr.

Usushujus Organieftm obfcrvandisSiderum^utidixi) cgjn Declinationibus quam Arccnrionibusrcfcis''. Nam convoIucaArmillaDNMP, cumfuo Axevcrrusridusdeno- tandumcrahuntur&rc:rahuncurincaipfiusPinnacidia,donccjuxtaCyhndrurnGcamfu- praquam infraparallclitcr Sidus qupdviscollineccur: cumq; ipfum pinnacidiumincxcc- riorclamina Orichalcica apudDivifioncsDecIinacionemqusificampandiu. Inaltcravero auc cranfverfaii crahacur convcnicns pinnacidium in aliquam Scellam , cujus Afccnfio refta cognitaeftancea undccunq; , 6c rehquum pinnacidium, quodmaxime accommodunur fucricjpcr ahum Obfervacorem (Duos cnim fic eire oportec)crahacur in quamvis aliam {lcI- Iam,donec ca erjam ucrinq; ad Axem Inftrumcnci cernatur.Poflea numcrctur Arcus ambo- bus pinnacidijs inrcrccpcus, qui Diil erenriam Afccnfionalem Stellarum exhibet,qux addi- cavclabIa[a,proutdud:usrcquiric,Afccnfionire£la:cognicangnotamanccapatefacitJdcm cfficipctcd, fi Armilla DccIinationumfirmefurinIocoAfcenfionisre<fta:cognit2E&juxta hancftcIIanotaccrnatur.&intcrimabaliotrahacuraliquodpinnacidioruminArmiila^- quacoria , doncc circa Axem ftella , cujus Afccnfio rcda quarricur,colIimatuL* Tunccnim idcm pmnacidium in exrcriorc lymbo ^{quaroris angulurn qu<efitum citra ullam ad- dicioncm vclfubtradioncmexhibecQuorfum vcro conducancDcclinacioncs6c Afccnfiones Pvccl^ Siderum rice perfpeda%6c quam facilis fic ex his cam I.ongitudinisquamLacitudiniseorundemdcrivacio,noruac ij,quiin AftronomicaPala^flra verfati funt; &ao8 alibi V; D: id compendioic expli- cabimusr**

'AKMIL-

MBMMHMIMaMM

■a— <— «> II II 1 1

ARMILLiE ALIyE AEQVA-

TORl^.

I

nmnitrt JiiiJn

Exni

EXPLICATiO FABRICAE €T FSFS.

L I A s quoquc cjufdcm quanticatis Armillas conficri curavi i^qiiatorias,quarum Ideam hicvides.Exterior ArmillaiMeridianum (uti&ancca ) rcprarfcntat. Iflq; cotaChaIybca,adamursim undiquaq;Jcvigata, &DivirionibustotiCircuIocom petcnribus,ita ut fingula cdam contincat Minuta, dift:ributa_..In qua ca^tera quo que, quoad pcrpcndiculum, Polos & Axem intclligenda veniunc ; prout in prioribus. Qux vcrointrahanccontincncur, trcs funt Armilia:, ita ut totumOrganum^. conllec, unoam- pliusquamantcccdcns: pra-tcr Axem terctcm atque Cylindrum illi infixum : quarctjdm u- nius Armilla; vices commodc fuppIent.Habct autcm hoc Inflrumentum propccrea tresAr- millasinteriorcs, cxccptoMcridiano, eo quod i5^.quator fic circumvoIubiIis,nonaucem' quicfccns,utinpriori.Ideoq;ArmiIIaIFG Hindiget,eamfuftcntantc,&Ortho5onaliter' cohibcatcquccctiamcpuro conftac Chalybc, quofortioradidinunuscxiftac^nullis tame diftinaionibusinfignita... Ipfcvcr6^quator,dequodixi,perPSR indicatus,fuashabec divifioncs ufqucin fin^ulaminuca,&cas quidcm tam ab unaquamaltcrafupcrficie; prouc YelyEquacoriisdillanciis, vclcciam ccmporariis momcncis difccrnendisulijs poftular : & piitiiacidia illi adapcaca func juxca R & P, cum quoquc plurahi c non cffonnaca ,qux obfer-

nalicercranfit^convoIubiliSjUcinlocofuicontacluspunaaetjam/^-quaconaindicctcon. vcnicncibus laminulis iuxta S &.xM pofitis. Habcr infuper fua pinnacidia juxca CL& O & duo aIiahicnondepiaa:fedpariccrabaitcrapartciateIJigenda_,, Divifionesquoq;inrunc,fn- gulisQuadrantibus minucacimcompetentes. Omncsautcmilla; Armill^MiuraMcridia- numcorapra:henfa;funtundiqaaqueOrichalcicisl?:rninislliperij)duaa:;idq;tacafubci]ita- iT&levigutione,iicdicerescocasrf]ccxfoIidofufasOricha'co, Axisquoquc teres Orichal- ;c;caiieft,uci&iprapinnacidia_,.PcrpendicuIumRTefiloconft:attcnuiOnchaIcico,prouc aiiasnobismoriseft:. Ccccrafiqnjehicomifla, cxipib intuitua/lequcris,prcutctjamin_. prioribus, IncunnbuntharArmiilx fuftcntaculofivcpedcftali e folido Chalybc ccnftanti: quod pcr X T V Y Z,rcliquasq; inter pofitas Jiteras dcfignatur : Cujus fuperiorpars fvmicir- cularis cy.G\YY ipfuni Meridianum rcliquas Armillas comprehcndente.abinferioriparte^ coiinnucambic 5c fuflinct;additis quatuortcnaculis,uti&inprioi. Rcliqiiaformahujiis' peJcftalisfatiscxiipfafiguraliquctiubiqua-dampr^rtcrutilitacem&corrcboratiorempul chiitudinis caufa laddita funt ; qua: tamen & ipfa hilcimcnta prxbcrt t;omniaq; €x fblidcuTci &anteadiaum) conftiatchalybc^, Infimusq;hisfubftracusCirculusZ crafius&fcrreus,a quacuor fuis y^qraidiftantibus Jocis cochlcashabeo : Quibusinquadracolapide fubftcr- nu:icurqua'damp)arvaferramenta,uciniiscochlca;barcircumduaa*totumInft:run^€nHim c6diriganc,quo Armillct Coelcftibus anaJoga* reqununcu: Idc];inrcimcdiantepcrpcrd<- culoBT,quod&planummcridianiMiechanicicumCoclcftiunif,5:cjus infupcrdifpofi-j tionem rationcElevationis Poli ordinat : adcoq; omncs intenores ArmilJas Ccelcftbus Circuli3.qnosa:muIantur,anaIogasreddit, Eftci;totamachinainreipfafatisrobufta,necaU ceracionitaciIeobnoxia,cumundiquaq;metallicafic^.

11 s u s ejus cft fimilis cum priori , nifi quod hic i^quator , pro lubito rcvolvarur intra Mcridianum.Dcclinationcsaccipianturparitcr>ucipriusinArmil]aDcclinationum,apud fiiumCylindrumiuxtaAccnciMlcmpcrpinnacidiaconveniencia_.. .^.quaroriarDiftanria, fiveafccnfionesrcaa:inArmill3franfvcrfaa:quatoriaprouc&antca,nifiquodhiccjusAr. milla: ChalybciC, qua: has ipfas portac, aliquis ctjam uflis m hac pragmaccia efle qucac. Acce- dic&hoccommodi,qu6dquandoficllaa:liquainfiiadcbiraafccnfionerc<r[aficco]l:nea-! tur,cuncpuna:um a^quacoris Mcridianum cranficns afcennonemreaammediiCceliindi- ccc. Idcoq;cciamipfifsimum cemporismomcncum, cogniconimirumloco Solis exado, veluci cum noftra^ fuppcdicanc Tabula-. Poteft: etjam figi ylquacor in xVlcridiano, & fic per pinnacidium in eodem mocum , cujufvis A ftri ab eodcm capi Diftancia , hinccjue temporis momcntum cognofci ; uti & inpriori : quo d anted indicare omift : ficc]; per hax duo Inft rii- mcntaArmiUariatam Afccnfioncsrease, qua.mDeclinacionesunacum temporum fiibti- lifsimismomentis.quaomniainAftronomicismaximumhabcntufum;Colitusdineriri| commodum eft.Plura dc hujus Organi fabr ica & ufu fi quis requirit, cofulat Progymnafma- rumAftronomicorumTomumnoftTumprimumcapiccfecundo,a paginaeius2^o.ufq;in 252.completam: Quxcamenpro majori &pr2ecipuapartehic,pra;terquffdamaliii,fLiffi- cienrcrindicacafuno. D Subjun-

EXPLJCATIO FABRICAE eTVSVS.

Subjungamvcro&hoc, quodha: Armillaccertrscochlcisdisjungi qucantacrurrui conponi. Idcmpoccftfieriia iplb Chalybco pedeltali fivcfulcro: itauc commodeinalia loci ) anfvclii qucanr. Id quod in omnibus InflrumcntiSjubicunq-, finccorum dctrimcn- to ui pri*rt;ari poccft.cfficiendum efl. Oporrebit enim Aftronomum cfre>t©?;uo7roAiTHV, ita uc, ii n .ccUitas & uflis po(lulet,non uni alicui Rcgioni ita adftrj(flus fit,quin alio ctjam migra- re, i-c ibafecumfcrrelnflrumentaliberc&Iubenccrvclit&pofsio. Curocnimpaucifsimi ii!it)quihifcearduisdifciplinis&cxercitiisoccupcntur>& rai:ifsimcinterPolicicos,quiRei- publics adminiflrationipra-cHevolunc, invenianturaliqui, quihisimpenfcdeledcncur, eiqifovcrc&fuflcntarcconfultum ducanc; fcdlongepIurcs,quica obignoranciamavcr- faiicurarq-, inutilia a:fVimanc;nonoporccc Divinae Aftronomiacalumnumcalibusimpcri- jd« iudicu«.nhnoxiumcf!e, fcd ca cx altc ncgligerc ,& nihil facias cxiftimarc,qu:im hifccin- |vic!:ilare{ludiisjnihilq-, alioruramovcriimporcunicacibur', Cumq^nimisfuncmolcfli.fivc poncjci livc aliiilef uaq', alio transfcrrc : adco uc nc nacalc quidcmjfolum , quod dulccdinc (cundos rJlicic, iramcmorcmnec finiceflcfui;hifcc CocIcflibus&fubIimibuscuris,qua: immorcaliracis vcftigia prsefcferunc anccponcrcdoceat: fedconflanci&pcrfcveranciani-. nio fcmpcrinomncmrcrumcvcntumiecumcogicarc,quod

%)ndiq^ terra trjjrajCcelHWpatet undic^fH^ra^ Etpatria eBfortt qtulibet ora *viro.

JRMIL-

^^m®

ARMILL.£ AEaVATORI^ MA-'

XIMiE, SESCLVIALTERO CONSTAN-

tes circulo.

HWaMMM

©

EXPLI-

EXPLlCATlO FA^BRICAE ET VSVS.

I^^^Tsi binx machinarArmillarum aquaroriarum jam antea dcpiiflar & expoficar,

^J te^>||(qiiarccjam magno nobis confticcrunt) illi,dcquociixi uruifatisexacleinfervianc,

^ [3S3 iJinvcni nihilominuspoftca & conflrui curavi, alias quafdam paucioribus rc

^quiritisindigcntcsjucpoceunicarolummodoArmillaincrc^raconvolubilij&al- teraiemicirculariquiclccntc-). Qu^ibusduabus omnia,qua;deprioribusdixi,nonraltem commodc, cxpcdiuntur; (ed & longcpromptius, nulloq; obftaculo; quod antcccdentes in- gcrunt, fi prope ipfam Arnullam Aquatoriam fieri debet collimatio, Tunc cnim anteriof cjusparsintuitui obftat: qucmadmodum ecjamin DecIinationumArmillapropcipfum-j. ^quatoremdifficilisfitcollimatiojutdcaliisquibufdam impcdimcntisnondicam. Ha- LenchsarLcra^idinfupcrpra-rogatiya^/quodlf-ino^pn-ifljore.sr.onficiqiieanC! Ideoq;Gr3du« cumfuis divifionibus magisadhucdifcrcteexhibcri , &nihiIominusfuaftabilitatc&con- vo!utioneufuiaccommod?ieflc; idquefaciliusquamantcccdentesr', Formavcroharum ingcntium&: apprimecompendiofarum Armillarumh<cccfl, quamhiccxhibcmus: qua- tenoseaminplanoreprcefcntarelicuio^AlitcrarmaximamArmillamindicant, qua,'undi- quaq-iOrichalcicis laminis munita indiametrohabet^.cubitos^. Ideoq;Gradustantos, uc finsHiIaminucaquadrifariamfubdividantur^, AxisejusB^chalibc conftans, &undiquaq; apprimc cercs : inccrius camcn cavus, nc pondere ofHciac, in diamccro cfl trium digitorum cui circa medicatem af^igiturCylindrusOrichalcicus tcrcSjCirca quem proximc apudAxem voivuncurucrinq^bina^Regula: OrichalcicicEF,JuxcaF apudfuperficicm Armillxhabcnc pinnacidiaper DiopcrarimarumipfiCylindroparallcIarumj. Reliquaincerfliciaqucjvi- desapudliceras G iiinccranftra five concignacionescocam ArmiIlamcontincnccs&: cohi- bences, nc a fua rocundicacc& plano ob magnirudinem dimovearuL» Inferius juxra D dcfi- nicAxisinacumenccrcs,exferro quadracochalibco, habens fimilcacuminacumforamcn, quod pcrcochleashincindeappolicas, poccflpauIulumtrudi,qLi6Iubet. Huicinnititur A- xis illctcrescontincns, unac];convolvenstocam Armilb.m_w Ipfumverofcrrum huicfub : jflratum, infigi tur columnee lapidcs magnjc & longa?, 4. cubitorum quarum binse infra tcr- ramlirmofundamentoinftanf, reliquae dua: fupcrius habcntes ab anteriorcpartcAtlan- cis Mauritiana; Rcgis cflFigicm I, in eodem lapide artificialiter cxclfim .• qui corona f ua con- tingic Globum lapideum H, columna^fuperiusornatus causa impofitum: fuprema vero AxisparsalrerifcrreofulcrojuxtaCincumbit:qUodinreriusbifurcatumcn:juxtaK,tranfit^ quc in duos ramo$,quorum quilibet miagnse coiumn^ tcrcti c folido faxo fortitcr affigitur. Diftantautemhaecolumna: tantum abinvicem, uc januamingrcfluiadlnflrumcntij pra:- beanr : &: indicancur pcr M & L: Supcrius juxca Ccfl: Cochlca, quic cranfverfum agir ferrum cui ifthic incumbic Axis, uc is plano Mcridiani correfpondcac.AccolIicur erfam aiia racionc cam ibi quam infcrius juxca D , & movccur ccnaciccr , doncc Axi Mundi cxa<flifsimc rcfpon dcac;ficq;firmatuii.* Alccra lemicircularis Armilla pcr C liceras incclligicur ; quarofto columnulislapidcispcrPindicacisad planumi^quacorisimmotcfufl-cntatur,tcnaculisto- f idem ferreis juxta Q^xiflcntibus, qua: eam ica cohibcanc, dirigancq;, doncc & cxacflc fcmi- circulum circa medium axis defigncnc & infuper fecundum yflquacoris planiciem {z^<lj conftancer inclincnc» Efl: ccjam undiquaquc Orichalco induca, & in diamccro habcc 9. cubicosr* : Ideoque minucifsimarum fubdivifjonumccjamplus quam ipfa Armilla capax. Efbauccm obid duobuscubicisfemicircularishacc, amplioripsa inccgra Armilla,qu6 in- ccr ucrasquc|commodccranfiri pofsic, proucopus cfl: Ec per Scalasexcra Armillam lapi- dcas(qua;hicnonexprimuncur)Nafccndicur6cdcfccndicurfecundumdu(num ipfius Ar- milla: ,ucocuIusObfervacoris eiaccommodcapplicccun^. Inccrius vero aliac func Scala* rocunda^per T licerasindicacac,quibusadinccgram Armillam incer obfcrvandum afcen-Ij dicur vcl defcncdicur circumquacj; , prouc fidcris dcnocandi requiric alcior & declivior| ficusr*. Juxcaucranc];liceramNapparec murus,quicircumcircacocumInflrumencumam- bicns, curriculam quandam & fcmicrypcam efficic, cocam hanc machinam circumdanccm, quarfupcriusceflumhabcc, quod quaqua vcrfum lubucriCj inccrobfervandum apcriri&: claudi poflca potcfl:, uc preciofa harc machina ab aeris & imbrium injuria cuca litL.\

Usus cjus efl ucin VolubiliArmillaCircuIari,DccIinacionescapiancur, movcndo DiopcrasadF,5ifidus collimandoucrincj; juxca CylindrumE. Sicenimapud E numera- curqua^ficaDcclinacio» Idq^poccfldupliciccrfieri, ucrac];niir.irumdiopcra; convolvcn- doArmiIlam,ucalccraecjamparsoculiadmoveacur : ilcc]; cjufdcmSiderisbis exploracur Dcclinacio : quaeucrobic];cadcmcircdebco* InaIcerafemicirculari,mQveancurejuspin-

nacidia

EXPUCATIO FABRICAE ET FSVS.

nacidia jilxcaR., donccAftrum obrervaiidumpcrcas rimulascircaAxemButrinq; difpU ciarur^. Tunccnim ipfum pimiacidium diftanciam ejus a Mcridiano ^quacoriam in ca- jdcmfemicircuiariArmilla, fivcvcrrusorcumfiveoccarumnumcrandam monflrac.Hincq; xcmporis momcntum ex noco Sidcris 5: Solis loco cxadifsnne fciri, Sin vero Afcenfio Rc- ctaalicujusSidcris inquircndafic,unusobfcrvacor aliquodexpinnacidiisficin flellamdi- rigat.quir hancnocam Iiabear; Alccr vero rcliquum pinnacidium pariccr in aliam,cujus Af- ccnfio redia quzcricur: ica uc ambaj flelhc eodcm prorfus mftanti circa cundcm Axcm perri- [mulaspinnacidiorum conipiciancur^. Arcus enini urriq;pinnacidio ficincercepcus cunc !pandeccon!mdifi^erenciamafccnfionalcm,cxquaafccnfiorc(flaqu^fira,prodit; vcluciin ancecedcncibus indicacumcft.PlurafiquisrequiricdchujusampIifsimilnflrumcncifabri & ufu confulac Epiftolatum Aftronomicarum librum noftrum prin^um, pao-, za^^ (kduabus fcquencibus. IbinonnuIIa Iaciusindicancur,qua'hic brcvicacTs caufaomifi.Poceftccjamexipfaappoficafigurnrioncficaatcentius confiderecur,cam fi:rud:ura,quam ufusprompcius capi,quam longis verborum ambagibusr'»

s

AKCVS\

■~v

ARCVS BJPARTITVS MINO

RIBUS SIDERUM DISTANTIIS

inferviens.

EXPL I.

EXPLICATIO FABRICAE erVSFS.

E iis Organis Aflronomicis, quac Alticudines& Azimutha ftellarum vario modo rimancur,ciim quoque de h is,quas Iogicudincs,&Iaticudincs ac infuper Dcclmacioncsacquearcenrioncsreclasrubminiftrancegimus.Reftacuccoru ccjam,quacincercapedinesrcrutantur,rationcmhabeamus,&:pon:eadcnon-j jnullisaliismixtim agamusr', QuantumvcroadDiftancias Sidcrumaccinec: ^adornacusen: aquibufdam, fuperioribusAnnisRadius Aftronomicus qui pcrfchabilisracis, & ad cranfporcandum idoneus; fimulq; in Demonflracionibus Gco- mctncisfatisfpcculatireritefehabec. Atinipfapraxi,fuoq; reccfTLinonpra:fl:ac,quodin acceflli pollicecuii,. Idq; variisdecaufis,quashic recenfcrefupcrfcdco: alibi force deiis, dcq; iifdcm emendacionc, quoad fieri pofsic fufEciencer aclurus. Incenm de quibufdam ahishicdicam,quaeufuiaccommoda, & cercicudinemrcquificampra:bentia a mecxcogi- tata&inufuhadtenus habitafunt. Utq; primumquoddam minores Diflantiasintraduo- decimamCirculipartem,fiyeunum (ucivocanc) fignumfuppcditansindiccm; idtaleefl, prouc figura api(fi:a monftrao,

Primum eftRegulaobl6ngaabFincipien:sufqucintranfverfaIcmB Adcfincnsrcu- juslongicudo efl ^.cubitorum : habetq; indiao tranfverfaliduoCylindra ju:<ta A & B a- qualiteracommunijundura di(l:antia:aquorunn CentrisapunaoF ducuntur inferiusbi- niArcusFC&FD,quorumquiIibetuIrra a^quidiftantiamfeniifsis AB,abFutrinquenume- ratx,qu.rper KI rcprcEfentaridebuit ( licet figuraidnonfatisinfinuet) initiumnumera- tionisinarcuKCfiveKDcxhibeceandcmq;ucnnqucquindecimeiTicicGraduum_,, Reli- qua perC G & DH>hisq; intcrmixra circa L,5c deinccps repritfencata interponuntucccnti- gnationis, acfuftentaculigratiaadditafunt, tumquoqueornatus. Inniciturverohocln- , itrumcncum fulcro teren & craflTo, quod per T R S Q^ionftracur : habens in medio , ubi a-- jquiIibriumefl,juxcaEfQramenquadratum,inquo fiiofulcro inquadrara etjam claviculu iimponicun.. Fulcrum veroficfehabcc; utjuxca S& T, tumquoqueQ&R finc rotundi^ |]aminjcferrca^,quainfubfl:ratoccrrtiCyIindro, fpitamum adminimum in Diamctro ha- jbcntcconvolvitur, plumulis equatuor partibus tenaciter ipfum , ut quovis in fitu facile fubfiftatfuflincnnbus. Volviturautemhacrarioneipfumlnftrumcntumfolummodofur- fum atque deorfum_s,Si vero adlatus inclinandum vel reclinandum fir; id fiet: circum.dudo femicircuIoONM,&firmatacochIeaiuxtaN. Sicenim unatotumfevertirlnftrumenru, Poceft etjam pcr canalem P V , cui in rotundo axe i nftat , hinc inde in omnes Cali partcs c6- voIvi.CanahsautemilIiaIiipcdeftaIiperV&Iiter.as Xfignincato infiftit, inquoetiamun- diquaq;cumcoco Inftrumenco,prouc6pus fucrit, circumvcrcicur, ucid in planum qua- rumvis ftellarum dirigi pofsic: prout Obfervarion is rario requirir. Poteftcrjam ejufdem ca- nalis inrerior Axis unacum ipfo,acieon; innirrnrirlnn^riimcp.co^.Iciiis infi]bjc'fto p^defb-^li attoIli,acq;ficfigiimmoteproutufusexigit.DefcenditenimintraquadriIaterampedcfta]is formamquadrilaterumquoquefolidumlignum,quodfurfumferriatq;remifti,&:ubicun- qucluberfirmaripoten:;ficq;unaartolIiveI depri milnftrumenrum, veluri ftcllje,quarum intcrcapedorimanda,aItioresveIdecIiviorcsinCoeIofucrinf. InipfoautemIn(irumento, quoadlimbosubidivifiones functumqnoqueinTranfvcrfali&: Cylindris,omniafuntOri- chalcica. Contignationes&fuIcraexferramentisafFabrcelaboraris. Reliqualigneafoler- ter compofita& metallicis laminulis , ubi opus eft, munita, quo totum Inftrumcntum fir- mum fic& Obfervationibus idoncunij*

Ususejuseft(uridixi)inminoribusdiftantiis commodedimetiendis; fiquidemin

fexcance ( dc quo poftca) qui duos ecjam Obfervacores requiric id apce praftari nequeacob

capicum conjun6tionem, qua^ conveniens fpatium exigic : licec & alio quodam medio huic

incomniodofubvenerimus:Dequodeinceps. Vcvero intercapedinesfiderum,qua;duo-

decimamcirculiparcemnonexcedunchoc Organodenoccncur, firmerunusObfervacor

pinnacidium apud K vel Lprouc maximc conveiiiensfueric : & alter id quod firmacum non

efl,crahac in ulceriore Iimbc>,donec fic ambo, titina s quas rimancucftellas circa B & A Cylin-

drosucrinq; confpexerinc; quodlibec adfuumCylindrum in eademparce attendence: &

numerada eft in inferiore linibo diftantia quas quicrebatucinGradibus atquc minutis trand

verfalibusjuxtaconvenienspinnacidiumj, Si veroamboutrunquediftraxerinr, nnnm.o-

do poterit adhuc majorintcrcapcdo,qujE camen limitem praefcriptum non excedat, con -

/taro, Confe£iarium igiturevadit, quodubi amboObfervatores utrunquepirtnacidium

jux:caipfuminitiumDivifionum,quodeftapud K &I, difpofuerint,&ficutrinquepcrCy-

D 4 lindros

EXPLICATIO FABRICAE ST FSFS.

lindros antcriorcs A B coUimationcm inftitucrint, ita iic quilibct fuum rcfpiciar, ab ^adem partelonga:Rcgula:dirporitum,quodtunccandcmftellamcollincnc; fiquidcm para^leli- ccrvirumdirigant. Atquchincpotcflcxplorarilnflrumcnticcrtitudo, an ritc fe habeat necne. Etfivcro hujus Inflrumcntifulcrumrivc pcdcftalefatis commodum ,iS: ufibusre quifitisaptumfititamen altcraratio, qua^inglobofoficcorporc (dcquapofteainSexcan- cis expofitione dicemus ) adhuchabilior eft ,-& cicius planum quarumvis flc!larum Inftru- mencum dirigi concedit-^» Scdvarictas tamen inhis,non folumdeledac,fed5:fuamha- bcc utilitatcm_9.

Tj/-.r-TnnTnm.-nro*"vnlrirflvinonr«imnm ftcllarum inCafsioDrraadin\M;(-(.rn diOnnrinsV'

quzeexponuncurinProgymnafmatumnoflrorumAltronomia?mfi:auranda:capicequarto!

pag.Hl^acquefcqucnti; easq-,cum priiis adinvencis, dumadhucdurarecnova ilclla, cujus'

granailla^ pocifsimum deprompca; funt, contuli , acque ritefc haberc depra;hendi. Si quis;

hiflrumentumquodcunq; habuerit, quofediflanciasSiderUmrimaripoflccxiflimet, fa-

ciacpenculuminiifdem Cafsiopara^Stcllis, an eandem, quamcicaco locoannocavi-

mus, invencric illarum inccrcapcdincm, in ipfb Minuco,adebq-,cjus fe-

mifso. Alias fciac, Inftrumencum illud, quo ucitur, &

obicrvandi racionem nequaquam rc-

i^econftaro.

SEX-

SEXTANS ASTRONOMICVS

TRIGONICVS PRO DISTANTIIS

iimandis.

■^IMMWllil I I I TiAlHiw

EXPLl-

i

EXPIICATJO. FJ2RJCJE ET FSFS.

Enio niincadfcxtantis Aflronomici cxplicationcm, quatcnus is intcrcapcdi- aibus Sidcrum coelicus fcrutandisapprimc idoncus cft^Cum cnimRadium Aftro- lomicum huic officio, ca qua par cftjpra^cifionc & ccrtitudine ncquaquani f ufH- jcrc,multaplurium*annorumexpcricntia compcrtum habercm, neccfsitarcur pcncecxcogitavirexantcsquordam,variaforma,quiidcitra omnemhallucinarionemcx- adc pra-ftarent, intcr quos hi,cam, quamccrnis, compofitioncm refcrcntcs,mihi confimo- <iirsimi vifi lunt, Idcoq;trcscjufcemodi, pauculisquibufdam,quodcoritignationcs,iahcm differcntibus, confierifcci. Ejus autem explicatio in hunc modum fe habct: Compagcs intra A BOcnmprchcnfaipfumfextantem cumruacontignationcrefert: cujuscenrrunij ad A,Cylindrumhabetrorundumj« Circumfcrcntia CBicxuuiciiculipartcm contir.cns, laccnbus A C atquc ABquatuor cubitorum aCentro rcmovctur : huic indc ab ipfo Ccn^ troapplicacurRegulaADcumfuopinnacidiojuxtaD,quodrimulashabctCyhndroapud Aquicfccntiparallclas. Potcfl:q;incircumferentiahincindeduci&firmari,proutlubucrit» HabetcialiumCylindrumjuxtaFquiefcGnrcm, prioriapqualcm: Cuidcfl:inaturaliudpin- nacidium juxta G additum vel remotum , prout ufus poflularit» Reliqua intermcdia fir- mitudinis gratia contignata fiint : prout hic apparet, Juxta E vero tranfi t foramen quadrila- cerum, quodquafi ina^quilibriotorius InflrumcnrifadumcftjUtcjusbencficiofulcroin- feriori imponi pofsit fextans, &pera(na obfcrvationc rcmoveri. Limbus ejus juxta circum- ferentiam, qua:Divifioneshabcttranfverfales,&lingulaminuta quadrifariadiipcrtiripo tefV, undiquaq; Orichalcicus cfl : quemadmodum & Cylindri arque pinnacidia_., B.cliqua ligneaquideexiilunr:reditaafFabrecxvariispartibuscompoiica&cong]urinara,prourjam antcaiii Armillarumcxplicationeanobisindicacum efl:;ut incurvari,aucjuxcaacrismuca- tionemalccrarinequcantrfiiperinduifioetiam linccolocolorcoleavinofo. Sicnimcmncs cjus parccs laminulis Mccallicis obccgerencur, nimiopondcrcinLradLibilereddeicturln- {l:rumcncum_s. Quin&fuagravcdinefibiipfiindcbicoplanorcciricndonoccrcc. rcdcflalc fivcfulcrum,cuiinicicur,fichabet:JuxtaIeflGlobusquidamundiquaq; laminulis cuprcis incruflatus,&:apprimerocudus, habensindiametropaul6p]usduobuspcdibus,Circaipsu func quacuor ferramcnta femicirGuIaria,rocundam quandam Armillam ferrcamcircamc diumGIobidecuflacimodoiniociscomprchcndencia. QuaromniatanruaGlobiliipcrlicie diltanc inccrius , quanca efl: crafsities Imius digiti, & paulo plus, Sunt cnim in lis locisjubi hec fcrramcnta armillam illam conrincnt, ocVo cochlea!ferrea:,qucc laminulam rocundam & circumquaq; in oblongum rcicdam , uc inftar plume ucilicarcm habcat , Globo adigant, ut cenacitcr iis comprchendacur, ac quomodocumiCJ; circumvolvatur,firmus mancat,Hs;c vero fcmicircularia ferramcnta inrcrius ctiam talem habencplumam,in qua Globus utiliccr quicfcjcquarnonacll, Exccriusaucemquadratoquodamferro, inceriuscavo cuidamqua drac^columnirlignearaffigicur:quarcolumnainferius pedeflaIe,quodcircaK literasvifi- rur rranfir, itaut in co attolli dcprimiq; poisit , & certo loco , prout obfcrvarionis ccmmo- dirasrequirit,firmari,InDeciivioribuscnim Diftantiiscapiendisdemittendaeflcolumna. Inaltioribuselevanda, utcollimationesfincmolefliapcrficiqucant. Porroimponicuripic fcxcans fupcrius juxca foramcn E , uci diximus, huie Globo,qui illi fubjacet, atqUc cum ipfo in quodvis duarum flcllarum planum convolucum commodifsimc dirigitur : Urc]; firmius ibi, donecobfcrvatioperadaefl:, abfque vaciliationcpcrmaneant; duooblongi &tcretes baculi I M & N O inferius juxta M & O acuminatum ferriculum haben tes additi iunt, ur pa- vimcnto firmiusinnitantur, qui fiiperius juxta P dccuflatim CeCc tranfgrcdiuntun.* Easq; obfcrvacorumunusibimanucontinet, & proutvoluerit,regit^« ,

Usus Inflrumentiduosrcquiritobfervatores; quorumunus appliicarobculoadpin- nacidiumiixumjuxtaCperejusrimulaSjflellamquamvishincindccircaCylindrum A Vi det, ficc|;immotum tcnetfextantem adminiculo baciIIorumpropeP. Jaccnrevcroipfo planofcxranrisadplanumduarumflcllarum, quaruminrercapcdincdimeriri]uber;quod ofHciumcipra^ftatGiobus, inquo tantifpcr cuvolviiui ,uoiiccairjua: illaHcIhvcircacjus planitiemvifunrur,MovecmoxaIcerobfcrvacorRegulamcumfuopinnacidioapudD;do- ncc& is pcr rimulas iflhic alccram ilellam juxcaCylindrum A ucrinq; collinect.ldq* t un diu cencandum, donccutcrq; obfervacor fimul& fcmel iliam ccllincaric fLcll.-^rn : riimq- dato figno pcrfonumoris,abfiflendum,&circumfcrentiafcxranrisinfuoglobofoful.:rorctra- hcndaad oculum cujuslibet obfervatoris; utcommcdc intcrcapedinern CD pinnacidii» interceptam,quamquicrebant,numerarepofsir^ Porr6ucmincresetjam^biflantia:hccco-

dcm

.l».a«iili|-<f'

EXPL 1 C^iTlG TtATi R /C^JE

rsrs.

iftj

clcmrcxtantccommoclccapiaiitur;adinvenimushoccompcndium ; ucpofito alioCyl droapudFj&aliopinnacidiojuxcaG, quieduo aquidiftenc AEtranlcisntiaCfcntroincir-| cumferenrije medium ; & alccro obfervacore pcr hoc pinnacidiutn, huncq; Cyhndrom di-j fpiciencc;alceroauccm|pinnacidioadD, & Cylindro Aacccndencc, DiA:anciaftc!larum a mcdiocircumfdrentiejuxcacriccfimumGradum ufqnn pinnacidiOmDnuiVicrandavcnit; ficq;quainparvacfjamfuerit,nihilimpcdicobrcrvatoreniucruq;, quominushabcriqueac. Plurafide hoc Inftrumaico dcfiderasr', ccmruie Progymnafinacum Aftronomicorumcx mcis Tomum primum,pagina 247. &: tribus fequcncibus. Ibi lacius h^c explanata invcnics : fiquidcm in dcnotandis fixarum difiianciis, quas ibidem capice fecundo Canonice cxpofui- mus, &adnormamCoeIcfi:emadamursimcxpangimus,rjuspIurimus ufiisexcicic» Dchoc cnimInfi:rumcnco id ccftaripofium, canca cercicudiBc &pritcifionefidcrumpra?bcrcin- tcrcapedinoj, camq; cico & facil^, uc nihil in eo dcfidcran queac.Qiiod vel inde pacet, fi quis Difi^antiasftellaruminantcdivflolibro apaginaip^. ulque adzoj.ind^cacas&ufiiiapplica- tas penicius confideraric:quomodo videliccr,adhibica cciam fi:ellarum Declinacionc cocum circuliambitumin diiFcrenciis Adrccnfionalibus hinc Triangulorumopccxtrudis, ubifimulcoacervatceruntjcxadifsimccompiccflitur&iclaudic. Quodficri non poficc , fi aliquod fiabefiec vicium_5. Quare hanc fi:el larum di ftanciastali^Scxcancc obfervandiracionem hujus arci» alumni fibi commcndacam habeant-»»

SEX^

mm mt I ifc"

SEXTANS CHALYBEVS PRO

DITATIIS PER UNICUM OBSERVATO-

rem dimitiendus. ^

EXPLl-

S^ O

EXPL I CzATIO Fa^2 K ICiAE Et FSVS.

Onstruxeram ccjamljam ancea alium fexcanccm cfolido Chalybo conftanccm,6c icadifpoficumjUcunicus Obrervacorcoinccrmcdiance, Si- dcrum rcmocioncs',facis commodc fcrucccur->. Poceftq; una cocum hoc In- (Irumcncum cam quoad ipfum fcxcanccm,quam cjus fulcrum convcnicn- dbus cochlcis disjungi , rurfumq; componi; uc cifta inclufum in alias, ubi opus fucric,rcgibncs cransfcrri queac : qucmadmodum ccjam a nobis anrc annoscirciccr 24, cumGermaniam cranfircmus, in juventuccfadumcft. Ejus verofabricacxipfafigurauccunqipaccc: Plcniorcm Explicacioncmfummacim hicrc- pecicam addemus cxlibro noftrofecundo Progymnafmacum ; ubijuxca calcem idem In- ftrumencum,&confignacurh&:cxpoficurn,ScxcansipfepcrABCD rcpracfcnracur&juxca A ipfius ccncrum eft,cujus Arcus B D in fexaginta Gradus corundemq; fmgula minura mo- re per cranlvcrfales Imcas nobis familiari divifus. Regula: Inftru mcnci A B & B C in A circa clavum rocundum coapcantur,uc ampliari vcl coarftari inftar circini quear: idq;perco. chlcam liceris G H mdicacam^quas quamvis dircclft fic,camen in parcc qua Rcgulis ad harrcc, marricibusundiquaq;mobiUbusficaffigicur, uc Arcuali Inftrumenci morui nihilofccius tinferviac.Habccquoq;duomanubriaIicerisIKfignaca, quibusincer collimandumlnftru- imciuum apprchendirur.B & C func duo pinnacidia, circa qua: oculus adO prope Cencrum Idircdus, duasftcilasfimulobfcrvac;bcncficiocpchlcitGH,anguluBACampIiando, velco- Lr6tado ubi Arcus BCDiftancia quacficam oftcndic,nifi quod Parallaxis Inftrumeci provcnies [hinc fubcrahenda fic. Quavis aliud quoddam mediu poftca invencrirn,uc parallcliccr fiar col- lineario , non minus quam in carceris diopcris & pmnacidiis : ficq; Parallaxcos fubcradionc jnon cric opus,Verum quia ha:c diopcrarum racio li,ic non eft reprccfencaca,alibi camcxplica redecrevimus-.Ubi hicipfefcxcansiisinfignitur. EcinfupcrpedcftaIehabcr,inquoadhuc fcxcans commodius in quodvis planum dirigiruiL.. Eft auccm hujus fcxcancis urraq; Regula I A B & A C cubicorum circiter rrium,quibus Arcus ipfius B D fubccnfa coarquacur.Eftq; co- cus hic fcxcans e folido chalibe afFabre claboratus,nifi quod pinnacidia func Orichalcica ; & fulcro cuidam incumbic, quo magis ufui apcus & inccr obiervandum cradlabilior fit-». Ful crum aucem & pcdeftalc in hunc modum fe habcc:Primum,juxta V X Y Z bafin decuflatam, Terriefirmiccrinfiftic:cuiproximumquaficruscavumeftadT, uclongaqu^damcochlea ad Qm illud dcfcendac,qua: pcraliam perenncm di£lam,intraP cqnclulam, prouc opus ac tollicur vel dcprimitur; unaq; ipfc fexcans.Ucraq; vcro cochlca e folido ferri mecalIo,qucm- admodiim h. cocafuperior fulcri pars, conftac. Tcrcs veroferrum A O inrcrius cavum, cir- caaliumoblongum Axemipficochleaj Q^,intermedianreibidemapparenre capicelloinfi- gmcum,equo apexquidamegreditur, cui aliud longumfcrrumlircris LM oftenfum ad- h<erec, qUod ipfum fexcancem fibi circa Linfixum portec, qui per cjus cocam longicudinem

~^^^^ A\ nr^r0iC\- F A-n* /-"irvir/^l 1 Mm illnrl rttiorlfi !*i ^rtt-»! »-♦-» /^/-« 1 r> r<»»-i 1 ic rr«r n liriirr» 1 rf iriri O Ifr^

concinnacum , uc quando ipfius cochlea ad N vercicur, tum apex ille per inceriorem rocu- lamoblongumferrumLMUnacumcocofibi inhaerencefextante adbinarumftellarumfi- cum hincindclaccraliccrinclinec. PerArcumquoque SR ipficerccifcrroOH^dcquodi dum circa S pcculiari junftura infercum cencrum ad A poficum una cum ipfo fexcancc clc- vacuracrcmitcicur, proucAlcitudovel declivicasftella; poftulac,firmacuiq;uclibcc,ineo- dem Arcupcrcochleamabalrcraparrejuxcap.adjunc^am-j^Scdhaxomnia oculari incuicu |&cradacioncmcliuspercipiunruL,Hocquidcmlnftrumcnco,quodanccpIurimosannos confici curavi, inccrcapedines Siderum fcrucariis fum : Eracq; cjus maximus ufus in Obfer- vacionibus Comcca? anni 77* Quare erjam in libro, quem luculcncer dc eodem confcripfi- mus, circa fincm ( uri dixi ) confignacus hic fexcans uberius defcribicur, Si quis volec, plura ibidcm a pagma 4^9. ufquc ad pag.46i,dc eodem legao.

U s u s ejus eft pro capiendis Aftrorum diftanciis incra fexcam Circuli parccm idquc ab unoroIummod6obfervacorc,quiappUcacooculoaclCencrum A,&cocofexcanrcperfulcri cochleas in eorudcm planumdifpofico circumagic cochleam G H,in quamvis parcem: ficq ampIiacauccoardacangulumB A C donec incrapinnacidiaBC utraqueftella exaftilsimc colIineGtun-., Monftrabiccnimtunc divifio arcus B D inccrcapedinemquxqu3Erebarur_.. Habuicverocircumferenciaejusabiniciononfalcemdivifionemvulgaremjfed&Nonnia- nam-j, Verum ciim ego ipfa cxperienciacdoccrer, aliam pcr pundla cranr-frrali^^mulco commodiorem& acurarioremefie.,', pofthabitis hifce, eapoftmodumufus fum,& cir- cumfcrcnciamfexcantisOrichalcicamfeci,ucrubigini,proucChalybs,nonforecobnoxius:

E acdiftri

EXPLlC<iAT10 F^A^SRlCtAE ET TSFS.

acdiftributioncmincacomplcvimco morcpcrdcna piin(n:ain fingnlis fextisGrjiduum^J .partibustranrverfimdcpofita-»» Sicq; ufuserat commodion., QtioriumautemDiflanrixl fiderum in rcbusAftronomicis pcrtincantjalibi tum c noflris tum alrorum authorm fcripti^! pctatuc-» Utilitasenim earuni quam latilsime patet: 5j:obrervationcsdi(fliComet;e CaJ pitelecundo in fupranominato libro recenfita", quarhoc ipfofcxtantcfiebant,cxempIa

taliumfuppcditant,qua;capitcfcqucntiperTrianguIorum Sphx-ricorumratiociniacodci ducuntur, quodeilinata funt.

Hunc fexrantem, cumapudmcanno i5go.vi<li/]ct Paulus WitiehiusinfignisMathc- maticus Vratislavicnfiscumpofbmodum IlluflrifsunoPrincipi Gulit. l mo Hafsiic, 6:g. Landgraviolaudatifsim*emcmoria?CaireIlisaperuir,quiperluumartificiofum.avtom^rci pi^un^ c?.;cmoxInrr:unicntum contici curavit, altcratis,quibufdam, quorum vcl fatis mc- mincrat Witichius, vel proutiis alias vifumcft.Nam JococochJea^ G catcnam appofiacrunti per quamanguluslnflrumcnti ampliatur vcl conrrahicuiL,. Divifionis formam eandcm rccinucrunrquamapudmcdidicitWitichiusr'. Hancftrucflurampoftca etjam aliiimitati func; & quidam inventioncm fibi ipfis arrogarunt, & in plcrisq; aliis ex mcis evenit.Egrcgia vcrocrthujusInftrumcnticomprobatiojquoddiflantiJcpcrilludCafieliisfadai^omni- ii6inipfominuto,cjusq;femifleconveniantcumiis,quasnosinDanianoftri» fcxcancibuspcrcgimus : velutiex Epiftolarum Aflrono- micarum c noftris Tomo primo , liqucu.

t.4LlVD\

it^WiilLJiiaiiJWLJMc:

ALlVD INSTRVMENtVM

SIMILE PRIORI, PRO

diftantiis.

E

EXPLl-

i~

EXPLICATJO FA^BRICAE ET FSVS.

A R A T A M vcro jam antea,cum in adblcfcenria Augu/l<cVindeIicorum in fu- periorcGcrmania aliquandiu morarcr, fimilc quoddam Inftrumentum ex licrnca tamcn materia folummodo conftans , ^ fulcro dcftitutum , cum lcvi cate fuaalias utcunq; tradabilc cffet, Id vcro mdc difccdcns , ampIiAimae cjus RGip.ConfuliPauIoHainzeIiooptima,'memoria:horumfludiorumaniantif

fimodonoreliqui. Cumq; rcvcrfo mihi inPatriamnova illa& fupra mo-

dum admirandaftcllaCoelitus moxilluxiirct,proejusDiftantiisa vicinis Cafsiopea^ ftcllis luuciiitcr ucjioiunaiS diiuu cjuiCvm\-/ui niixii «.,v/*.iAV_- . ww*« , ., ^^^y^» .^* w..v.w.^«.. ...w.*^^..*.*.* ^i-. cjuSjinquodivifTonesfunt, intclligiturpcr BC. Eftq; hrcduodccimxfaltcm partis unius ICirculi, fivcGraduum^o coquod prominoribusDiihntiis,quaIcsh^cranr,Gcquibusdi ximus,ficfufficcrct;nccfualongitudincgravisautmolcflusforet Ponuntnihilominusalii erjam Arcus cidcm appl icari, fi vc ampliorcs five breviorcs, prout lubuerit.Rcgula A B & A CjuxtaA Centrumconjuncla:,&ibiadinviccmconvolubiIcs,ipfamq;circumfcrcntiam_, juxta B & C contincntcs, longitudincmhabent 4 cubitorum; latitudincm trium digito- rum&rafsitudinemduorum.^. Suntcnim quadnlaccra:;conflantesexhgnoapprimcfic- co arboris Juglandum ; quod mutationi cx aens qualitate quam minimum pra: cxtcris eft obnoxiun-L^.^ Ubi vero Rcftul^ circa A Ccntrum copulantur, Mctallico clavo , foraminc «tjam&totacontexturalaminulisancisconfirmantuii.. Arcusipfe folidecft metallicus: non tamen nimis crafllis aut latus, ne ponderc noccac : dum fic cavctur,aItcrationis,cui li- gncamateriafubjacet,obftaculuni^» Pinnacidiaapud B C etiam fun[OnchaIcica,&:ita_. adaptata, ut interiuseorum latus intcriori quoqucRcgularum fupeificici pra^cisccorre- f)ondcat:&abaIteraparteinferioricochIeacft,ctuapinnacidiUmmobiIepcradaob(erva- tione firmatur , doncc numcratio inlimbo fai^a fic. Quin & aiia qujedam cblonga cochlca juxta D E, cxtat , cujus bcncficio angulus Inftrumenti B A C con traliitur & relaxatur , prout cxi<^itinreicapcdodimcticnda-.^ Ec liccthaccochleaindirctflumear, poteftnihilominus icirculari dudtui, qui fit circa D E fupra ccntrum A fufHccre : cum ab altcraparte, ubi matri- |ceshabec,incIaviculisrotundisc6voliibilesexhibeat; proutinantcccdcnti etiam.infittua vimus^ Qiiin&. intrahanc cochleam vcrfus Centrum oculoadhuc propiorcftcircumfc- rentiaquadamGI.H,prioriRcguliVJuxtaGaffixa,&altcraapudLtranfiens,cujusofficium cft, ambas Rcgulas in fuo plano cohibcre, ne ob longicudincmnonnihil diftrahantun., Po- tcfictiamincodcArcuapofteriorcpartcfirmariAngulusinftrumenti.Diftacvcroisaccntro qUafiprotcrtir.partelonoitudinisFvegularu,utconimodeifthucapplicataaltcramanurcgi queat in co motus Rcgularum atquc ftAbiliri. Habct infuper duo manubria ab altera partc, quithicrcpra'fentannonpocera«o.PcdeftaleilIinullumjam tumconftruxeram;fcdcurn non nimis gravccftcc Inftrumcritum, fupra fulcrum ahquod tranfverfum firmitcr infra pofttum, potcrat inqujcvis ftellarumplanahaud admodumdifficultcrvcrti&contincn; doncc obfcrvacio perafta forcu.

U s u s ejus cfjk qucmadmodum in priori , applieato oculo ad I circuma^lo manubrio F,unaq;circumduaacochlca DE contrahaturvcldilatetur Anguluslnftrumcnti B A C, donecamboftdera,.quorumremotionesqu?;rimusintrapinnacidiaB&Camufsim&cen- tralitcrccrnantun.. Tuncenim Arcuspinnacidiis&Rcgulis ibidcmintcrccptus, obfer- vatorcm voti compotcm reddit. Ac quoniam ccntrum viflis ccntro Inftrumenti refpedu cujus Divifioiies proCcdunr, applicari non poteft , prohibente folida parte , qu^ cft ab A in 1; idcirco ncccftarium cft , Diftantias,oculo Excentrice conftituto demenfas 6c in Arcu nu- rneratas jufto majores efle iis qux ipfi Ccejo compctnn t.

I Quareuthuicincommoditatifubvcnirctur,Tabellamquandamconftruxeram,can- 'demq;abaItcraInftrumentipartcdenotaram,utfcmperinpromptuefiet, qua^Parallaxcs

^ n. ...,►; /.,„^ orl-f^^i»- ^«'■•'«i-ifnt-ri nimit-nm iiivro finmiln^ oKfr^rv^fionK; riA"»» f^n /-]'■•-

illlU UHiv-ii>.» it«^jjwl.*.«..i . 1- , v.j..-»»-..wwA-i i »-i -*-■'- y-' ■" o "■ •■ i^ - -'» - -. .- ..wi.....

fubtrahcndumcftet, ut vcra &ipfiCoeIo confona proveniret intcrcapecio,atque prorfus 'eadem,qua:exCentroInftrumentiprodircrficcntrumvifuscidemuniretUL.. Quavcre rationehac Tabula juxtaTrianguIorum planorumindudioncs concinnata fir, demon ftratur a nobis in Progymnafmatis Inftaurationis Aftronomica? volumimc noftroprimo pag.342.in capiteejufdemquarto;quodaliasapag,335.uf.]UCin 343. luculcntam hujusln- ftrumenti defcripcionem exhibeu, Ad quod ledorcm de hoc plura cognofcendi cupidum

remitto

EXPLICATIO FABRICAE eT VSVS.

remitco. InvcnicccciamibidcmpauIopoflDiftanpasNovarftdlaravicinioribusCafsiopcc acqiuburdamaliisjtiimqyoqifixaniminccrfecxamrsimccodcmlnftrumcncomcnruracas' acqucinufumdcdudlas. Nullum cnim aliud huicoflficio accomodumcuncadmanusha bcbam : ucpocc nupcr e pcrcgrinacioncGermanica domum rcvcrfus , & Pyronomicis po- tiuscxcrciciisqiiam Aftronomicistuncoccupatus,

Licecvcro hoclnftrumcncumnonadco £xcclIcnsfic,acqucca,quxpon:modum fuc- ccfsivis aliquocannis excogicavi, & magno laborcatque fumpcu confieri feci, idcoq; poftc. a mc anciquacum : camen illud qualccunquc fic, cum & ufui non incommodum cxi{lat,hic una cum ca:ccrisdclirtcandum cxporicndumq; duxi,qu6 & corum racioncm habcrcm,qui busopcrofailla 5c fumpcuofaadco Inllirumenta, conflrucndi non fuppetitficukas. liliacquc hoc contentire^lius&prarcifius, quamantchacpcr RadmmA-

/Ironomicum fe<flum cfl:, flellarum fcrutabuntur intcrcapc \

dines : modo Paraliaxin dc qua dixi > rifc & cxpe- ditcpraecavcano.

#i

IN.

aKggg^^^.^SLi.yg^jg^Sa!^

'*'^'^^?^:^C^4^^^o^^^i^-4^*i^

INSTRVMENTVM ElVSDEM VT

ALTITUDIBUS CAPIENDI IN-

fer viat difpofitio.

EXPLIA

EXPLICATIO FABKICAE ST VSFS.

[NiTRUM£NTUM hoc ipfurti fi pracfcrcim ftxctncetn circuli capiac, cjus cir- cumfcrcntia,AlcudinibusquoqucSidcrUmrimanciis nontftinconvcniens ^mododifponacur/prouchxc appoficafiguracio oftcndic: t|ua ccjam raciono jcgo cunc ccmpori$,cum novaillaftella anno^i.&fcqucnCiconlpiccrccur, cjus Alcicudincm minimam , cum in Mcridiano infra Polum cfTcc, fcrucacu» f^^Tum : Maximam cnim quando vcrcici appropinquabac, dcmciri codcm non licuic, fiquidcm innoftroHorizbncc admirandacaftclla, cumfupraPoluminMcridiano cflcCjnonlongcZcnith di(Vicic:idcoq;incrafcxcam CircUliparccmcjus Alcicudocomprc- hendincquibac: quemadmodum fupradidolibro&codcm indicacocapiccharc&fimilia Vidcrclicco. Racio aucem, quaobfcrvacioncm inftitUcbam i ibidcm quoqucparcfaifla cjufccmodicrac: Scxcanshic>quoadRcgulam ABinfcriorcmin altaqUadamfcncftradif. pon cbacurfupra murum R,ica uc ptaccisc Mcridiano Coelcfti corrcfpondercc,quiobfcrVa- tio!ii adapcarccur^. Eratq; fulcrum quoddam liccris VX indicacum huic fuppoficum; idq; apartcpoftcriorivcrfusCcncrum juxcaT, cjus fublimicatisuc ipfaRcgula A Bcxaftccum KorizOnti$a;quilibrioconvcnirct: Idq; hocmodocxplorabam: Arcumlnflrumcnci KN cuinfuis rcgulis ad meridijini planum dirigcbam,5c infincubi cfo. Gradui dcfinuhr, jUxcjL^ N appcndcbam pcrpcndiculumpcr N S fignacum, aci-cgulam fundamencalcm A B pcr cu . ric js quoidam intra T & V X, poficos prouc opus crat, accollcbam vcl deprimcbam ; unaq; fi curiiverfumInfi:rumcncum,donecfiiumOrichalcicum NOS cuiplumbum juxta S an- heclirur , prjccise puntf^um mcdmm incer Sexcancis CencrUm ad A , & pcriphcrciam divi- fioQisadOcontingcrct. LiQuctenimindc,quodOrganircgu!afivcba{is A Bcxai^e Hori- i2;onii acquidiftaric : Cum cx Elemcntis Gcomctrise fcxcans Circuli a Centro cofticuat Trian gulum ifolcclcs ( prout in libro quarto Euclidis Propofitiorici^, demnoO-racum cfl') per pun<n:acioncm RN A,6clineamrcgu!a: R Cumq;rc(ftadcfcendensab N, qUxZcnich rcfpicic,R A bafin,bifariamfeccc, ncccfiari6idadAngUlosR€(f}osficri,ConfcquicUr,uci apparcccxpropoficioncii libri i. acqUcproximcancccedcncibuf*, Q^uo circapcrpchdicu- luni N S verfus 7enith femper dirc^lum fir,il!iq; N O uniatUr, omnino cidem pcrpcndiculo Regula R A Orthugonalis fic oporccc : ideoq; & in Horizoticis icquilibrio , a quo Vcttey un- diq, Circuliquadrdnccdiftac,quirr<flum Angulum cfficic. Omnibusicaq: ficquanta ficri pocuicaccuracioncelaboraris&ordmacis, donccnoVaflcllaMcridianuminfiio declivicrc ficumotu univcrfi concingcrcc, actcndi,tuncquc per aliud pinnacidiumcol!irrir.vipriori juxtaC Rcgula; analogumi non longe a Ccncro propc R appofitum , qucd ficuhi neccfsira» poflularct,rcmoveri pocerac. Inprioricnim.partc'cjus, rimulaqua^damconfcflacraCjUnal cumpriorispinnacidii laccrccciamfupcriorc, rcfpc^lu infcriDris&: CcntriPardlcla, pcr quaminrc^ohf^rvandum rnorslongr. ccchlcaOE, Anguluslnfliuiucnu varial)aLur,doncc novamfliellaminfuperiorelimbo pinnacidiiad Cpracisecollincarem, dimidiacjUsparrc visa, alcera latentc, quantUm ullo acUminc difccrncrc licUit.RimuIas cnim priori pinnaci- dio ucriq; parallclas tunc temporis nondum adinvcncram,quarum bcncficio Centrum flcl Ja: cxactifsimc notatuc-. In hunc itac}; modum per Arcum utriq; pinnacidio B C interccpcu mmimam flcll^ Alcicudinem fupraHorizonccm dcprchendi , qUalem in anccdi^li libri lo- cocicacorcfcravi. CumvcrofacilcRcguIaB A adcoc]; tocusfcxcansabHorizontis«qui librioinrcrobfervandumdimovcripofl'cc,fifulcra,quibus inniccbacurlnflrumcncumno- nihilinhanc vel illam parccm per fuba^os cUncosccdercntj idcojuxtalincolam ad 0 in inferionsRegul?emedicul!iofitam,quamInflrumcncipCrpcndiCuIum rc^Hic fchabcns fuo concadu pulfarc debuic> urrinq; divifioncs quacckim cranc adaptata: in parVo quodam Arcu PQ_circa cencrum N dcicripco ,ficutproquanCicaccGradusuniu$in calicirculidiamccro minucaabucraq;partcdifl:ribuerentur,inantcriori OPfubrrahcnda; inpofieriorc vcroO Qaddcnda,prout pcrpcndiculum hinC vcl inde aliquam ab equilibrio inclinacioncm mon ftrabac:Eoq;pado Alcicudinempcr ArcumBC invcncamobfcrvacioncpcra<!l:a,&pcrpcn. diculo iccrum infpcdo probavi, ac ( ficubi id nccellum videbatur ) accuracius limicavi. Li^ cccveroexquificusresagcrctur,fi perbinasrim.uIasparallelasoculoadmocasjuxcaanccriuS pinnacidiumfierctcoIlincatio:tamcn5f. ficagcndo,uti nuncdixirrUs,idquodquxrebarur, fatis praxisc provcnit;pr2efertim, ubi ficpiiis in cademflclla potcfl fieri cxpcrimenratio; qucmadmodum innovailla, quxpCrpctuo, quoadduravitcandemrctinuic in Mcridiano alcicudineminfenfibilirermucacaro-». Eaver6quccdchaCcxempliloco,hicdi£lafunt,pari. ccr dcaliorum fidcrum alcitudinibus dimcticndis , ac fe5c tam Circuli partcm nOtt cxccdcn

F 4 tibus

explic^tFo f^^bric^e et Fsrs.

tlbus mtelliacnda Tcniunt: idq;nonfaltem, cumin mcridianorunt,fedccjaminquoTii alio Circulo vcrticaliiin cjufdcm nimirum planum dircdo Inflrumcnciplanoi & omnibus aliasficordinacis, proucanccaindicacumcll»

U s u s hujus Inftrumenci cciam in A lcicudinibus dignofccndis cx antc diftis fic patet : auamvis ( ur dicam id quod rcs cft ) pcr Quadranrcs cos, pocifsimum majorcs , quorum jam anccamcncionemfcci,idipfumminorincgocio&adhucprqcifiuscxcquiliccat. Vcrum rumtaliaor£ana,qu«admodumfumpcuofafunc,admanusquisnonhabcat,hoc,dcquo nunccnmus,autfimiliquopiamutiliccbit;Qucmadmodum^pnusdcdiftantnscjufdem T^ea-ficiocapicndisadmonuimus. Cavcndum auccmfolcrcifcrucacori abiis Inftrumcn-j ds-o'umq-,aifpulitiOiiMqua:faciisvacillaiit,aurquovismodoviciocGnLraheii^^ ian': 'Nam rcs vcrfacur circa minima,cx quibus maxima concluduntur: nc opcram & olcumi fouoddicifolcc) pcrdamus, Quodpqlrisq;creccncioribus aftronomis accidic, Ucinam nouidemdcanciquifsimi$illis,quoadpr^cifamfubIicicafcm,fufpicariliccrct.Daretar iauccxquifiriorratioAftronomiamomnibus f«culis adamufsimrcfpon-. dcnt«m conftitucndi. In quo camcn quancum fcrcnc anccccflb- rum obfervata & placica, volence fuprcmo Numin« &:claboravimus&claborabimus,ucracn. dis omuia purgaca in inccgrum rcftituantui:..

QVA-

aVADRANS MAXIMVS QVA-

LEM OLIM PROPE AUGUSTAM V1ND£-

licorum exflruximus.

ETPLl

EXPLICATIO FA^BRICAE ET FSVS.

Uadrantis illiusingcnciS) qucm ancc annos 2^.in horco Domini Paul i Hain- zclii apud prasdium cjus fcmiflc milliaris AuguftaVindclicorum diftance confic ri fccimus, lubec ccjam hic, cam Idctm ^ quam explicacioncrn adjungerc , utuc is amphusnon exftcc; fcdclapro ab cjusftruduraquinqucnniodcrolacus fic: Niiiil- ominus , fi cui lubucric fimilcm conftrui curarc , ucquod imicccur , habeac , fi hanc inftru- dtioncm addidcro,mcopcrac prcciumfadurumarbicror^^Rcprasrcncacurhic Quadrans pcr A C P una cum fuis inccrccxcisconcignacionibus^. Eracq; cocus c qucrcino roborc mulcis annis cxiiccaco claboracus, Ec laccra aique concignacioncs initar crabiiim rnagnarum fucic; Habcbacq; in radio fivc a Cchcro ad circumfcrenciam ad minimum i^cubicos. In limbo vc- rofivccircumfcrcncia, ubiDivifioncscranCjOrichalcicislaminisobduccbatur^.Cohcigna tioncsinccrccxca: cx cranrvcrfariis crabibus compadac & levigacac ineumufum dirpoiie- bancur, uccocumQu^adranccm firmius concincrcnc, acqucinruajuftaquancitaccScpIano combinarcnt. Divifioauccm ipfiuscircumfcrcncice cracfolummodoieeundum uficatam formam. Neq;cnimcuncaliam & commodiorem adinvcncram qua poftcam aliislnflru- mcncis ufus funij, Poccranc nihilo fcciiisfinguli Gradusnonfolumm fingulaminucafic dift:ribui,fed & quodlibec minucum in fcx parcrculas: ica uc dcna ecjam fccunda difcrecc fjp- pcdicaric. Pinnacidiacrancinaltero Quadrancislaccrc D E apudquodobfervacor confiile- rcc,juxca D, quorumillud, oculoproximum habuic in mcdiculIioforamcnparvum,per quodftcllaiinfupcriori juxcalincam Diamccralcm apudEcolIinabancun-. Si veroSolob- fcrvandus forcc, adhibcbacur aliud pinnacidium pcrforacum in anccriori loco juxca E,quod pcr rocund um fnramen admiccebacSolis lumcn incra circulum ipfius quanci taci analogum ab inccriori pinnacidii infcrioris parcc, adhibico pra^fcrcim canaii quodam oblongo , utlu- mcn Solis c6 minus inaere difsiparccur,acquc cxadius incra limiccs cjufdcm Circuli difcer- nerecuL^. Porrojuxcaccncrum c/us A filumappcndebacur Orichalcicum cenuc, quocl pIumbumapudHforamenaliquoc librarum fuftincrcpocuic;ncfiIumyenco facilcdimo- vcrccur. Monftrabaccnim ipfum filum juxca concradum Divifionumalcicudincmqua:fi- tam quam exadifsimc-?»

Inhxrcbac vero ha:c Quadrancis machina columnac quercinap crafl'^ & robuftac circa fuum Cen trum apud A in cereci fcrro forci, pofterius apud G firmaco : fuftencancibus ec;am

pfumlimbumduobuscapreolispaulofupra foramcniubicftpIumbumpcrpcndicuIi,ada- pcacis, Ecidhuncquoqueinufum, uccocumQuadranccm,quandoaccollerecur,veldepri- mcretur ,proucexigcrccobfervatio, adGolumnamipfamar<n:econftringercc&cohibercc nefiioponderc rccidercCjanccquarnobfervationisnurneratioperadia foreu. Ipfavcroco- lumna inferiore fui parcc in quadam fubcerranea ftrucf^ura X Y S P K , firmabacur atque con volvebatur, icaucinfimafuiparceacuminaca,& Chalybca juxca K inforaminefubftracoc- jufdem formaSi facillimccircumduccrccur, rocundo fupcrius foraminc-conoidali apud

pfumcircumquaq;concincnCc, nchincindcvacillarcCjfcdubiq; camipfacoIumna,qi:am QuadransiIIiinh«ercnscircumagerecurindmniavercicaliumplana_.. Circumduflioau- tcmdcqualoquor, ficbacpcrmanubria Q^O I N & ipfe Quadransfuopondcreimmccus ftabac in quocunque plano opus crac. Id vero cocum , infra manubria ccrni cur , Crypcicum crat,& firmiccr compaginacum,acqueIapidibus,Cam infraquamundiquaqjfulcicum: quo cocammachinamfupcrius cxcanccm c6 firmius fuftincrcc, acquc ne hincindcdiftrahcrc cur, firmarcc^ Confiftcbaccnimipfamachinafubdio: Idcoq; vcncis&injuriaf aeriscxpo- fica crau. Tcgcbacur nihilominus praefcrcim in fua circumfctcncia , nc limbus Divifior.um quidpiam capcrcc dccrimcncii

UsuscjusfoIumod6in Alcicudinibustam Solisquam rchquorumPlanccarumac curacii^simediiiicciciidisfaiciicaucincrafcxcamm.inuciparrr^rnHenoraripoflcc^modocol limacordiligenciam rcquificam adhibcrcc. Adquamprascifioncmvixanccceflbrcs noftri unquampcrvcncrunc; liceceandcm minoribusccjamorganis, fedaUocompendiofaDre- fadispoflcaaflccucifucrimur*; Cum ver6Alcicudocapicndaforcc,adhibebacOblcrvu<;! oculum juxca pinnacidium ad D, & in alccroahceriori Sidusrimabatur,accol)cndo vtldt^- primendo cocum Quadranccm donec id pracftari poflct^, Si ver6 decliviores forenc altitu- dines,fcalisopus crac , pcr quas obfervacor afccndercc; moxcp rcUfta immoca machina

Alcicado

EXPLICATIO FABRICAE ST VSVS.

AltitudoquacricajuxcafiIimipcrpendicuIiificifcumfcrcanamonrLTabarur,Arq;h?ccquo adfabricam & ufum Inflrumcnci rufiiciano,

SiquispIcniorapcrcircumflanciasrcquirir^invcnicrcairtProgymnafmacumnoniro rumTomo primo a pngina 353,ufqucin 359, Nam Akkudincs ndv*t' ftclja; , cirm e:jc5ni quarundam aliarum per candcm machinam a pra:mcmoraco Domino Paulo Hamzelic Confulcinmcigraciamdcnocata:, &poftcamihi communicacaj>, ftibfcquenribus pagclli-. ibidcm rcferunruji,, Exquibus carum pru:cifio incclligsnci conft^^re porcfl", qux ccjar. cumiis,quxpofl:moduminDaniaaIii.sOrganis dcmtnfus fum apprimcconveniebanc. Ir ''Opcandum,uchcccximiamachinadiuciU3iri:hicconfrrTatafuiflcc,atqueufuiadhibica; vcl ccrccalia in cjus locum conftruifta... Scd cum homincs plurin^.iim ccr- reflribus rcbuspociusacccndanr, quam CalcAibu3,caliancgUgc- rc ioicnc, majorcforcc diipendio', quam ipfimcc fecile animadvercuau.

QVADRANS MAXIMVS CHALI

BEUS aUADRATO INCLUSUS, ET

HorizontiAzimuthali chalybeo f infiltens.

EXPLI-

EXPLICA1IO FABRICAE £T VSVS.

TiIIn cquidcm QKadrancemrupcriusinrcr Inftrumcncadclincacamimcro^, jxplicuimus, aliatamenracione clirpoficum;ica ucintracrypcam muralem in ixcquodam forci ChalybcoZcnith &: NadirrcQ)icicntcconvoIuerccur,& imul incra muri crypcici circumferenciam, Armillam firmamhaberec Azi- muchaIem,qucmadmodum ifthic cumaliisrcquificis, huc pcrcincncibus, fuificitnccr & depittum &: cxplicacum efi-. Vcrum ciim ibidcm pollickus fim, rrie fuo loco alceram cjus dtfpoficioncm,qua ab inicio ufus fucram. oflcnfijrumjCn cam hichabcsrquiebrevibusficexplanabicur: A BCD ipfcQuadrans, ACcncrodcfcripcus, & Quadraco A E F.G comprehcnfusr'; Ejus Rcgula A C I , infcrius excendicur, ad manubrium H, propcquodcftpinnacidium, rimulashabcns fupcrioriadCParallcIasr'* Elongacur vc- ro aCinlfuperiore parce, uc Quadracum ubiq; contingcrcpofsic: cuifupcriusfilaquaedam Orichalcica juxca I fuficncaculi loco addita lun c,quod mdcx in linea rc6la ubiq; permaneac. Qua: a pofVeriore parcc vifuntiir A L Al N O fcrreum falcrum indicanc,Quadrancern cocum inplanoHorizoncaIifubn:raEoOrthogonaliterfufhnens^.Namjuxta AHorizontiAzimu^ thaliinftarccnaculihabcncisinfrafccochleolam pluniacam,afibciacur, ucin co pcr manu- bnum quod a poftcriore parce eft,m ipfo Azimurhali circulo quacunquc lubupriccircum- duciqueac. Ipfc vcro Azimurhalis Circulus, dcquoloqudr, per liceras P QR S rcprajfen- catur^. PcrXver6indicanturqumquc'coIumna; fortes tocammachinamgcfi:antes, apud quarum capitcUajuxtaYZ funtcochle3cqu;EQam,pcrenncsdi(fla:,cum fuis ccjam manu- briis volubilibus, Circulum Azimuthalcm, m a:quilibrium Horizoncis difponcnccs , & co- cum Quadrantem in vcrcicale planum dingeatcs, prour cxigunc perpcndiculaapud V & W fignaca:*. Cafteraconftantcxindicationcfatufupersuscitacoloco. Ubi hicidcmQua- dTansalitcr&aliquantocommodiusordinabatuji.. Non igicur lubuicpluradc hoccxpli- cacionis loco rcpeccrc, nc fafiidiosc cadcm, C[ux prius difta,rccoqucrcmJB»Uc verofpacium fubjeclum[nihiIominu$, vcluciancea, complerctur; Hexamecrum Carmcn addicum efl, quodNobilis & Dodlus Adolcfccns FRANCiscusGANiNFB Tengnagel, quiali- quandiu mihi fuicdomefticus, mca;q;cDaniamigracioniscomcs', quohicfubjungerccur, cx ccmporc concinnaviu.

Edxtevos humiles Artes, cur/ta^(u^irjA

Qeditc ; TSlam Mufcu tantumju^ra extulit cmnes

tJr^inieDivinacapHtiCdefiiacitiantHm^

Gvuperant Terrasit^uantum lux alma tenehras

ZJincit : Et os homini © e v s ip(e , ut Sidera ft?e6iet ,

Tam (ubUme dedit, ^uofurfum lamina icllatp

^etherafujficiat yfiormA vagaSiderafuhdet.

Feiicesigitur, quthpt^hAcfunt EntheacurAy

T)um c^uArunt ^ opes al/i, ^ feciantur honores,

T>eliciasluxum^pe!unt ^ ludicraauAvis

Tra£iantes , vnam /iupide pecorum injlar niertum

^raducunt viles. ^hcjuo ignorantiaCACa

^rkcipttes agit hos , cjuihtu hautfunt ardua cordi?

. irucuifHensgenerofafuperni[eminisignt^

^rdet y ih aAethereos alacris confcende recejfta.

HucageTimdchareSfPtolemAeyCoperhicepCjuam^vii

(fonjifinimiHm^ faUacthus /nftrumentis,

liicet an rurrim liceat confcendere parvis i

^rAcelfamgradthtis , Coslofve apprendere conto?

r

Vl^ dextre <L4ftriferi patear?t penetralia Mundi^ OuA nifivosolimjruftrajfet curajaretur Stdera nunc Numeris meliusfuhducere vefris. ^u vero.cuimem Divis contermina,adeJdu??u T^ c Ho, TDanorum celeberrima gloriagentis : T^alta te placuit Su^eris ohjlacla videre^ iJirihiu humanis cedentia '-^ferq^ lahori SHhfidfum 'HerculeOyOiuem nonhenepertultt^tAtlas^ Organadafactlis.cjUA maxima ^ opttma nojii Qondere,ojUA(^ liher tuu^ hic communicat Orhi: ^nnis terfeptem^ejuihpis ^ftra micantia toio Luftraftii afiduefixa atc^ vagantia Ccelo, SingulaciuAfactlt gyrodicet invia quondam^i Duxiftt in normam,totHs cuiohtempera/ ^ether. O Danicelehresioterq^oiuaterc^ heatiy Huncgentiiffte virum tantum ojuihpts^LAftra dedercu? ^£afor at hinc vohis (fieri cjuis pojje putaftfet ?) Gloria nuncfirgit,quGd,(^uem retinere Itcehati IJeftrum TctuhoniiZ non invidtftis alumnum^. Forfitan hoc fummtis n^o^uit Dv,vs tUe T^eorum^ Qub dect4s VranuT^erraspenetraretinomnesy O Fk 1 d e r I c e pater Patri^jmcmorahile cujpis ^Af^men iu Orhe viget^tua non laiis infi.ma^quodtti 7"v c H o N E M exctpiens,foviftifponte lahorenu Egregium.qui antmos ingentes corda^ tangetf fiiltoref^fuicelehres A^uahit Olympo. Ouodvero Patrias nunc Tycho reti^eri^oras, felfo animo perfer^velutifacis : VndiiJ^ tellu^ Q^^agnanimo nataleftolum.S^lveincola Mundi\ Sat^BorcA DanifJ^datum. Macie inclyte T^rcn o, Hoc mage perge tuas laudes dtffundere in Orhem^» ^er^e optts Aternum cuptdis pertexere,perge Ir2^eniieximioproducerepignoraftu6lu. Stcd tuum uheritis nomen ventura loquentur S&cHla^dum auricomHs numerahit Cynthins Annos , T)um nja^aper menfes mutahtt cornida Luna, funBad dum totofulgehunt Sidera Cceio. Fidci & obfervanciaE tcflandx caufsa.

tRANClSCyS CANSNEB TENC^AGEL T,

Z)o

JDo

ALIIS aVlBVSDAM INSTRV-

MENTIS NOSTRIS, QVM NONDVM EX# SCULPTA SUNT, BREVIS IN^

BlCATIO^

AcTENus Inflrumcnta noflra Aftronomica , quorquot dclincata & exfculpra eranc, exhibuimus, & explicavimUs, quantum in prxrcncia- rum licuio, Sunc vero mihi adhuc quardafn alia in promptu , quje quo- niamdepi^ta&excifanccdumfunc, hicomittcrc neccflumfuit» Dabo tamenoperam,ut,quamprimumfieri qucat, &caprioribus adjungan- c-ur, totaq;h£ccMa?chanica tradlatio plcniusaugcatur,adjun£lisquibuf- dam fiibfidiis & tabulis hucconduccntibus ; Inccrimnihiiominusqu^- dam cx reliduis hic brcviter actinganij,

SEXTANS BIFURCATUS.

ExTANTEM qucndam , quod at^cncro hinc indcReguIashabeat, qtiaecoar£lari Sc dilatari pofsint, decursatim fc tranfcuntes, bifurcatum ob id appellatum ctjatti con-

fbruximus, quiChalibeumhabet arcum, Sextantcm Circuli compra:hendentcm_».

Lon^^itudo autcm Regularum efl 4. cubitorum_.. Pinnacidia ctjam habet Orichalcica di- vcrfimodeextraCcntrum propc Regularumcxtrcmitaccs hinc indc difpofita..» Regulae Tcro ipfee func cx ligno Brafilico , quoniam id compa(^um cft & durabilo. Divifioncs ha- ■bet in Artxl more nobis confiicco fadlas** Diflancias Sidcrum hoc Scxcance per duos iiobfervarorcs , quorumquiIibcCi fua:RcguIacrefpiGicpinnacidia,faci$ pracciscrimarilicct: nif cuod cil'C!U^pto vci^^orf nen-r^ti o o^v^rn. jn ^cff^Y^s ^Tri»nc'b'^s id , nfcadco cico perficia- cuE^» Eft camen ex quo facilcporcacilis fit, ufibus fubindc convcnicnr'»

SEMICIRCULUS AMPLUS PRO

MAJORIBUS DISTANTIIS COELITUS

DENOTANDIS^

U o N 1 A M pcrfcxcantics a nobis cxcogitatos & paratos noh nifi f^c dif1:anti« Si- dcrum obfervari potcrinc, quac fcxta CceU partc comprchcnduntur,ac intcrdum

Lifu vcniat , quod his majorcs cochtus rimandae fmt , adco ut nonnunquam_. quartaCoeli partc ampliorcs, obfcrvationis commoditatc & ufu id poflulante dcfignanda fint ( quod ut plurimum in Solis 6c Luna; diflantiis majoribus,qUan- do circa utranq; quadratUram vcl ultra, intcrdiufimul vifuntur : tum quoq; ob ahas occa- fioneslocummcretur) Idcirto Semicirculare quoddam InfLrumentumconfieri fccimus undiquaquetranfverfisGoncignationibusfirmatum,acIaminisOrichalcicistamincircum-

ferentia quam diamctraliRcgulafirmitcrobdudlum : cujus bcneficio fiderumintercape- dincs,quanta?cunquetandem finc,ufqucad ha:mifpha:rii complctionemeocxadcdimc- tiriliccat. Habct hic ScmicirculusinDian\ctrofuo 6, cubitos: & tircamcdictatcm tO- cius fabricac , ubi quafl undiquaquc fibiipfi acquipondcrac , cfl forameh QuadratUm , i n quo

F st fulcro

fulcro quidam fortiprzefcrcimGloboro inccr obfervandumimponitur, &in planaftcllav rum per duos Obfcrvacores dirigicur^cjusq; ufus non aliccr quam in Scxcantibus inftituicur, Quare de hoc plura non opus cricaddcre; (ed confulantur Scxtantispro diftauciis capicndis expofuionesj ii quis ulcenora defiderat:^»

RADIUS ASTRONOMICUS.

13 Adti quoqueAflr©nomiciufumprzEfertimincerperegrinandum,quandoquidemfa- •^^cilcportacdiscftjminimaq^includicurtheca, non omnino aVerfamur,utitc isexadlifsi- iijas. plancjqLie indubiaiiiCnpra^bcacSiderum didp.mi^^?^» T:il's mihi .'iH manu^^.ed,. A m<^ ipfoquidemnonconllrudlus, fedapr^llantifsimi illius MathcmaticiGcmmieFrifii,Lo- vaiiii inBelgio olim habitancis (quidc hoc libeilum edidit) Ncpote Gualtero Arfcenio concinnatus^Totus conftac Orichalcicis laminulis afFabrc compofitis licet interius lit^ncus fit; &pinnacidiaatquc divifioncshabet.proutab eodemGcmma in dido libro traditur^, Hujuslongior Regula, feu ipfe Radius,habet paulo plus quam trescubitos: In crafsitic vero quadrilatera ubique quafi pollicis majufculi latitudinem : Tranfverfarium cfl quafi dimidiapars ipfius Radii tam quoad longitudinem quam laticudinerrLr. Confieri infu- pcr,&egopermcos Arcilicescuravi alium adhuclladium, cocalitcr etjamOrichalcicum; fedmtenusvacuum, nulloq;Iignofarcicum_5, Habetenimlignum hancnaturam, utnifi peculiari modo ei fubveniatur, IaminuIasOrichaIcicas,quibUs fuperinducitur, co vergcrc cogat, quo fua inllabilitate,&aeris mutatione trahitur^. Is vero Radius, quemnos poftca coiifecirnus, non quadrilaterus, fed trilaterus efl:, quod fic levior foret, atquc ha^ trcs fiiper- ficies omnibus divifionibus in eodcnotandis fuiiicereno. EfFeci autem in codivifioncs jequalesperpundacranfvcrfalianobisufitata. quofic CanonemSinuumquinque ziphra rumadsequarct; fubtiliDsqvomnia exequcrecur quam ante didus GcmmeeRadius : divi- fione ctiam iniEquali, aliter ordinata, fi quidem ha:c apud ipfum vitiofa fic. Longicudo & Latitudo, totaq;proportiofermccumpriorcpar : habetq;fimiliapinnacidia_,, Vcrumut dicamidquodresefl, Radiusquomodocunque paratus, ipfifsimas (ucianceaquoquein- inimus) nonfuppedicac flellarumreraociones, ne quidcmardioresillasincraGradus 15» nedumamplioresjinquibusadhucplus fallit: Cujus rci raciones alibi exponerc noncric difficilc; Hicbrcvicaci ftudemus^^ Excogicavi nihifominus ipfcmccmcciiumquoddam, quococaliccrRadiidifficuIcacibus & hallucinacionibus fubveniacur, adhibicisecjam inco pinnacidiis rimashabencibus, &CyIindro, circaquem perbinos Obfervacores diftancias riaiariIiceac,nonminusquamin fexcantibus, Dcquo ahasplura, ubiparacusfueric,(£fte-^ nim nuncfiibfabrica) D,V«di6turifumus^^

ANNULLUS ASTROxMOMICUS.

Nn u L u M infupcr Afironomicum, Inflrumcncum ob habilitatem,a multis alias

tamvcteribusquamnovitiisufurpatum, ccjaminpromptuhabemus,abeodcm

GcmmxNepoteantealiquotannos confcdlum^adimitationemejusdefcriptio-

^nis, quam idcm Gcmma fuccinfto IibcIIo expofui Eflq; hic Annulus totus 0~

nchalcicus&afFabrecompofitus. Habctq^jinDiametroquafi cubitumunum_s* Huicnos

aliam invcntionem intcrius addidimus, oblongoi videlicet & tcrctcs Cylindros fefc decuf-

faLim& Orthogonaliter tranfeuntcs, intcrionsq; Armillje fupcrficiemftringcntes, & ibi-

dcm quadraco ful cimine coaptatos, tum quoque pinnacidiis, & quibufdam aliis mcdiis illi

iitaanobisprovifumcftjUtnonfoIumquseGemma&aliideufuhujus Annulitradidcrunt,

|longe commodius prjeftet, fed pra^tcrea qua:dam alia fuppcditct» Poterit cnim fic non fal

tem Declmatio Sidcrum aptius capi quam aiitca : fcd & ipfai um uifTci ciiLia, adfca^noiialcs

adeoqupfa^adfcenfioncsredceCoelitusdcnotari: utnihildicamdc longitudinibus &Iati-

tudimbus ftellarum, quje etjam peculiari quadam rationcadhibita obcineri poflunt; & plu

radequibus, ubi InflrumentumefFormatum & excifumfucricJuberiusvolenccNuraino

agemusr'»

Verum

Vcrum fic hoc quicquidvclic, talibusparvis & ludicris Inftrumenci.sCoelcftcs np- parcntias facis prsecisc fcrutari non dacur j c6 quod fua parv icate"Gradus minuciis fcrupu]©- fefubdividcndis capacesnon admittant^ Ec fi can:.jfian:magnitudinis, uchocfuppedi- ccnc;rtiaquancicacc&molcincradabiliaredduiicur;feq;ipfainfupcritaaggravanc, ucUfui circa aliquem crrorcm non fmc accommoda_,^Eft eciam nobis alius quidam annulus minor Orichalcicus in Diamctro fpicami concradioris longicudinem faltem concmensr'. Sed hic rruhi adhuc minus probacun^.

Usus pr«ecipuuscalmm Annulorumcfl, uchorajno<n:urncC&: diurniEpercos'dif. ccrnancur, hcecid non ea facilicace & preecifione pra.{lenc, qua polIicencuL, Sunc camen aliquomodoadhocidoneiquando alia&cercioramcdiadefuerinc, p"ra:fercim cum habi- |litatefuacommodefmtporcatiles. Reliqu3eutilitate$,qiias Gemma&. aliiconglomera- tuncminus principalcs, necadmodum ccrcosqui fcircavenc,incorumqu«tranclibellisr'.

)

Armilla portatilis.

^UiN & Armilla quzedamfola iinobiserfc(fl:aeftinccriustamen conVchicncibus fulcrisflabilica, quxfacileexporcari pol]ec,acqucpedeftaIibus lapideis cumfuis idapcacis cochleis fub dio conftitui, ficq; in omnem Coeli parccm minimo nego- cioappoficeconvolvi;quarumbeneficiofoltcDecIinationcs Siderumcapiuncur, licccnoriadeofabtilicer, acquemajoribusillis, dequibus in antecedentibusdi ^um efl : A ttamen cum ha^c Armilla ferc ^cubitos in Diametro habeat , 6c circumfcrentia cjus undiquaqueOrichalcoobdudla.fic-, icaucommumGraduum fingulaminucaperpun /iacranfverfaliaexprimac; noninutihter Dcclinationibus capiendisinfcruic, eaq;poci(si- mumufusfumquandoHorizonciSideraappl-opinquanc; Cum majoribus illisobcrypca- rum,fiqu^ingcrancur, impedimencahoc nonica commodc cxcqui fbrccliccac:tumcc- jam aliis de caufis , quibus aliquando major dacur in his, quani in amplioribus illis commo, dicascircaquitdam peculiarialoca negocium hocexequendi: cumquoqueucvariccacc In- ftrumcncorum idem quodcxpedicur comprobecui%

Adapcareetjamhuic ArmilliElicetubilubueritfnumfemicircuIarcm^qliatorcm & Axcm tcretem Cylindricum :ficquc plunbus ufibus,nempe Adfcenfionjbus redlis, & temporum momentis per eam capicndis accommodarc;. Quod & nos aliquando fadita re confuevimus^*

A. S T R O L A E I U M/

Strolabium Inflrumentum a vctcribus, prccfcrcim plurimuitl Afirrologis ufurpacum & ab Arabibus ( uci cxiflimo ) primum folerci inaginc adinvcncum, quod Sphcera: Coelcflis circulos acquc ufum in plano comprimens digcric, nul- lum quidem jufla: magnicudinishacieniis conficri voluimus : eo quod Ufus hu- jus in Sidcrum obfervacionibus minus fic accommodus; ncc iis fufliciens & cer- tus. Parvum camcn a:re meo cmpcum obcineo, cxOrichaleo folide & afFabrc elaboracum, quodfpicamimajorisfolummodolongicudineminDiametroadxquac, Eftq; ad vcccrem jllam racionem cum fuis macricibus compoficum, quam Johanncs Scofflerus , &: alii fccuci , luculencer cradiderunc. U bi fcibricam & ufum, qui volcnc, pccano.

Verumanccaliquoc annos Norimbergce laminasOrichalcicasrotundas diligcnccr conficicuravijquxplusduobus cubicisin Diamccro habenc, & crafsicudinem huic com- pcccncem ; in quibus Afi^rolabium Catholicum five Univerfale fubtiliter elaborarc-; conflitui quod abfque matricibus faltem_» duabus faciebus omnia fuppcditec , qua^ dc toca Dodrina Primi mobilis cradici polfunc , quaeque alias in Globofo corpore quod hoc Inflrumencum in plano reprsfencac, commodc precflari. Ideoque ecjam tcic^ pcculiare illi addcro lubec, & id prscipuis ftcllis fixis infighirc,long2eci; adhucpluri- bus,quamanciquis in ufueranc. Quod force Aflrolabium invcncionem illamdcRoys, & alceram adhuc plaufibiliorcm Gcmmmq Frifii poflmodum fadicacam fua quadam com-

modicatc

isaoditate & rubcili racionc cxupcrabic, acquc ad^uc univcrfalms cxiftct.Scd nobis hadtcnus •<Db aliorum Inftrumencorum confe6lionem,&ncgociorum moIemmtElcifariam,oportu- nicasnondacaeft, taleAftrolabium concinnandi. Ouod ctiam colibcntiusinfedlumreli- ■quimus; fiquide mUfus ejus Sidedcrum motus, & loca non proprie & prjecisc explorct, fed iamaliudcnotaefTepracfupponat; tumquoq;quodftellas fixas,quibusinfigniridebuit,non omnimode antca fecundum propriam rcftitutionem cxplorata habuerimUs : qu«e cum_» munc bcncficioDivinonobis cxa<flcconftcnt, nondifficilccrit, adeptoaliqualiotioejufa. <:cmodi Aftrolabiumconftrucrc: pr^fertim cum laminaeOrichalcica;in€osufus olim,'uci dixi, comparata; pencs me adhuc aliqua ex parce confcrventUE-«

ALIIS aVIBVSDAM INSTRV-

mentis astronomicis; miro cqmpen-

DIO MULTA EXPEDIENTIBUS, QU ^E NUPER EX-

COGITAVI Et SUO TEMPORE FAVENTE NUMINE

claborarc conftitui.

Ute jamanreaTcccnfaim-tisTnnrrumcnta, tam multifariam dcpida&cxplicata, quampoflmodumbrcvibusindicataomnia jam antea parata-inprompcuhabe- musr^« Etliceteafuavarietatc& copia omnimodisCoelcftium corporum ob- fervationibusfatisfufficiant: tamencumtaciteprasvidcremmihicDaniaPatria mea dulcifsima migrandi necefsitatcm incumbere; ne hiEC ftudia tot annis, tan- toqv molimine, maximoq; impendio ufqu€ in tcrtium (cptenarium, qui Climaitericus c^ folct,&mutacionibirsobnoxius, ilIaudabiiifcrdefcrerem,coepi mccumrecolere, an non alja qua^damOrganaAftronomicacxcogitareliccrct, quajpaucioribusrcquifitisomniacaj commode&certo exhibcrent,qua2 rcliqua iflhic exftruda; qua;etiam facilitate in alia_, quajvislocaea tranfvehendinon deftituerentijr,fi Fort^illa<5uaEiflhiGpofsidcrem,non fatis' cito , & abfque incommodo ad mc transfcrri curare liccrct^ Quaproptcr Divino favorc 'aliquotcjufcemodi nupcr adinvcnifle ccrtusfum,interqufEReguljc qua:dam funcrcrna;, quac non fol um Altitudinibus Sidcrum , nt Ptolomaicje ifl2E,capiendis, fcd6c Diftannis co- rundcmrimandis fufficient: qua^q; aptccomponi, &inquemcunquelocumtranfporfarij potcrunt^* QH.iri & Armillarc InfVrumentum adinvenimus,fefquialtcrafoliimmodo Ar-j milla conflans, quod non foUim Dcclinatioiies& Adfcenfioncsrc£las Sidcrumfcrurabi-| turjfcd&carumlongitudincs atquclatitudincsfacillimepandct, unaq;Aititudinibus,& Azimuthis obfervandis, fi in eos ufus rite difponacur fufficiet. Imo & difiantias Sidei um , (i itaeo uti Iubucrit,dcpromcrc non fubterfugict: ficq; omnimodis ufibushoc unicum par critj&disjungi atquecomponi, quandoplacu^rit, non difficulterpoterit; arqiieinalias oras fua theca inclufum & munitum transfcrri* Incidit infuper & aliaratfo quomodo idem Infltumentum compcndiofifsimum & utilifsimum, pcrRcguIas oblotigas in qua- drata&Triangulariformatompofitas&cohnexaspaucis mcdiisconformariqueat, itauc omnia, quic de priori modo diximlJs , parirer largiatur : tum quoque quaedam alia , fi ita vi- fum fucrio,

Habebit autcm hoc pra.^ anrcccdcnti id pra^rogativa? > qtiod disjun£lum & compo- ficumarcliore/patio &dire(fliorici{lul^, nimirumoblong<einclufum,adhuccommodius in aliaatquealialoca tranlportariqueat; tuinquoquoinnittjcri qudm antecedens, cuto confieriforma . Dcmum & alitid quoddam imaginatus fom Organum , quod unico Circu- lo (fieri quis poffeputaret) Sidcr^im tamDcclinationibus& Afcenfionibusredis, quam iongitudinibus & latitudinibus, tum quoque diftantiis, Altirudinibus, & Azimuchisfolcr- eer perquirendis idoncum fic. Quod ctjam in quadrara forma, licet non adeo commodc, conrtruerclicet» Qu^in&pofsinthaccipfainfolo femifie Circuli aut ctiam cjus tcrtia vcl

quarta

quarta parcc quodammodo fieri, quamvisnoncam fuccin^l^.&umvcr/alicer, fed modc quodampartiaii, & inccrdumcompofico; Quxcamenricccxpedicaidipfum, quodexpe- cicur, fluisprarciseSccercopra-ftabunu.

Dc his aucem <5i fimilibiis quarparcim nupcr nccefsicate, qua^ Aftcs doccc, iTic urgence hatlenusexcogicavi, parcim inpoilerum favence ejufdcm Numinisbcnignicace adinven- curus fum , vix publice quidpiam promuigabo , ne cam rara inventa, omnibus pacefada (uci ^c) vilefcanc : Sed Iilullnbuscancum5cPrincipibusviris, quicalibusimpense afficiuncur (quorumctjam cil, hifce fublimibusStudiiscxcellenciusquamalioshomines,im- bui, eaq; liberali ccr & laudabilicer excolere ) Ubi de corum Clemcnci vo- luncacc mihi confliceric, ifthac, ica camen uc in fecrecis ha- bcanc, referarc arquc explicarc non decredabo.

■*•

GLO-

'^J^S^?!^^

GLOBVS MAGNVS ^Om

CHALCICUS.

ETPZ/.

EXP LILA TIO FA L R IC<^£ ET VS FS.

Lobum mrupermaxirtium/amma dil/gentia,nec mihorifumpta(uti* 8^ ih capte-

ris omnibus ) confieri curavimus : qutinceritjs Hgneaconftatmatcria , afifabreemuN f is Armillis 3c fruftulis intcrrcxtiSjtirdcmc^ hinc inde a Centro fulcitis,compofita,& poftea in Globofam fprmamtornaca.Quod Opu8,quoadl*gneam f6rmarft,Auguftap VindelicoriJ anno 1 iT- o. antcquam int!e in Patriam dircedcrem, idoneum ifthic Arririccm , alias fruftra diu qujefitum na^us, pararicuravi, Camq: ob vaftiratem, quae vciflforti diflRcilltatcm in. gerebat, Auguftse in quintiini ahnum,quo ifthuc rcdrj^haefiflct, Anno nimjrum i s 7 ^.qua do Ratisbonam tcmporc Coronationis huius Auguftifsimi Impcratoris Rudolphi II. cx Italiarcdicns,ac Au- guftamtranfiens,acccdcbam,Globumillumquidcm iamdiuparatumifthicrcpcri, Atrotundiatcluaundi quaq; non faris abiolutum,(S(: inlupcr rimis quibufdam hinc indc infccflum.Curavi nihilominijs cum anno lc- qucnci in Daniam non finc difFicultatc mihi advchi; Vbi rcfarcitis cius rimis,& Globofitatc cxquii!ta aliquor cctcnis indu^^tis mcmbranis rcparata.arcj pcr bicnnium periculo faAo,an liquid inde quaqua vcrfum rcmittc rcvcllcf,ucbinarum jeft4tumarq?hycmummUtatidhc$ruftir\crct:Tandem cum cum rorundiibimam Globi forma undiquaq; coftantcr rctJBcrc dcpraehendiircm, laminuhs Orichalicis iuftx crafsicici cij totaliccr fuperin ducitutocuravi: idq^ tanroftudio&fubtilitatCjUtexfolido OrichalcoGlcbum conftarcdicercs :vix appa- rcnribus laminarum lun Auris ; quem ctiam mox in cxacR:am Globi formam kvigari fcci : tandemcji Zodiaco 8c /tquarorc cum fuis Polis illi infignitis fingulos corum Gradus in fingula tfo.Minuta pcr punda ?t tranfvtr ialia, (uti ibJiti fumus)fubcilitcr diftribuimusrrclit^o camcn adhuc annuo fpatio antc diitriburionem ut pcricu Iuficripoirec,anpoftOrichalcimduAioncm,rotundifatcmfuamcam hycmc quanriafftace oranimodc cofer- varccQuod cam lacis cxpcrimccarum forct; non ialtcmCirculos,d€ quibusdixi,illi adaptavi : fed 6c oiflavae !^pheracfidcra,quorquocincercaCcx:litu»obcincrelicuit,diIigencifM'meobfcrvata,convcnicnribuKlod8anno cavi : quae iucccfsivis annis ma^is magisq; nunicro auc!la,tandcm millenarium complerunt , ira ut omncs ftcl- las,quotquot viiui vcl parumper patent,iili adapriirim,rclaris carum locis coniulto ad annum itf 00. completu brcvi inftantcm,ficcp prjetcrlapfi iunt anni circitcr tjr. aprima Globi huiui confecSionc,donec is divifionibu» 8c ftcllis fuis ablolvcretur. Qujemoractfi tjcdiofa vidcri poisit j tamcn non parum habuit utilitatis, ut omnia coftancius,plcnius 8c pcrfccftius prscftarencur. Er,fac cir6,fi lac bene. Inccrea nihilominds ciu» cxcrtiorcs adapta taciunt Arniill^fjUcpote Mcridianus,qucm rcpraefcntancIiccracE F GHdC dcinccp» Horizon(dc quo poftea) incraquos iplcGlobus compriehcndlcurjSj fn Axc iuo circa Polos IK rcvolvitur, Hicaucc Mcridipnus cfoli- do conftat Cli3lybe,Habecq? Divifioncs fingulcrij minutorum omnium Graduum: 8c Horizon L M N fpita- mi latitudinc habc$,Orichalco ctiam fupcrinductus cft,*Si; in fuos Gradus atcp minuta Azimuthalicer divifus, Dcfccndjt vero a Zcnith ad Horizontcm Quadrans vcrricalium Circulorn Orichalcicus apud B incipicnB,& \n Horizontcm dcfincn8,atc^in po.Gradus cum iuis fingulis Minutis iubdivifus:qui tam AItitudinibus,in fe- nietipfo,quam Azimuthis in Horizoncc numcrandis inier vit. Ipfc antcm Horizon cum fuo Meridiano,adcocf toto inrerrccpto GIobo,pcdeftali firmo pcr O P QR S T V X rcpraefcnrato innititur^ in quo duo ftint fcrra- iucnra QR ci:cufsarim fcle tranfeuntia.quaeab unaparre vide»:<!J^ duo fimihaabalterafuftentaculi dc firmitu- dinis cauita,ne Horizonautroramachinaquidpiamvacillcrobmagnitudincmatcj? pondus» Eft vcfotowm hoc fuicrum circiter/pcdcsalcum; in cuius infcrioripartc vari) arcificcs Mathcmatum ornatus gtatia in, fignircr dcpifii ccrnuntur una cum alijs quibufdam pulchritudinem addencibus, Habec autem ipfe Glob.in fua diamcrro 6 proximc pcdcs.Hinc Meridlanus <3<: Horizon.cactcracp aeftimarj pofrunf,Quant5GIo# bi rn^china ram i'o!id« 8c iubrilirer elaboratam,et undiquac^ rirc conftantS a ncminc havflcniTS in quavis Orbis rcrrarii p.irrc(abfic invidia difto)conftruc^am 3c abiblutam cflcarbitror Opusingcn» 8c magnificum: quod ut mulri c variis Rcgjonibus una cum cjetcris mcis Organi» conipiccrent, in Daniam profcvfti funt; Dum Rc» iTpu'Ti Vr-^-VL» 'nccluir.c acr,uc Arx ii\clyta. ftauant, Cin.« IloriiOiitcm IiaErc verbaaurcisliccrisieguncur: ANNO A CHRISTO NATO Oo> ^Oy XXCIV, REGN/NTE IM DANIA FRIDERICO JECVNDO, HVNC 'COELESTI MACHINAE CONFORMEM GLOBVM, IN QVO AFHXA OCTAViE SPHERiE ^IDERA COELITVS ORGANIS DEPrEHENSA SV(S Qy/^Q.VE LoClS AD AMVSSIM REPRASEN» YaRE: ERKANTIVMdVE STELLARVM PER RI^X APPARENTIAS PFRVESTIGARE DECREVIT: COELO TERaiGlNIS, QVI RATIONEM EAM CAPIVNT, M^CHANICO OPERE PATEFACTO, TyCHO 8RAHE O. F. SIBI ET POSTERIS F. F. Quodvcroannushicadlcribituri^S^.coid fic, qn«d iscirca medium tempus, dum haec ftruvfluraelaborarecur, incidcrcc; quadricnnio nimirum ancc cbitu laudatifsimae; memoriaeRcgis Friderici, quimcmeac^ftudialibcralitcr&clcmcntcrfovit, ac Rcgio Amore, quoad vixit, profecutus cft, Addam 3c hoc , quod magnifica haec machina fupcrius tcgumcn habet,per Y Z indicatum,in- tcrius concavum,arcp rotundum,quod fupcriiis Globi hemifphaerium compraehcndat,atcf in eo per funicula in cochlca trabi aflfixa ubi lubueritjdemifllim ipfum Globum i pulvcre, alqscp irjquinamcnci» prctcgat»

Vfushuius Ctlobi eft,qualis(S«:aIiorumCccleftium: Quam peculiarilibroperotiumdefcribcrcanimuscfl, Ncq? cnim paucis abfolvi potcft* Habet aurcm prac cacteris hoc ob fuam magnitudinem praerogativar, quod omnia in co exa Aifsime ,adeoq? in ipfo rninuro cxcqui liccat; ficq; fingula,quae primi mobilis Dodri- ' nam conc£rnunr,& ccclcftium corporum obtervationcs rcfpctftu Ecclipticse dC AquatcriJ^ aliorumvequorumvisin Splixracirculorumminimo ncgotio, £c ablcj laborioj^a fuppurationc hic mapcba- nicc pcrficiuntur.

iaiMaiiii

DE IIS Oy^E n^ACTE-NVS IN ^STRONOMI.

CIS DEI DONNO> EXANTtAVIMVS, QVACXVK, POSTHAC EODEM FAVENTE, EXEQ^VENDA RESTANT,

NNO DominilJ^Oj^antcannoSjHimfrum^f.quo tfxnporc con# june^io illamagna fupcrfommPIanctatumcircafincmGancriS^ initiumLco nis contigit , iuxta sctatis noftrsc annum decimum fcxtum complctum, Lipfiac li teris humanioribus opcram dabam ,fu{icntantemc ifthic una cum pardagogo, Patruo mco charifsimo GEORGIO BRAHE,qui antc annos circitcr ^o. . ___ fatisconccfsit^ParcnscnimipfcmcushonorandjcmcmoriaeOTTO BRAHE

filios fuos jquos quincj habuit , quorum ego fum primogenitus , literis latinis imbui non adrno- dum cxpetsbat , cuius tHiueii «n.pfum ^^Ci pcer.ituit* Educsrst vsr 5 mc ab ipf ^. mf^,fnia di- dusPatruus^ajdcinccpsliberaliteraluitquoadvixitjufcpinaftatismcac annum dccimum ocfia- vum,fcmpcrcg ixlii loco habuit , at<^ in haercdem adoptarc conftituerat» Erat cnim iplius coniu giumftcrilcjin uxorcmdudia Nobilifsima QC prudcntifsima Domina I N G E R A OXONIA, magni illius PETRIOXONII pofteaKcgni Daniae Aulae IWiagiftri, forore,qu2e antequin- quenniumdiemcbijtjqux^meet,dum vixit,initar filijXmgulari amorecomplexacit.Haec poftea per duodecim anos in GynecaeoRcginaf,rcpore Rcgis FRl DERlCI \K laudatifsim^ mcmoriar, Aulaemagiftra fuit,fuccedeteilli ineodeofficiomatrcmeacharifsima <Sc:honor3[difsimaBEATA B [ L L E A pcr od^ennium,qu«etiamnum cX Dci gratia fupcrftes eft, agens annum actatis 71, Facflumita^ pcculiariquadamfortc ,utegoa Patruo prapnommatoParentibus ipfis infcijsinin- fanr ia abreptus , ab eo circa annum actatis leptimum fcholae latinar adhibitusfim, 6^ iuxta decimu quartum poftea annum,Lipnam ftudiorum cotmuandoriim gratia miiTus, ubi per triennium mo- ratus fum, Qaac ob id paulo altius repeto,ut conftet, qui occallone ftudjjs libcrakbus primum ap- plicatus,poftea Aftronomicis animumadiecerim, utcpParentum dc mebcn^ meritorum mcmo- riam grat^ rccolam» Cum vcro itrv. antea ex libris «n Dania Patria mea , pracfcrtim Ephemeridi bus ( Jt veniam ed quo conftitui) Rudimentorum Aftronomiap, cui naturali quadam indinatione addi<fiusera,initianonuUaieci(rcm; carpi tuncLipfiae,ututinvito &! rcludante Pedagogo . qui. mc lurisprudcntlac operamdaramaluit, Parcntum voluntarem praptcndcns,(quod6iinihilomi nas.quantum per aetatem licuit feci)ex libris cla co'^mptis Aftronomia magis magiscp , fccreto ta men, ne Pardagogus fubo!faccret;excolere;mox(^ fucccrsiu^AftcrifmisCalidignofccndisad fuefcere, quosomncs,quotquot in ilio Horizontccommod^ vifebantur,cxGiobo quodam par vo, ialtcm inftar pugni,quem mccum tacite vcfpertinis tcmponbusgeftarc folcbam, intra menfis fpatium , proprio matre & nullo pracmonftrante didici , quemadmodumneq; alias in Mathema- ticis praeccptorem habere contigit» Cartcroqutn citius in ca 6^ plus fort^ profcciflem* Plane- tarumct/am motionibus mox attendebam At^^juoniamexcommixtionibuseorumcum fixisftel lis tum quocp per lincas hincinde du<f^as animadveriebam, vel ex parvulo ifto Globo,loca eorum Cocleftia non congruere,calculo five Alphonfino fivc , Coperniceo,Iicct huic magisquam illi ap propioquarent: poftea indies diligentiiis illorum apparentiis denotandis invigilavi, &^ fubinde cumcalculo Tabularum Prutenicarum (Namfi<:huncmihiproprioTlndiofamiIiarem tuncred- dideram)contuli, Ephemcridibus non confidens: fiquidcm Stadianas,quac runcfolac ex ijs Numc ris derivatae cxtabant, plurimis in locis indiligentes 8C mendofas compcrifTem, Sed cum Inftru-' menta nuUa in promptu habercm, invidcntemihieaPacdagogo,circino<^uodamma|ufculo rem ab initio quantum ficri poruit, excquebar, applicata videlicetiuncflura eius oculo , SC vtroquepe dc inPIanetamobfervandum dC ftellam aliquam fixam vicinamdircdo,auteiiamficcapicndo binorum Planctarum intcr fc diftantias pro magnitudine Circuli,Gradusintcrdusintcrceptos Mar chanice rimabar. Licet autem haec obfervandi ratio non fatis cxadla foret: tamen hiiK ed per du<fius fum,ut utxiu^G^ calculi crrores intolcrabiles manifeftifsime «lcprehendcrim» Qtiod& coniundio illa magna anni ;f ^3, dequa ab initio dixi S^ ob id ctiam potifsimum ab eadem exor- fus fum, in motu Saturni QC lovisfatis fuperque prodidit : Itquidcm «a Alphonfinos numeros in- tegro mcnfe fefellcrit, Copernicialiguotetiam diebus, licetpaucuIis.Nam eius reftitutio in hifce duobusPianctisnonufcp aded a caIc{}inormadigreditur,praefertimquoadSaturnum,quemnun quam ultra dimidium Gradum,vcl ad fummum belTe unius, Copcrnici in Coelo eludcre calculum animadverti,Iupiterintcrdumaliquant6ma1iorem fuggcritdifl^erentiam* PoileaannojyO^» Ra- dium quendam Aftronomicum i ligno mihi clancularie confieri feci,cx prarfcriptoGemmac Frifii , quem pcr puncfia tranfverfalia ab Homelio fuo pracceptore haufta dil igencer diftribuebat Bartholomacus Scultetus,qui tuncetiam Lipfiae degen$,obcommunia ftudia mihi familiariscrat, Hoc radio adepto,ftrcnuc poftcaSiderum obrcrvationibus,quoticfcunqj ferenitasgrata concede batur,operam dabam,SK: iipe integras nocScs dormiente dC ignorante P^dagogo, e fencftra tabu

lati

I I 1 iri i~iitLi nmii» T.^ir.7. 1 ; .: -.^'::.-.. ..-,- . .- .-. ■;- -w.. •-■■-— ii^ -^,-.-;...— ^ , .. .^-l -:^--|._ ^ nniifii— -" -•■-• ~i- ^

lati cuiuruam, ijscapieiiQis invigJkvi, atq^reoYfimirdcnocuidamjquemttiarnEiumiconlcrvo, tri' fcripfi, Preccpi autem paulopoft, Anguiosdiftantiarum vario modo fccundumdiviTiohcs Ra ^tj atcjualcs accepros dC Gcomctricc intervcnicnte RegulSproportionum in numcros relatos, fibi ipfis noh per omnia cotigrucrc» Quarc indagata erroris occafione , TabcIIam adinveni , qua Radi] iftius vitia cmcndarc licuit» Neqj enim novum conficri curarc,mihi tunc fuppctebat com- moditas* Petagogus cnim, qui pccutiiae prafuit talia milii fabricari noh cohccftit, Sicqj mul- I tas obfervationes co Radib;, qu am diu Lipfia? morabar , QC poftea ctiam inPatriam revocatus cx- cquebar, Deinde rurfus in Gcrmaniam abicns,Primum V Vitebergae z moxqj koftochij Sidc ribus, quantum licuit attendcbant, Circa annum vcro l f 6 9. &! fequentem , Auguft^e Vmde licorum vcrfans , practer Quadrantem illum maximum , quem in horto Confulis cxtra urbem cla- boravimus ( dc quo fupra fuoloco didum ) alio quodam Inftrumctito, Scxtante nimirum hgnco, anobisifthic cxcogitato Sidcra creberrimc obfervabam, &:precuharilibrodenotataconfigna- bam: quod6(: poftea, inParriam dcnuo revcrfus, dihgenteralioquodamfimili , fcdnonmhil ma)ore cffeci , prcfer tim cum admiranda illa ftella nova quac anno f f ^^ 2, jllukit.mca Pyrohomi- cislaboribus, quibus Augufiac Vindelicoru inchoatis, Qc tunc continuatis plurimtjm infudabami ad Coeleftia confidcranda rcvocaflTet , quam ctiam diligenter obfervatam , primum tunc tcmpo- ris parvo quodam libcllo, tandcm intcgro volumine fidditcr&faccuratcdefcripfi. Poftca iucccf fivealiaatcpaliaOrganaAftronomicaconficicuravi quorumaliquamccumpcrtotamGerma' niam iterumpcrcgrinando,&:aliquam partcmitaliac tranfeundo,adfportavj, ubi ih mediisitihc ribusa Sidcrumobfervationibus,quoticscommodifasdabatur,nondcftiti« Dcmum vcro mPa rriam circa annum ajtatisiS» rcvcrfus , pracparabam mca paulopoft tacitc ad alium dC diuturniore abitum» Nam conftitueram Bafileaj Rauracorum.aut in vicinia, icdes habitationis mcac eligere, quas dC antca ob id pcrluftraram. ut ibi Aftronomiac inftaurandae fundamina poncrcm» Placuit cnim ille locus prae cxtcris Gcrmaniac cum ob Acadcmiam, cclebcrrimam, viroso^ illic infigniter Dodus, tum acris falubritatcm SC vicflus commodiratem i quodq^ Bafilca eftet quafi in ccncurfu iriumampiiftimarum Europac rcgionuni>ltaliac,GalIiac dC Germaniac - ficcp cum multishjncinde Illuftribus Qc Eruditis viris Familiaritcm per iiceris contraherc Iicetct,atq; mea in venta co latius in publicum ufum fjpargcrc* Pracfentiebam cnim, mc non fatis commode &: iiito hxc ftudia in Patria excolcre pofi!c,pracfcrtim fi inScania,arcu fede mea Knadtftorpiana,autahtiin amplaqua dam Dani^ pacrtc hacrcrem, ubi Nobilium & Amicorumcrebcr efiTet concurfus , qui talibus,otiij Philofophicum intcrrumpcndo,impcdiamefOcftent, Vermumcnimyerd accidit,utdum harcani mo fccreto volucrem,iamqi me itincri tanquam id non agens,accingcrem«Scrcnifsimus dC Potcn- tifsimus Rex Daniac dC Norvvegiae Fridericus Secundus.laudatifs» memoriac, unum cx Nobilib» fuis pucris Knudtifiorpium ad me cum littcris Regtjs mittcrct,quac, ut fe confeftim accedcrem, bicunc^ fn Ze[andiarepcriretur,iubebant. poftquam igitur adutum comparuifTcm, optimus ille,& nunquaran fatislaudatusRex,fponte<tua 6^ ciementi voluntatcmihi infulam illamcelcbcrri- mi Porthmi Osnici, Huennam noftracibus didam (quam Latinus Vcnufiam appcllatc Iicet,cxtc- riScarIatinamnuncupant)obtuIit,utqucineaacdificia,atquclnftrumentaproc)cercitiisAftrono- micis, rum quoqne laboribus Pyronomicis ficri curarem . ropa vit, fequc fumpr<bu55 libcrahtcr ijs pro vifurum , clfemcntcr addixit» Rc itaquc aliquantifper delibcrata, dC communicato cum Pru- dentibus confiho , Kegiac voluntati mutata priori fcntcntia non inviteacquicvi ,pcacrcrcimcum vidercm, mc inifta lnfula,quar fcorfim inter Scahiam QC Zclandiam pofitacft,a ftrcpitUinterpcl IStium Iibcrari,atcjjotium &oportunitaie,quamaIibiquacrcba.etinPatria,cui praccetcrisRcgio- nibtpIurimGdcbcmus, mihi ficconccdipofire.Moxigitur Vraniburgii Arccm,Aftronomic(srcb, idoneamcxtrucrecocpi,annonimirum ^5*76. &:fucccfsiuc>tama?diriciaquam inftrumcnta varia Aftronomicaobfcirvarionibusaccurateinftituendis idonca abfolvi, quorum prxcipua pars hoc libro dcfignata, dC cxplicara eft. Interca etiam obfcrvationibus ftrcnue in vigilabam , accitis in harum miniftcriu pluribus ftudiofis acumine ingentj dC vifus pollentibus, quos alios illic continue luftcntavi', ac hifce Difciplinis dC pluribus aliis Philofophicis inftruxi, Sicc^ Dci benignitatcfa {lu eft ut nulla fcrmc fcrcnitate practcrmifTa , plurimas, casc^ cxacf^ifttmas obfervatiohcs ccfclcftcs Aftronomicas adepti fimus j idq^ tam in fixis ftcllis,quim omnibus Erraticis tum quoc^Cometis interea cluccfccntibus, quos fcptcnos ifthic Cochtusaccurate dcnotavimus* PcracfJac autcm funt hacrationcibix; annorum fcdulac oblcrvationcs^quasprimQinmagnisvoluminibusconfcriptas poft^a fcorfim infingulos libfos, pro quohbetnimirumannodiftribuid^admundumdefcribi cu ravi : idcj^ tali ordinatione pcrcgi,ut ftellac fixc fcorfim quodquod illo anno deno<atac fuere, fuum habcrcntlocum» Planetae vcroomnes proprium pcculiaritcir dC diftindc^incipiendo a Sole QC Lu- na , ac pcrrcliquos quinc^ Planctas trahfeundo ufqp in JVIercurium*Nam ne hunc quidcm inobfer- vatii rciiqui mus, utut rariflTimc pateat.Quinimo lingulis penc annis is a nobis,tam matutino tcm- porc quam vefpertino diligenter dcnotatus eft ; quamvis magnus ille Copcrrticus fe, quod hunc non obfervarit , ob Sphaerac nimiam inchnationcmd^viftulac fluvii vaporcs cxcufct : Cum tamcn

G 1 nos

■jMMnMaatAdAsdbfiiW

Ti 1i l^ill ■■ tillltrti "- -- - ..■:^ ■-, -^,^ .■■..i:. - - r. 1 «■«■ I.- ..|-Iril> ■iih-.mI

i nos m paulo adhuc mcHnatioreSph3rra,inc^f nfula udic^ mari tnagis vaporofocmda^cu multotic | ('Ui dic^um) confpcxerimas ^atqjdemenfiOmus, Sed forteaedcs habicationis Copernicierant ita dirporic2r,uthbcrumundiquacppraebercntHorizontem,ldeoc^minasobfervationibus,praelertim eiufcemodi dcclivioribus commodac cflTcnt. Quod dC retulit mihe Studiofus ille meus,qucm ante annos } ^, eo. altitudinis Poli examinandac caulsa ablegaram» Quocirca Copernicu5|)ropriis in Mcrcuriodcnotationicusdeftitutus,nonnulIascxlibroObfervationuGuaIteri,difcipuIiRcgiO- montani, fi^^cuius Norimbcrgcnfis mutuari coacfius cft ; quashcetnon fatis fidchtcr dC praccise fuis placitisatcp Demonftrationibus applicuerit^ tamcn optandum forct, utinreliquisPlanetis, quos cx fuis obfervationibus rcftitucre ingenti aufu laboravit,non multo incertiores obtinuifrer* Tunc ccrte Apogaca QC Exccntricitatcscorir, reliqua^ hucconduccntia longe emendatiora nunc haberemut : cgocp multorum annorum maximis dC indefeflTislaboribus fumptibuscp ingcntibus parcere potuiflem, Quarecum z ) annorum felccf^ifsimas dC accuratifsimas obfarvationcs variis j ctatfabreeiaboratisi Orgaiiis, quat i ii anictedetibus oitenuimu3,Coelicusconquiiitas in promptu j babeam , ( ut nihil nunc de j^, antccedcntim annorum annimadverfionibus dicam ) eas rarifsimi dC prctiofilTimt thefauri loco cuftodio : quas tamen cuncf^as aliquando forte publici iuris faciam, ubi adhuc plures iis adiungere, Divina concciTerit clementia.

Exquibus omnibus liquct,meindca demicofcxtoajtatisanno,Sidcriumobfervationibus adfucbus adfuevifte ; eascp per annos penc continuos Jf » hucufc^ continuaftetinter quas aliac tamc funtalrjs certiorcs fin: pracitantiorcs, NamcasquasLipfis in pueritia,8^ulc^ adannumaetatis vi cefimum primum peregi,pucriles 8C dubitas appeliare foleo, Quas vero poftea ufcp in vicefimum ocf^avum annum adeptus fum , f uvenilcs dC mcdiocritcr fe habentcs voco, Tertias autcm, quas poftmodum Vraniburgi cxacfttiiTimisillis Inftrumentis in maturiore aetateperi)* ferme annos, ufcp inaetatiscompletum quinquagefimum maximademenfus fum,viriles,ratas,5(:ccrtifllimas ap- pelto QC cenfeo, Quibus etiam potilTimum Aftronomiae rcdintegrationem fundarc aicp exflruerc arduis conatibus cnitor,licet5^nonnullac cx praeccdcntium annorum obfcrvationibushuc non pa- rum conducant,Quae vero in his ex Dei ope hacf^cnus Pracft itimus atcp claborata habemus ; quecp in pofterum ciufdemNuminis benencio cxequenda,pcrncicnda^ reitant,in hunc modu it habci: S O L I S ante omnia cx plurimum annorum accuratiiTimis obfcrvationibus reftituimus mo tum,non faltem AEquinocfiialibus ingreffibus accuratiftimd rimatis , fed dC locis his atq; Solftiti alibuspunc^is intcrmcdiis una adhicitis,pracfcrtimin BorealiOcclipticac femicirculo;fiquidem ibi rcfradlionibus Sol mcridianus non fit obnoxius, Idc^ utrin^ multotens conprobavi , atque hinc tam Apoaeum quam Excentricitatcm Solis hifce temporibus correfpondccia Gcomctrice de- duxi, in quorum utrocp cvidens crror tam Alphofinis quam Copernico irrepfit, adeo ut Apogxii Solis tcrnis proxim^ Ciradibu s Ccpcrniceos numeros antevcriar, dC Excentricitas fiti^ parc ium fcr^, qualium fcmidiameter Exccntrici 60^ Vbi-apud Copernicum pcn^ quarta pars unius defide fatur. In fimplicictiammotuSolisconftitucndo)hifec Annis quafiquartaparteuniusGradus crrorcm committit* Inde Alphonfiana cum Coperniccis coUata ar ftimari potcrunr^Dcduxi ve rohinctamacqualium motuum, quam Proftapheraefeon Canones numeris exadis:.utdcSolis curriculo ad amuffim vcrificato, numerisc^ idoneis patente , non amplius dubitandum fit. Atcj? 1 hoc ul in Sole omnium primo fieret,omnino ncceiTarium crat:fiquidcm is norma Cocleftium mo- tuum cxiftat, &' Ecchpticam , ad quamrcliquae motienes rcferuntur , defcribat» Cu/us ctiam ab AEquatorcobliquitatem maximam aliam deprehendi,.quam Copernicus&eius coartanci,utpotc part : 2;. Min ! 3 1 5. idcQC^ 5 ^ minutis illorum in vcntionc maprem, prxcavendo nimirum refra cflioncm Solis inBrumali Utu , quam illi inconfideratdneglexcrunr. Providimus etiam Soli pecu- liaribus Rcvolutionum canonibus : tum quocp Declinationum& Afccnfionum Re<f>arum novos canones noftris inventis fundatos addidimus, Qain&: Parallaxibus, dC rcfradiionibus eius Ta- bdlis fingularibus conluluimus,

In L VN A ctiam non minorem adhibuimus diligcntiam, uteius erroresfaIvarcntur,qui multifaria pcrplexitate involvuntur,nec adeo fimplices func aut tam facile paiet, tit vctcrcs,&: Co pernicus cxiftimarunt* Nam ft^aliam quandam habet ea inxqualitatis infinuationcm fecundum Longitudinem,quam ab iis animadverfum eft.Ncc ctiam proportiones Circuituum fatis prxcisc inea dcnotarunt. Quin&Latitudinis maximac aliosiila exhibct limites,quama Ptolemxoprx finitum,qnemhacinpartenimisfecureomncsoGeteri Aftronomi pofteafecuti funt:imo&:hanc j ipUm iascqualitcr mutat Luna ad diffcrcntiam tertiac partis unius Gradus. Nec etiam uodos eos, f ubi Ecclipticam eius via tranfit,arquali motui,ubi hactcnus exjftimatum,fubijcit,fed fingulis revo j lutionibushincindc nutarcfacit, idqucfenfibihdifcrimine quod a qualibct parte (cfquialterum I Gradumnonnihilexccdit. Quemadmodumhxc omniaexj6, annorum diligentiirimisobfcr-l vationibus dC animadvcrtimus QC rcftituimus : intcr quas ;8. funt Lunares Ecclipfes,accurate Coe- litus denotat«,Nec^ cnim ccruac fufficiunt ad primam eius inacqualitatcm fcrutandam^veluti Pto

iemaeus

,*-

lemxus, Albatcgnius, 5(^Coperhicusopinabantur) Adhibitareti3 funt in conOlium fex Ecclipfa tiones folares, quatcnus ear huc quidpiam ccnducerent» Et prar terea Luna in quadraturis, &^maxi mis elongationibuj a medio motu tam circa Apogacum quam Perigarum , locaq^ intcrmedia mul tifariam dC fjepiflime explorata ; ut intricatus eius motus rite conftarc poffet : Qai nos muUorum annorumincredibililaborctorfit» Adinvenimustamen demumrationes,quibuseiusin(labilcs& multiformesdtvagationes Circuiis3«^Numeris parerct.ldeocp S^conftitutc^ alia 6^apparctiis con- fonaHypothefi,Numerostamxqualiumquam ina^qualiiimotum, non folum inlongitudinc,fed fi«^latitudineadaptavimus,5(^ParallaxibuseiusaliterjquamaPto!ema!o6;:Copcrnicofa(fhtaiitefi:, PrOut experientia ipfi una Hypof hefi confentiens requirebat profpcximus: nec ctiam rcfradtionu Lunarium curam omifimus, cum fine his cajtera non exacfle dignofcantur» Quae omniad'nonnula alia Lunares apparentias concernentia, in Canoncs fuccincftos redada, caiculo,motibuseius inde crucndis deftinuavimus, Quare fic reftituto utriuscp Luminaris curiculo , ut ipfis apparcntis Ca* leftibus corrcfpondeatjtam Hcclipfes erunde quam cseterae configiirationes , mcdus atc^ ingrcftus pofthac rccftifsime conftarc potcrinc : qiiod hadcnus diu defideratii cft, Qii^ vero hucuf^ dc So lisSs^ Lunx.quoad motus eroru Caleftibus annalogos, rcftitutioncdicla Innt, ea &:his Piura, ca- putPrimumProgymnafmatunoftroruuj Aftronomicx inftaurationisluculcntcr cxpedict* Ibi horum cupidus voti compos reddetur. Reftat rolummodo in LuminarD horum ulteriorc confide- ratione, ut omnia pluribus feculis adaptentur, d>C univcrfaliora rcddanfur , quodiion adeo magno negotio prajftari poterir, quatenus veterum QC antcceflTorum obfervationes,quibns inniti oportet, ritefchabent. HancveroplenioremS^CathoIicam expofitioneminopusTheatri Aftronomici refcrvamus» Interim Aftronomi»^ addid}us iisque inProgymnafmatis Gicatolocotradidimus,ad- modumutilitcrfrui poteric, dC fuo fatis facerc defiderio-

Prar lerea S T E L L AS INERRANTES fivc fixat omncs,quodquod vifui utcuncp patet, adco^etiam cas, quae fextae appellantur magnitudinis, intcrimetiaaccurariffimc verificavimus tam fecundum longitudincmquamlatitudineminipfo minuto •adcoqpnonnuquamciusfcmifire: Suntcp hocmodo millenac a nobis recflificatc ftella: , cum vetereS non nifi 2. z, pluresnumcrarint, qui in rciftorc Sphacra habitantes.ultra 200, cerncrc poterat,qtix nobis hic fempcr latent: in quarii tamcn locum nosaliasminutulasrcftituirausab rjsob parvitatempractcrmilTaJr Laboravimns in hoc arduoopercpcneio Annis,eo,qjvarijs Inftruitjetisrcmomnemaccuratcexperiri vcluimus, Quia vero minutulac Stellae non nifi hyemc cum obfcura: funt nocles,£Llatcnte :unc infupcr Luna cernuntur.Ideo multoru Annorum requirebatur expe(flatio,antequatn hafcdebicc dC fufticicnrer abfolvi poftent; cum etiam circa ipfa novilunia,quando ha:c poiilT(mum,praxi fub/iccre Oporteat raro fucrit fcrenum.Quavcro ratione per Venercm cam Eoamquam verp^^rtinatii jntermediantc Solc in iixaru quoad longitudincs ab AEquinodio,exa(f^um cognitionem pervcneri*mus5i.'mul' tifariam id ipfum comprobavcrimus , rcvocatis omnibus ad cam qiix lucidior eft fupra capuc y nu- mcrOtertia(quamdataoperapro fundamentoreliqiiarumconftituimus^cumduaranteriorcsmi' nuspateaiH)caput fecundumdidiorum Piogymnalmatum abundeexpediet^vnacpquarationc alias hinc deduxerimus ; dC primc, quomodo triplici ratio per totum Cotli ambitum iuxta Zodia- Cuiii ^ ACquaiCrcAi iLl«;:c»iorcs quaiuati^tin iCiiuS <s_<it ^uii riiaA.iirii€Xdv.iatriconipiCiiurieiii icuie- gerimus, Animadvevti eriam,nontantam effcin longitudinibus caruminarqiiahtatispcrplexita- tcm,quanta exiftimavit Copcrnicus, Ea cnimquae iscircahafcimaginatus cft vitioObiervatio- numtam vctcrumquamrccentiumirrepfcrunr. Qijare etiam AEquino(fliiprc3:ceft'iohifccAnnis non adeo tarda eft,prouf ille voluit. Necp enim in ccntcnis nunc Annis fixe Stcllas unum Gradum conficiunc, ut fcrt cius calculus,fcd folummodo in 7 1 ki QuodSKlantea femper ferc, ii ritc limiccn tur antecefTorum Obfervacioncs,faccre conrueverunc,modica faltcm dC aliundc pcr accidens inci- dcntc irrcgularicace uc fuo tcmporc.volcnte Numine,iatius apericmus.

Qain dC laticudincs fixafum pro variationc obliquicacis Ecclipcicarnonihil alccrar/,primuiadin vcni, atcpdicf^oCapttcvariiscxcmphsdcmonftravi. Sicqj fatis luperq^ tcftari poflTumusjpfaquc cxpcricntia fufFragabiturjfumaS^infallibili accurationc fixarum loca a nobis elie vcrificata , adco ut plurimascx ijs mulcocicsdiverfiscciam Inftrumcnciscomprobavcrimusfingulisin unumcoin cideiuibus. Ncc macchanicc ncgoiium hoc cxecuti fumus, utut Globus maximus Orichalcicus in promptufucric.VcrumomnesStclbs pcrTrianguIofumrationcsIaboriose indcbitaloca rcdcgi- mus : piout vcl ex ijs patet,quae de Cafsiopcaj Afterifmo (fn quo no$a6, ftellas.duplo plurcs qaam vctcres numcramus) circa fincm eiufdcn Capitis cxhibuimus : licet pluribus etiam Triangulorum applicationibus 6i!raciocinijs aliis atc^ aliis StcUis prout cnmmodius vifum, ufi fucnmus, Si vetc res dC pracdcccfrores , noftri tantam adhibuiffcnt diligentiam in dcnotandis fixarum locis , ncqua- quam tam viciofus fuiifet corum abacus , inde ab Hipparcho ad nos pervenicns, qui nc quidem in fexta illa Gradus partc,quam folum modo exhibct,ritc conftat : fcd dC longcma/orem,atc^ intole- rabilem iacpenumcro infinuat dcviationem : quod vel fola: intercapedines Stellarutn, qux femper

G ^ inva-

- .■■■■■ ....■-.- :--■ „; .,. - :•"'■ :,u.r:-.z: •,,-•'; r ■- , ■,., i i i |

mvariatxpcrm3nent,lJquidooftcndunrJnplurimtsenimStclljsbxIongcal/tcrfehabcm,quam numeri vctcrum cxigunt.Confifterc autcm lixas omnc s in tjfdcm ad invicem pcrpetuo intcrcapc d»nibus,vcl hx CLifficicntcr probant,quas Hipparchus&: Prokmarus in Jinca fimul ciTe rec^a.prodi-- dcrunt : iiquidem idipfum adhuc invariatum pcrmanc&t, Earum fixiarum, quarum nos longitu | dincm dC latitudinemin ipfo minuto, adecq) intcrdumcius fcmific (uti dictum) rcdintcgravimus, Cononicam cxpofitioncm.fuotcmporc &;: loco habimus,

Ncc folummodo circa longirudines QC latitudmcs fixarum accuratcconflftucndasoccupati fui mus. fed&: inpr^cipuis quiburdam,numeroioo. Afccnfionesreaas& Dcchnationcs.perTrian' gulorum ratfocinia inde derivavimus» atq^ duobus faeculis ita adaptavimus,ut fingulis intermcdrjs Annjsuna porportionabilitcr fatis ficripoflfct. Rcfracf^ionibusiniuperStellara peculiariTabclla fubvcnimus ediutina dC mukiplicicxpcricntiaconftrucf^a, Nifi cnim haf praecavcantur, ipfifsima, fixariim loca,pr.'tfertim ubi Horizonti in viccfimum Altitudinis Gradum appropinquant, habcri ncquciir*Qua*rc femper cciam inlocis Stellaf um a aobis cinendaii5,f cu' av tionum inlinuatjonijabs opus fuit, providimus. Habcntvcrohx refracfiioncs(uthocquoqucobi?crhicmoncam) fcpaulo alitcr in Stellis,quam in Solc. Inquibus ctiam, ab i]s , quac Luna ingcrit,nonnihil differunt J veluti hxc a nobis iamdudum dC cxtricata dC patcfada iunt.

Dcfidcratur itaqj jam nihil ahud in aft^ixis Sidcribus,quam ut carum motus univcrfalis,rcdditus omnibusmundanixvifxculisadatcptur. Quod accuratc pracftarcnonforetdifficile,modo ve- tcrum in his obfcrvationcs non n.mis lato modoacccptac tuillenr. Attamen hmitationc convcni- cnti adhibita, dC hac in parte, quoad ficri potcrit, Aftronomlx culioribusmc fatisfac^urii confido. Optandum vero forcc,ut rcliquac ctiam StcllK antiquitus notatar^quacinnoftroChmatenot) apparcnt, prioribns millcnis a mc vcrificatis ad(ungercntur : f um quoq? aliac quas ne vctcres quidc intra6uABgyptihabitantcscernercpotcrant,quaejuxtaPolumatardicuextant. Nampulchcr- rimas ibi quocp fplcndere Stellas, relationc corum.qui ultra A Equatorcm navigarunt acccpimus. Quantum vcro ad primum attinet,in AEgyptum vcl fimilcm Africxfitum proHcifccndum forct, atcB illic Stellx quotquot exoriuntur,fcduio denotandac. Jn altcro obcincndo ad Amcrica Auftra liorcm, vclaliam Rcgioncm uUra AEquatorcm navigandum,ubiomnia Sidcracirca Polum an- tartflicum vifuntur, atc^ ifthic Obfcrvationcscarum inftitucndae.Quare fi qui Illuftrcs 3^ Potcn tcs Doininiinaltcroharumvclutroc^noftris&:alioriidcfidcrij fubvcnire non dcgravati fucrint, egregium fanequidprseftitcrint , 8C perpetua mcmoria ad nomen pofteritatcm celcbrandum: fi- quidcm id a ncmine hacflcnus , quod fciiur , debito modo tcntatum fir,nedum abfolute praeftitum, G^oinftrumcntaS^ mcdiahuc conduccntia fubminiftrarc nondctrcdtabo:modo fint,quihoc procurare vclint &: idoneis hominibus tam laudabili negotio proipiccrc,

Dcmum PLANETARVM rchquorum quinque crrores fccrutari, atq? hifcc cxcufandis fubvcnirc , non intacf^ii rcliquimus : (cd in hifcc omnibus ram A poga-a^quam txccnrricatcs,qnod principalitcr rcquircbat, tum quocp fimpliccm eorum motum, ac or bium dC circuitum proportio- ncs,ita in intcgrum digeftimus^ut crroribus,vcIuti hacfTenus, ncn fcateant.6^ in ipfis Apogaris alia quandam adhuc litarc inacqualitatem prius non pcrfpccf^cm dcprehcndjmus: tum quoc^ circuitum illum annuum , qucm Copernicus pcr motum Terrae m crbe magno>vcrcrcs lecundum Epicydos cxcusarunt,variationicuidamobnoxiume{repcrfpcximu^:Q.ujbusomnibus,atq5caetcrishucpcr- tincntibus pecuhariquadamHypothcfianobisantc;^» Annoscxipfis apparcniiisadinvcnta&: conftituta confuluimus,quam ali| quidam, intcr quos n cs notabiles lcio, pcitea pro fua invcntionc fibi arrogarc,&: aliis venditare nimis pcrfricfta fronre non crubucrunt : veluti fuo tcmpore dC loco V. D. occafiones horum indicabo,atcp corum nimiam hceniiam rcprimam &C rcdarguam, itacj? fe habcrcadeo evidenter convincam, ut non fit finccro iudicio praeditis hacfitandi aut contradiccndi locus. Parcam vcro iis fi ingenue admiftum faflTi fuerint,5;: mihi mea rcftituerinu Ideoc^ a norai- nandis illis nunc volcns abftinco»

Latitudines quoc^ Planetarum incmcndatas , prout praedcccfforcs noftri indc A Ptolcmaco,non permifimus, fcd »js in quinc^etiam Planetis diligcntcr pcr totum Circuitum atfcndentcs,alimetas aliosquc per Ecchpticam tranfitus definivimus.ut omnia ipfi Calo ccngrua fint : in quibiis in cvi- dcnter animadvertimus , trium luperiorum Pianctarum nodos , iivc limitcs maximarum latitudi- num , Apogaeorum motui non cffe,conformitcr obnoxios , fcd alium obtincre pcr fc proprium, fi modoca quae a Ptolcmaeodchis tradita funt recfle fchabent , aquo tam Aiphonfinic]uamCopcr- nicus fuamuiuati iunt, ncc ullam cx Obfervationibus proprirsccrrCvftioncm adhibucrunt. Vndc Ht , ut Pianeta: nonunquam in Calo fint Auftrales , cum corum numcri rllos Borealcs exhibeant, atcpecontra,

Rcftat igiturnihilaliudinquinc^crrantibus Stcllisparitercxantlandum,quamut hacc,quar circaLongitudinesS^ Latitudincs,atc^ omnia hucpertincntiaaliter fc habere.quam fcruntufitacac Tabular, jam uitra if Annos (ut dc ;o, prioribus nunc laccam^coehtus dedudis accuratis Obler-

vationibus

vationibus cxplorataS^conftituta habemus, in novoiSi^ compctcntes Canones rcdacfl^anumcris ex ponantur, quorum etiam quacdam initia dC fundamenta jitn a nobis f ada funr» Csctcra per aliquot calculatorcs non difiiculcer complcri pocennt , 8C poftea fcqucntium Annorum , quorquot lobueritjEphemeridcshinccxpangi. ldemq^inSoleS«: Luua,quorumTabulasiam in promptu I

j| habemus, praeftari,quo ficfuturis temporibus minimonegotio procari pofsit . motus Corpotum| Coeleftium a nobis rcftitutos ipfis apparcntijs congruerc Sk^ undiquaqj rc<!lc conftarc.

Tantemadomnimodam AftronomiaccGnplcxioncm plurimUmcoduceret,non faltcmLatftu- dincs, fed dC multo potius Longitudines locorum terrcftrium rite cognitas habcrc, Qiia q-iidcm in

|partcnosha(ftenus,quantulicuit, fcdulolaboravimus,5^nonnul1a Iocare(5iiusordina(reperfua- ium habcmus, Vcrum cumhuicnegotionon fufficienter fuccurratur,nifi indiverfis6^1ongedtfri tis locis Ecclipfis aliquot Lunares pari diligcntia,quoad tcmporu momenra a diverfis etiam obfer- vatoribusdefigncnturtSihacquoc^inparteRegcsfl^ Principcsaltjc^ llluftresS^ Potentes viriin difiundis Orbis tcrreni Regionibus exiftentcs, provifioncm liberaiera 8C idoneam adhibuerint , magnum cquidem fecerint operac prctium. Sic^ Aftronomia, quatcnus terrcftribus opus habec Horisontumdifferenrijs,confummatiorcvadctv

Poj-rodum percnnibusillisfl^ MundOcciscvisCotlicdtpbricusitidefcfroftudio pluriitiis Ann's fedulo attertdimus, adicititia etiatn eiufdi! AEtherei Mundi corpora qaotquot irtterea illuxerunt, nonminoridiligcntiapcrfcrutatifumus : Acprimnm NovamiUam,^:! fupramodumadmiran dam Stellam,quaf circa fincm A nni ; f 7 1. apparerc caepit ar^ pcr i6« menfis duravit, anrcquam confpiccplanedeftitit, Deea(tnquam) Stellanos, cumadhucdurarct, Iibellumquendamcon- fcripfimuSj (vcluti etiam id fupra brcviter innuimub) ciufcp apparentias oftendimus. Poft aliquct vcro Annos hanc curam refumentes,ob miraculi magnitudinem integrum volume dc cadcm con cinnavimuSjquodprimoProgymnafmatiiTomoccrtisdecauffisibidempafcfatftisinfcrerclubuit, ubi non folum noftras , in ftupendo hoc liderc annimad verfiones luculenter exhibeo , & Geomc- triccdemonftro, redalioruminfuper,quorquot dc eodemplacita cognofcercQ^ obtincrclicuit, libertate Philofophicacxcutio, dC quatcnus ipfiisimac vcniatccongruafuerint, necnc,d»fquiro, atc^in apcrtumdeduco*

DcCometaquo(^irtgentisapparitionis ^quiquinquehniopoft infecutuscft, pcculiarcm li- bru adornavimus, in quo paritcr de eodem tam cx proprijs oblervat ionibus2(:!decifionibus,quam aliorumrcntenti]sfufricienteragimus,quibus Apologtasqualdam huc Ipecftantcs , d^ ncgocium hocCometicumplenius elucidantcs ad/jngimus: ai^jd totumprimam partem fecundi Tomi Progymnafmatu fic adimplere voluimus. In altera circa reliquos kx minores Comecas, quos luc- ceffiv/» aiiqijot Annis pari diligentiadcnotavimus,inpofterum V. D.occupabimur, Qu* licct nccdum plane ablblura iint , piarcipua tamen dC magna eorum pars , qux Demonftrationibus in- lerviunt, piieparata, Ncquecnimperpetua lila fideria nobis otiumreliqucrunt,hifceevanidis, &C cito tranfcuntibus nimium immorandi. Spero tamen me brCvi SC hanc ahcram fecundi cius volu- minis, fdvente Divinabon;tate,completurum* lnquoperomnes,quosdcfignavi,Cometasliqui- do demonftrabOjinquibufdamaDcrtius.quibufdamvcrOjnrontrommodita^^conc^njrj^cson- nes in ABthereaMundircgioneverfstosfuific» S^ncquaquamSublunari Acre,utha(f^enusno bis fruftra lot feculis perfuafit Ariftoteles, ajcp eius (eclatorcs* Cur autem in fccundo Progym- nafmatii Tomo de Cometis agam,anrequarn ad reliquos quinc]p Pianctas de quibustcrtio tracfla- rcanimiseft,meconfcro,rationesibidein inPraetatiOc addaco:qjarum.ha:c prxcipuaeft ,quod exCornetis, quosrevera ABtherosefTcprobo,iotum Caelumlimpidiffjmum5c' liquidiinmum effe, nullisq? darisS^reahbusorbibusrcfcrrum ,fatis conftarc poteft ifiquidem hialias utpluri- mumcbfervantviasquamulhOrbesCaieftesfuppeditarcpoftcnr ,3^perconfcquens,Hypoihc- fin a nobis admvcntam nihil abfurditatis admittcie , cum nuHa fiat Orbium atque dimcnfiGnum penetratio,ubinulh rerihterdantur.

Atqucdcijs,quachucufcpin ASTRONOMICIS partim pci;Cgimus,partim adhucpcra gcndarcftanc,ficbra?vibus indicaffc fufficiat*

InASTROLOGiCIS quoque effec^us fiderum fcrutancibus non contemnendam loca- vimus operam, ut dC hacc, a mendis 8C fuperftirionibus vindicata, expencntiar, cui innituntur , ut- plurimij confona fint,Nam cxacf^ifsima in rjs adinventi c rationem,qua: Gcometricar dC Aftrono- raicae vcritati par fir, minus duco poiribile. Cum vcro huic Prognofticae AftronomicC parti, quac mantica&: Stochafticaeft,in adolafcentiaimpcnfius addiclus fuiffem, pofteacpobmotusSidc- rum,quibusfundatur, nonfatis perfpecfroseamfcpofuiirem, donccliuic incommodo fubvenirc- tuf ,<onpertis demumexacftiusSiderum vrjs, eam lubinde in manusrefumendosmajorem fubelTc certitudtncm huic cognjtioni,ututvana d>C fruftraneanonfolum vulgb, fcd 6^ plerilcp Do<fiis, adcocpnonnnlis intcr eos Mathematicis habeatut.compcri, quam cjuisfacilc cxiftimarit : Id quc tam in influentijs dC pracdiclionibusmcteorologicis , quamGencthhacis, modo temporal

G 4 ritel

»■■11 I

riteconilcnt,8(!niotus8iderumatqueingre{rusCoeloconfoniadhibeantur, ac dire<^iones aiqae revolutione rite adminiftrentur : In cjuibusduob.nos etiam aliam ab ipfa cjtpcrientia extruximus racicncm,quanihac!lenus ufitatum fuit.Sed nosiftiufcemodi Aftrologicanonhbenteralijsimper timur,quatertdshaudpai;cainhiscxploratahabemus:riqaidem nonomnesea qua decctcircum- fpe^f^ionc citra fuperftitionem dC nimiam confidentiam, qax nullis creaturis tnbuenda efl:,difcrc- tc uti norint, Ideoc^ aut nulla aut admodum pauca cx noftris inventis de his in publicum evulga- bimus.Ci.iare8i:haecdeijsbrcvitcr8^gencraliternuncritdixifrefatis,

Qin'n5^inSpagyricis pracparationibus,fcuPyronomiciscxcrcitt]snonminimam impendi cu- ram,ut dC hoc obiter hic indicem,cum cae quas tracflat materix Coeleftibus corporibus 6c influcn» trjsahalogx finr» Ideoc^ terrcftrem Aftronomiam ^ppcllarc lolco. In hac cognofcenda tracf^an- daque indc a vicefim o tertio aetatis anno non minus quam Coeleftibus occupa tus , plurim a, tam in fylscalns quam Tvli.Kei alibas,ta;r. quccj; Gerrmis 5< vcgf fabilibus 3tq? crefcentibus.ahjsq^ mate- rijshucpertinentibus,ha(fienasmuIto labore,necmediocribusfumptibus expertuslum. Dequi- * bus cam iUuftribus &:Principibus viris,alqs(^ pracftantibus dC Eruditis,qui talibus afficiut1tur,atcp eorurti cognitioncmaIiqaamhabcnt,ingenuneconfcrre,atcp nonnullaijscommunicare pcrocCa- fionemnonicrgivcrfabor, modomihideeorumvoluntateconftitcrit, quoq; ea fecretahabituri fint* Taliacnimvulgariafieri,necexpedit,ncc3cquumeft, Necpcnimcuivisdatum licctmulti ciufccmodi profiteantur,hacc myfteria debito modo fecundum Naturac exigcntiam , innoxie atcp utiliter cxequi.

Ne paginae feqacntcs vacarcht,placait addere trcs Ep!f1:olas;quas duo praeftantifsi mi vfri ad tnc de Aftrohomico negotio fctipferunt:quarum una cft Nobiliffimi ^(^ Amplifsimi illusIacobiCur tiiOptim: mcmtProcanccllariiantcalmperii: ReliquaeduaelohannisiMaginiPatavini, Excel- Icntifsimi apud Italos Mathematici atc^ Aftronomi:ut vel cx his al iquatcnus petcat^quantam de me conccpcrint fpcm in hac Arte eximtj judicio pracvalentes viri: quorum fimilia plura apud me rcfcrvantur* Hacc fola addenda putavi, ne nimius in his vi- derer, V t vero horum atc^^^liorum de me praeclare exfpecla- uonialiquandofatisfaciam, nimis viribus an^ nitcr: idque facic DBVS,

SB.

SEQ^VITVR DESCRIPTVM JLITERARVAI

Amplifsimi dC Gcnerofi viriri Dni»

lAGOBI CVRTII, ANTEA PROCAN*

CliLLARH IMPfiRH,

TYCHONEM BR^HE IN B^NI^M

SCRIPTARVM ANNO CIO I^» XC»

Agnas tibiagogratiasNobilis scque accrudttifsime vir,quod me|no mo/ do litcris tuis compcllare , fed bene volcntiam quoqp tua tam amanter oft ferre mihi volueris. Ego certe , licet faciem tuam non viderim meliorem tamc tui partem mentc ncmpc^ cxfcriptis tuis,quibus teipfum a?ternitati iam confccrafti iam oliumc&amavi&fufpexi>(Seius cauffa totum te viderc] venerarb & amplcxarinon minus avide concupivi, quam illi olim^qui cx ultimis H«fpa# | niae finibus ad Livium videndum in urbem profe<^i funt^ Auxit hoc meum dcfidcrium humanifsimahapc tua conpclIatio3& in tantum auxit,ut nifi Caefaris voluntas; & munc» ris publici ,quod gcro,ratio prohibcrent : itamc D E V Samct,ncque itineris intcrcapcr do&molcftia nequefuavifsimae coniugis dulcifsimorumquepignorum amor&illeccbrae me cohibcrcnt, quin arrepto itineris comitc communi amico Thaddaeo Hageccio ad tc in Daniam ufquc cxcurrerem, Dicerc ncquco, quantopere me dcicflct cum Hagcccio, mente poftquam corpore non poffumus^totam Hucnam perluftrarc>&inprimis cxa£l:if' fima tua obfcr vatoria Inftrunicnta,totum deniquc Mathematicum illum apparatam vel maginatione tantum complcdli. Quid vcro Ci ipfc fpcftator adcflrem,tcquc ipfum om* nia non cxplicantcm tantum, fcd cxercCntcm viderc polTcmf Scd id quia optare quidcm icet , fpcrarc hoc temporc vix ( nequccnim omncm fpem penitus abieci :)miffum iam ciam,<& ad Epiftolam ruam converfus , paucis ad fumma ciuscapita rcfpondebo, At^j^ hoc inprimis* Quod iudicum mcum de fcriptis tuis amanter exquiris > quod ccnfurae meap, cam quae tibi cum doclifimis quibufdam viris non tam lis quam amica cft conccrta tic fabfjcjs, ;n eo tantum mihi i tc hoiicris tribuiaccipio, quaiUi iioii faLCiein,fi Ivcgcs &Principcs de Regonis & Provincfjs integris dcfccptantcsj mc fibi ludiccm conftituc rCnt. Vt vero,id quod petis & offers,mihi facicndum fumam,ncc cruditio^qua? in mc aut nulla eft,aut vere exigua,ne^ modeftia mca patitur» Ne tamcn ad tam amicam poftula tioncm plane furdus fim, hoc habcto. Dc fcriptis tuis quid in gcnere fentiam , tcftabitur Capfareae Maicftatis privilegium;,quod hifcc literis adiun^flum ribi mitto , cuius ita fcri;> bendi cgo Cxfari author,ct porro,vcrain eo C3C,farcm teftari, fponfor fui. In fpccic vc# ro eaquae deComctis pofterionbu$^quotquotipfaobfervafti>atctraditafolidtfsimis^ rarionibus confirmata funt,taliacffe puto,vtdei}s nc ambigi quidcm amplius ab Erudi# tis viris qucat* l tacp non adducor,ut credam cos qui hac in partc dubios fcfe adhuc oftc« dunt,& contra demonftratam vcriratem Ariftotclis authoritati pathrocinari videri vo*. Iunt,id ita vere fcntire.Scdhoc potius,eos agere puto,ut,cum omnem movcrint lapidci omnia^ip undicp conquifiverint,quaeAriftotelam fentcntiamconfirmare tuam vero Iabe# fa(^arc.,autdubiam reddere videantur,eatibiproponant, tanquamat Lydium lapidem cxamfnandaadeoq^cauffarntibiprafbeantjCruditionistuaeSolc, omncsomninocrro* rum tcnebras non modo , fed vcl lcvifsimas nubecuias dlfsipandi , cxaflifsimamquc harum rerum dodrinam^poftcritatipcrficictidi Qj:}^ fi hac mentc tccum ccrtant^nae cgo j ' illis

iliis qisart^ maxirt^e bd^ccupio, ifinaliua agiint , pcttinaciam quidem coru cfdio dignattt «xiftimoildtamenquodpcrtfnaciafuain communc bcneficium tibi extorfcrunt , ipfis vaidrc, vel potius non valcrc iufsis ampledor non fccus.ac fi bona id mcntc fcciffent^ dk c6(^ rcipablicac litcrariae gratulor.

Dc priorib, Comctis,quos Rcgiomontanus & alq obfcrvaVunt^expcfto qu^ propb dicm cditurus cs^co ufq^ mcam quocp fcntcntiam,an in vni vcrfum omncs Comct^ a?thi^ m credcndi fint , an vcro pars clcmcntarcs^fufpcnfurus*

Ad ca^quar no vis tuis hypothcfiKhaffcnus obicfta funt, folidc mihi vidcris rcfpodif fc neq!egoquicquainf)sabfurdum,fedomnia inviccm pulchcrrimc congruentiainvc» r.io:?.n vero hypotheffs ifty^id ^io Copernicianis defideratur.praefiiturar fint>vtfcili# ccf cxa£la Sidcrum loca ad praeterita prarfentia,<S( futura tempora nobis cxhibeant , dc co tum dcmum iudicadum crit,ubt maius illud,^ moliris,Opus,in luccm prodierit.Necp n dubito^quin in eo opcrc omnium artatum quotquot cxtat cxa£liorcs obfervationcs, cum tuis^quas cxaflifsimas cne,ccrto mihi pcrfuadco, fumma diligcntia contulcris , ui« idc^ novam hanc mundi Machinam,divino fanc ingenio, extruxcris^

Mafle itaqp animo, vir nobilifsimc^d fac ut di vinis tuis invehtis qu3m oc)^fsime frua#

miir. Etfienimarduum,<&,utipfc vcrefcribis,multorumhocfit opus annoru, fperota^

mcn,imo confido,te maximam iam cius partcm cxantlaflTc, (&in rccoUigcndis & ordinan-

dis fjs.quae iam conftituifti,tabulisc|p indccondendis, magis hoc tfmpore, quam in con^

firmandis amplius inventis tUis verfari, Qua in re cum difcipulorum tuorum opcra ma#

gna in partc iuvari pofsis, iterum atcp itcru ic rogatum volo,ncnos nimiu diu fufpehfos

hjbcas, , Vitam tibicx animo ad Nciiorcos ufq^ annos cxopto:n6lii tamen quam falla^

ccs fint fpcs nortrar,<Sc quam immatura plcrunq^ divinis praefcrtim ingeniis mors obtigc

rit^ Fallc itacp moras,<& vel non maturo partu^ huc ingenf} tui foetum orbi terrarum cdc»

Si fata longiorem tibi,$ avidc bptamus & fpcramus^viram cohcenTeriht.poteris & edita

recMdere, <& iudicio tandem tuo quocp(noftro n. quin in prima editionc fatis fa(fturus fis ,

nihil dubito)fatis faccre* Liberabis intcrim nos pcrpctuo metu^nc, dum himium cunfla*

risjtoto opcre fruftrcmur» Ego ccrtc tantam dc tc,tuiscp his hypothcfibus fpem conce*

pi, ut vel i tc,vcl d ncmine folidam Aftronomicar artis cxafdificationem cxpe^flanda ef*

fepro ccrto afFirmarcaudea^Quin;prarterdivinamingenn vim, tot tantifc« rebus huc

neccflTariis inftru£lu5fit,tottantoscpfumptus,labores <&annnos contulcrit, non eftih

Europa (cum Europam dico, totumOrbcmdico)qui tibi comparari qucat, quiTquam,

Abeft hfncjita mc DEVS amct,omnis adulatio , a qua & digriitas,qua gcro,<& oravitas

quam cum omnib«tucrilaboro,meapud notos atcj^ignotosjin ignotipr^fertim dc facie

nominis laudcTatis fuperq^ vindicabunti

Qu? dc exa£la Inftrumctorum ad obfcrvaHonCs ncccnarioru confii-u^liohe & ufu va rfjs in locis,& ad varios a tc fcripta funt,fummopcrc mcdela^larunt, Ego dum haflenus mihiipfi fatisfaccrcnon potui^dum ca quar non exad^a funt,nc videre quidc,ncdum habc re patior>omnib* omnino InftrumentiSiprartcrea qua^ad voluptatcm tantum compara tur,careo,Quadrans Nonnianus multiim aliqiiando mc habuit foUicitumtfed quia difii# cilhme imo ferc impofsibilc cft cum coficcrccogitavi ego dc alr)s medf)s>& inveni varia, quoru partc Chriftophorus Clavjus infignisMathematicus inlibcllo fuo dchordlooiis f^larib.pcr Inftrumentij dcrcribcdi>cdidit.Tahdc in mcntc mitii vcnit quadratii» tiiiufda conftruclio^quac quiajdo£lis quibufdam viris no inclegans vifaefi>voIuicamad tequo^ mittcre* Vt tamen ingenuc fetcar quod res eft.quod6|p vcnTsimcaffirmas : ihvcntiones haf omhes mihus habcnt in receflTu , quam dc fc prima frohte fpondent; Gratum ta« mcn mihi crir tuum de hoc uldmo mco invcnto audirc iudfcium « Ex N* N# Pligiarfi tui libcllo» qucm fundamcntum Aftrdnomicum infcripfit, Unicoqut dus diagram«

matc.

idHMitoMiMlNH

|w.~*- ^..^/4 D«»ifl/n V/V^tVfVlnir» ^<»rliV«»y«f mnG^rtfvi «»nrr% nryfi? riifi c nliehiis.ClJm on 3dl/er«

I Cam valetudtnem publieisflcgo tfjs vacarciionpo(Tcm,novamf^^ itum do^rinamiinijuapcrtabulam finuum,tangcntium,& fccantium omncs tam rcftan* Igulorum quam obliquangulorum caAis.finc vlla multiplicationc vcl divifionc pcr fola I additionem & Jubtraftioncm facillime perficiuntur. Eam quoquc ad tc mittcrcm, nifi ircircm tt rcmtotam/oloco diagrammatcinfpcdlofacile arfccuturum. Exillocnim diagrammatc & axiomatc a multis iam dcmonftrato,quod radius fit mcdius proportio* nalis inter finum rc^lum arcus & fccantcm complcmcnti, to ta ca rationc cxtruda cfi:. Quod rcliquum cft , vakre tc itcrum atc^ itcrum, vir Nobilifsimc, in multos annosprc# <:or,& omnia.qu» a mc in tc proficifci officia amoris & bcncvolcntiar porrunt, tibi pcr# amanter affero,cnixc rogans.quod ultro facerecaepiiii , me tc cx animo amantcm amare pergas^ Datae Pragae Sg.lunf]* Anno qo^

lacohusCurtiusdScn^tcnauu^

QuU vfTo QuidrdntUyCUyMin tkerU mentionmf^icit^defcriptio adjtmaafuit: lubct er hctnc apponerc tflquidem in^cniofa (it.cT ahji ejitfcemodi tm i Nomino ({ulm cteteru produ^is mventionibus pr^valet : uttamen . ut C7 i>/c Dominui CurtiM ingenuc fatetur , non habent ejufcemod'. [ubtilitates in permiore recefju, <{md primdfronte ^Qlliun* tur : \nquibmfubfcnbit tjs, quthac de re Tomo jecundo Progymnafmatum parte priorepag, 4.^1. de codem Nf^o. tio a(]eruntur,Sumpr£[erquhn,^uodintricateh£t:s-iaboriof£fubdivi{iones,aliquid Utenns vitij nonnunquam fa- xAe infimtent .'admictitur gt hoc incommodi , i^ttod quidam Qj^adrantes, qu6 centro fumpfopr iores.co r>inores eu» dunt, Ideoque fubdivifionum mimis capaces , f^ ipla Kcgula.finon exaHillmc Unem reaxm ubique , qu^ tranfit, exkbeat.pundumq; aliquod in mcdio fcindat, (quod difficulterdignofcitur) fruflrd hU laboratus : vf alids incommodiu Utesnuttcpr£tcrcam. Qu<^renoflr4 ratio,quxpropetpfumlimbum<:irQuadrantis circuntfcrenttxm fit ,nec muUum occupat ^atij, v fucileetiampararipote(iMnge€(icxpedttiorcr certtor; cametiamperfe , qu<t patfcioribM rc cuilitti conflare qumnt.pluribu* non indigeant : Attamen hanc Dni, Curtij rationcm admodum ingcniofam ^ utut Praxt non fatUidoneamJjicfub jungerelicuit, uc fua prx(lantt(^imo iUi viro tribuatur inventio, nec alij (uti fit) eam ftbi ven* dicent: mq; ejin tnemoria}n,at(^ eximif^ngctikj Uudeni^vcljlialidltB modo pofl obitum eiuixrat^)nentt rccolam^Bfi; au tcmciufumodi^

SEQVITVR DESf<3NATrO S VBDI VISIONVM QVADRANTIS.

Ab A mplifsimo dC GencroCo Dno:

CVRTIO, IMPERII TRO C^NCELL^RIO

GENEROSE ADINVENTA»

Nttaquadrantcmqucmpiam exaflifsimc in nonaginta gradus divifum, defcribantur quinquaginta & no vem alii quadrantcs ^ Et in co qui pro* ximc fequitur quadrantem extrcmum,accipiaturarcus fexaginta & unius gradaum, &dividatur infexagmta partes aequalcs.autaccipiaturarcus trrginta & dimidiigraduum,& dividatur in triginta partcs arqualcs,& co tincbitutroquccaruquxviscarum partium gradum unum & minutum unum» Harum partium non nifi prima utimur , rcliquis omifsis tanquam non cflcnt in quadrantc, cam^j^ ob caufam oculte facicnda eft iftadivifio, aut quod magis probare* mus,fiat divifio ifta in aiio quodam quadrante, & ex eo transfcratur una carum partium in huncquem ad ufum conlhuximus>ne quae poftea defcribendae funt partcs,cum prio ribus confundantur.

A tcrmino huius primae partis transfcratur in quadrantcm eius fcmidiametcr,&arcus, quem is fubtendis^dividatur in fcxaginta partes arquales, critep quaevis harum partium gradus unus aut minuta fcxaginta, femidiamcter cnim cuiufvis circuli fubtcndit fextam partcmdrculi.hoccft^gradusfexagtnta, Dcindcatcrminohuiusarcustransfcruntur in rcliquum quadrantis,harum partium viginti oao,erunt6p partes aequalcs,quarum fin^

j guUs gradttm unam contincrc diximus oifloginta oflo , (Jufbus fi addidens primam illa| Jpartem.quam oftcndimus contineregradum untim & minutum unum^ cxurgent.gradus o<floginta novcm & minutum unurn» Rcliqua igitur pars quat fuper cft uf^ ad fincfn quadrantis contincbit minuta quinc[uagtnta novcm#

Inaltro quadrantc, cjui hunc proximc fcquitur > accipiatur arcus graduum fe^caginta duorum^dividaturqp in partcs fexaginta sequalcs^aut arcus graduum trigtnta & unius di^ vidaturintrigintapartesafqualcS;CtcontincbitcjuKuis harumpartium gradum unum & minuta duo. Harum quoqp partium non nifi prtnia utimur, omifsis reliquis. Ex tcr* mino vcro huius primae partis transfcratur itcf ura in quadrantcm cius fcmidiamctcr,diui daturcparcu5,qucmis fubtendit,infcxagintapartcsaequalc$,&carumviginti o£lo pfo# feraniur in reliquum qasdranrisjhiibcbimufqacitcrum odoginta odo gradus integrcs : j quibus fi primam partcm^qusc gradum unum & duo minuta continct,addidcrimuS;,cxur gct arcus graduum ofloginta novem & minutorum duorum, critqp ultima illa pars,qu2e ufcpad finem quadrantis fupercft,minutorum,quinquagint3 odo. Pro tcrtio quadrantc accipicmus ab initio arcum graduum fexaginta trium^di videmusquc cum in partcs fexa? ginta arquales^aut dimidium cius in triginta partcs acquales^& acccptaindeprima partc^ Omifsis rcliquis^contincbit ca gradum unum & minuta tria. C^^^^^ pcragcmus non fc^ cus > ac in primo & fecundo quadrantc faflum efi«

Proquarto quadrantaaccipicndus cDiarcus fcxaginta quatuor graduum,pro quinto arcus graduum fcxaginta quincp , & ita pcrgcndum,accipicnduf^ fcmpcr cft pro qua* I drantc fcquentiarcus uno gradu maior,ufc]p ad quadrantcm quinquagefimum nonum, pre quo alTumcndus cft arcus graduum ccntum Si novcndccim,dividcndufc:p, vt prius, in fcxaginta partcs sequalcs^auC arcus graduum quinquiginta cum dimtdio, dividcdus cftin triginta partcs2cqualcs,continebitq^quaevis harum partium gradum unum , & minuta quinquaginta no vcm» A tcrmino primar huius partis omifsis rcliquis,transfc* rcnduscftitcruminquadrantemciusfcmidiamctcr^&arcus ab co fubtcnfus dividen^ dus in partcs fexaginta arqualcs^earumqp viginti o<^o profcrcndae in reliquum quadra* tiSjhabcbimufcp iterum odoginta ofto gradus integros^quibus addita prima illa paric, cxurgcntgradus o£^oginta novcm <& minutaquinquaginta novcm , & proindc reliqua pars,qu2C ad finem ufcp quadrantis fupcr cft^ continebit minutum unum# Hac ratione divifis ifiis quadrantibus^adfcribatur primo quadTanti,qucm in nonaginta ^qualcs par^? tcs divifimus* In quamcuncp enim partcm cius quadrantis lineafiducif inciderit,cQn# tinebit arcus is gradus intcgros pr^cifc<& nihil ultcrius«Proximo,qui huc fcquitur, qua* dranti, adfcribatur* |«. In quamcuncp cnim partcm huius quadrantis fiduci^ linea ortcn. fos^minutum unum.Sequenti quadratiadfcribatiirz»<&hLicproxim?fcquenti5»poft4. <&itaprogr«diemur ufcp ad iatimum quadrantcm,cuiadfcnbcnda funt ^9* Qj^^^ «n quamcuncppartiumhuiusintimiquadrantisfiducif lincaincidcrit, contincbit arcus is vitra intcgros gradus minuta quinquaginta novcm»

Exhibet hic quadrans adu & rcalitcr,partcs quinquicsmillc & quadringcntas,omnia fcilicet prima fcrupula quae in nonaginta gradibus comprchcnduntur, vfus autcm pcrfa;; cilis eft^Cadentc fiducig line^Jaut filio perpcndiculi,in partcm aliquam integram alicuius cx his quadrantibus adrjciantur fcmper gradibus intcgris : quos fiduci^ linea vcl pcrpc* diculi filiuai , oiiendit, tot minuta , quod adf^ripta funt ei quadranti a latcrc , <& prodi* bitnumcrusgraduum<S£ minutorum,in arcu abfcilTo contcntorum^ Bxcmpligratia: Cadatfiduci^linea in quadragefimam quartam partcm cius qudarantis cui ab vtroq^la* tera adfcripta funt triginta quinqp minuta. continebit itaC^ arcus a fiduci^ linca abfcif# fus, gradus integros quadraginta quatuor.^S: infupcr minuta triginta quinc^.

«««■••^ataww*-

D E;S C R. I P T V M L I T E R A K V J^

Cluuf^hni er Prjeliantij^imi M.4tJymam D»,

lOHANNIS ANTONII MAGINI PATAVINl Bononiaeodi^m Anno cb* cf* XC»

AD TYCHONEM BRAHE IN D A N I A M fcTiptarum^ ILLVSTRIS VIR,

Gccpilibrurntuutn cruditiTsimutn ad mc tuO nommca ftud/ofo quoda Oano,quiolimtibidomcfticuscrat,tranfmiiTum, quo mihi abs tc nihii gratius cxhibcri potuit,cum ciufmodi fcripta curiofifsimc conquircrc fo- ica,ac libenrifsimc pcrlcgcrc. Vix enim alia via fperaffcm cum ad manus mcas pcrvcnturum , cum pcrpauca ifik cxcufa volumina folcanr in Italia importari proptcrlonginquitatcitincris,ac vcdura? difficultaccm : Eoacccdit,quod clc< gmtifsimo hocnumcrcquanti mc faccrcs, prscclarc fignificafti; quo quidem noniinc tibi gratias ago, quas poffum maximas* Qi^od cnim fummopcrc cxpcto <& rtudcrc folco,ut mihi fcilicct patcat aditus in gratiam tui fimilium; tu,quar tua Cii fingularis humaniras id mihi ultro obtulirti.Hunccgo mcum in tcanimum nc poffcm^ut dccuitj atquc ut optaba iiatim pcr litcras fignificarc , id fuid cauffar , quodad te cum mcis litcris nupcr a mcclu* cubratum Opuspropcdicmcdcndummitt^rcconftitucram; Supcriorcautcm aefiatc, cQ incidiiTcm in orbu cgidiligcntcr cumcodcmfiudiofo fcriptis adcumhtcris , ut a tc mco nomjjic quae,hicfubr)ciam,pctcrcncgravcrctur. Hdibcrcigiturmaximccupcrccompcn# diofam defcriptioncmficUarum fi>carum,qucmadmoduatccmcndatae funt , utmihi ufui cffe pofsit^in mcis brcvi ad prar lum rcvocandisEphacmcridibus/ad hacc notitiam aliqua Eccentricita tum Planctarum, itcmquc commcnfurationum uniufcuiufquc corum orbis, fi eas a Gopcrruanis difFcrrc invcniiti,ac corrcxiil:i^ Qif^d fi cnihigratificari non dcdig^ nabcris.cfTiciam profcdo ut tc non pccnitcat bcncficr) in mc tuitNamquc ca qu2t huma nos &iibcraliumartium Profcfforcsdccct, /ng€nutafC> tuarumtcrcruau3orc,1audar< in mcis fcriptis mihi conftitutum cfi^, Meum vero fenfum ac iudicium, dc tuo illo prafcla^ ro laborc,circaGomctamanno)f77.corpe£lum,nc dcfidcrcs;Sichabcto^ vir Clarifrime, Cum cnim incrcdibilcm in illo dihgcntian tuam & accuratam oblcrvandi viam pcrfpcxc^ rim , m«hipcrfuadco,forc, utcoelci-iiumcorporum motuscmcndarccxa£lifsimcpofsisj iruduquc opcra? iilius maximo omnium l^udio , atquc cxpcflationi cumuiattfstmc fatis^s iacias, undc nomini tuo fcmpitcrnum dccus adtungatur. Cupcrc tamcn,tcin motu Mar* tis obfervando&cxaminado maximc incumbcrc , cum cum obfcrvari non poflc cxa^flc ? vu!go pcrfuafum fit: atiq^ cgo in ca fum haprcfi ut puic immutari Ecccntricitatcm ipfius penodumquc fua haberc, ita utalia in co introduccnda fit dtc^iiztio Ecccntricitatis :aHo* qui fit tabula cfficiaturpro maxima Ecccntriciratc, non poteritmtnimaf infcrvirc,<S: con tra, Ex quo vidcmus,Cjopcrnicum(ctfi Ecccntricitatcmhuiufmodi variari dcprchcndit) no id^jrco tabulcjs condidifTcqaae fingulis tcmporibus convcniat,quando Martis cqua» tiones fupputata^ad EcccntricitatcmaCopernico obfcrvatam partiumf,f |.^o,aptari rnin}mcpofrunt,ipfiusPtolcm2:itcmporibus,quibuspartim» Ck Marti^ Ecccntricitat? dcfinivir^Non polTum non njagnopcrc probarcSyftcma Vnivcrfia tc cxcogitatum, quamvis cupcrcm Solis Orbcm ac Martisnequaquam fcfc intcrfccarc.Quod fi, ut a ftu* diofo ifl:o coonovi, Maric acronycum tcrra? propius acccdcre.qu3mSolc,a tc cfiobfcrj* vatUjintcrfccatio huiufmodi omnmo admiittcda cil:Jn magna vcrfor cxpcctatione tuaru huiufiTiodi o^fervationumcS: fpcculationu,quas & pbarc &, fcqui mtnimc crubcfca* Et fi in collrucdis Eph^mcridib. rcioiutifcp tabulis a Copcrniana roc^ct tabuiij Prutcnicis nc j

H latumj

larum quidcm unguem.deilcxu Spero etiaiii, quod vchcmcntcr cupio prinrium tuum da mundi^thcrei phaenoincnis librum, qucm itcrum cditurumpollic«ris,hocannolo aurum. Significavit mihi fscpe didivis ftud/ofus abs te dcfidcrari Vcrncri Lbrum dc mOj< tu o£tav3C Sph^crse , qucm cum tota Gcrmania conquificris , nunquam tamen invcnirc potueris»Qi»are unum cgo ipfi cxcmplar dcds ut id ad tc mco nomine tranfmittcret* Si quid erit aliud, quod tua caulTa cfficcrc pofsim, perhonorificum ducam , ut a te mihi im^

pcrctur, cuivclim omnia fehcitcr cvcnirc , atqucoptimccfieconfultum. Hocanno I publiceintcrprctaturus fum mcas Ccelcfiium Orbium hypothcfcs : quaf mihi bona crit (occafio, qu3C inhoc gcncre ^ me cdita funt, longc ubcrius cxph'care(utiamfaccre3g# lgrc(rusfum)&commentariis acGcomctricis dcmonfirationibus , fupputationibuse]^ iiiluftrare^Qi*^ tamcn ccmmenraria pr^ufquam pubhci kn h titidniitit, hbcnter ego !u» lcubrationcs tuas cognofccrc, & intclligcrc vchm, ut tuas quoqucfuppofitioncs iis infe*

rcre & exph*care pofsim^ Ac nc tibi prolixitate nimia fim moleftior , hic faciam fcribcndi

fiincm, te rogans iterum atquc itcrum , ut mcamintc obfervantiambcncvolo cxcipias

animo, bonicjp confulas* Bononi* IdiKScptcmb» jf 90»

llhtflri dominationi tuce K^ddi^ijsimus

lo^ Anton* Maginus Patavinus#

Altcrd eiufdem Ho^ijiimiMdgnitpiftoUJtbro cuicUm.quem tabuUm Tetrd^ocindm in(cribit^mihi dedicdto, pr<ifixd Eu*n tdmen dnte dnnos fex editum,db ipfo Magino mijfum non acce^i 'jfed pojUd obuerupud Bibliopom Uns inventum, quidam ex meis Afironomitie fittdiops attulit,

NobiUtcitt Terillufiriy (^Eruditione Vrceflantiptio uiro

TYCHONI BRAHE DANO DOMiNO dc KNVDSTRVP, <& Arcis Vraniburg in Infula Hcllcfponti Danici Hujna

fundatori*

10. ANTONIVSMAGINVS PATAVINVS JMATHEM ATICVS

5. P. D.

Tu mukumquc plurimis.ab hinc annis cogitavi(NobiIirsimc ac docf^ifsime vir)

utviammvcnircmcxp:ditarn,acfacilem,q'jacuiufcunqucnumeri quamvisma-

gni quadrata radixcolligiex tcmporcpoffet.Opus fane arduum, &: pcrquam dif

Hciie,inquoqaantuminrudarim,ncmoplanecredct,nifiquiipfcalic}uando pcri-

culum fecit, bC farpc quidem a prcpoliiorei difficulias mcdctcrruif» Verum

cnim vero rcs tandcm ita mihi farcihter fuccelsit,ut p1us,quam optare.invcnerim:

na CiUjd m hoc generc calculi praeftiterim,tu primii dortilsjmeBrahc dcindc rcliqui omnes Mathc

feos cuUores,ad quorum manus hacc pervcncrint,probe pcrtpicient Nolo autcm hic in laudandis

meis inventisn(misaudaxftudiofisvideri,ncmomusquifptam propriae laudisparum modcftum

pracconcm me eflccavilletur, Caetcrumqualicunquehoc ritopus,tibi,gloriofifsiminominis viro»

acnoftraeactatis Aftronomoemificntifsimo,gratianimi6^obfervantiac erga tefingularis caufTa

dicarc volui,idquC maximis dc caufis- Primum cnim tu ipie e5,(uimaxime dcbeo, quod amicitiar

tuae forcs ta amanter ac humaniter mihi apcruifti,ati^ mihi plus honons tribuifti , quam cruditio

(fi quacfi)tenuismea,acpcrcxigua poftulabat,cum mihi tuum fccundumljbrum dcjeccntiorib.

mundi Phaenomenis per Danum qucndam ftudiofum mifift i, fimulc^ per eundcm,quid dc illis fcn

tirem,qua:fivifti,ncc non etiam quod meac Epiftolae humanifsimc relpondifti,muIta mccu dercbus

r\ftronomicis difiTcrendo* Deindctuunuses, cuihancmcam Tetragonicam tabulam acceptam

fore maximcconfido,proptercaquodipfa fxlicifsime uti poteris ad clicicndos inaequahtatum

motuu planetarum angulos,&^promptiori quidcm compendio, quam pcr Tangcntium , dC Sccan

tium tabulas» Tandem quiaiuillcespraeftantilsimus Aftronomiae inftauraror,ceiiplurimumdc

bet noftra aetas,6(! debcbunt poftcri omncSjquandoquidem non cgo folum,fcd omnes fcre finccrae

mcntis viri de tuis Aftronomicis fundametis Ipeeam conceperunt,ut k te folo Aftronomiac reftitu

cionem

Vi ' "<'"''''"'yn "i"!"""

tionem avidecxpccflent^Etenimturalesmiroarnficio, acinvcntococleftium fphaerarumconfin xi^i hypCiypofis,qvi*lcs probe run^{v.Cie porTe au lutnua phieiiOiinena,2c appaiCtias caiitusanjm advcrfas.ac ad definienda caleftiuni luminum loca ad quaevis tempora,nonambigeJuni eR. Hor toritaquetejObteftorquejexiguohocmui^iufculotibiobiatOjUtjquodfaflicitercJcorluscs.Q^iinuho ^imtemporcinhocdocfirinapgeneremoIiriSjtandemabroivasrnamquc huilum alium rcdlius 5( fcclicius id praeil&re p<)Wz qua te,qai mgehio es acerrmio hatus ad Aftf cnomiac coilapfat illuftra tionem,rec4e ac finccrc /udico, idque fperani omnes, Etenim fi tuum labor iofifsimum ac prapftan tifsimum Theatrum abiolutum quamprimum nobis communicabis, ijs profcifio , qui o!im motuu correcfiioncm tcntarunt,et qui nunc pertentant, omnem eripies gloriam, atquc in pcftcrum tenta- turis omncm praerfbies occafiohem, 6^ matcriam»

Scio quidem poft tuorum laborum editionem mea fcripta ccrrecfliohcni defidcratdra, fcd tantu abeft,ut haec mc perturbcnt,ut potius defiderem quamprimum tuas fpeculationes publici iuris fie ritnam confeftfm Ephcmcrides meas corrigam , quarurrt fi^cunda cditio a vide cxpcdatur, vcl, fi opus crit,de novo alias pertcxamvUlud etiam per hanc cpifto!am tibi fignificarc Iiccat,mcPatavij, dC Bononiae poli invcftigationem,ac iVlartis,corumcp affixorum fiderum meridianas altitudines, quas tantopcrcmeobfcrvarc optabas,hadcnusprcetcrmififiiC,nec^obidtri ncgligcntixhominc ateaccufarivelim,cumhocpraeftandimihiavarijsncgociorum flucftibus, qui me opprcfl^crunt, crcpta fit facultas,accedcnte etiam loci incommoditatc,pra?fcrtim Patavtj, dc quo tibi idem ifte re- ftari potcrit* Scxtantcm i-lum Aftronomicum, quemcxtuoinvcnto&^intuigratiam Patavrj fa- brefiericuravi,cxacf^ifsimccocIorerpondercadfingulaminutarc{flcpcrccpi,quoniam cafdcmdi ftantias adunguem nohhullaruh) fixarum,quas in tuo catalogo ex tuis obfervationibus notafti, dc prchend^ A tque hunc iam Bononiam mccum exportavi, vbi obfervationes plurimas in tui com- mcdum pcrfi'cere tentabo^Quinctiam dC hocte laterc noIo,Nobilifsimum acdocfiifsimum virum Paulum Bonfilium patritium Bononicnfem.tuiq^ ftudiofiiisimum , fabrefieri curafl[e proprtjs ex- pcnfisQuadrantemexligno,&mctallodecempcdalem,qui non tam minuta , quam minutorum partes in obfervationibus cxhibcbit» Jdem Nobilifsimus vir Sextantem quoqj ciufdcm magnitu- dinis habere ftudet,!quibus Inftrumentis in fumma turri, quam iii fuadomohabct,obfcrvationes calcftes in tui gratiam perficere commodius valcamus , de quibus omnibus fuis loco , dC tempore ccrtior fies^Hic finem epiftolae huic me imponam,te cnixc rogans , ut fi quid poflkim, tuo fatctnt utare» Valc vir praedarifsimc, Aftronomorumque decus,atquc Aftronomiam pcrficcre tuislucubrationibus,d(: vigilijs pcrgc.d^ Spartam,quamaccepiiij (ut af unt)ornaJterumcp diu,&: faelici- tervale«

&ononlxKalendisF€bruari)\ M^ D* XClft

'

p i ^u^.

■«« i> «- iifmmmmmmmmm^mmammimmi^mmfmmmmmmmmmmmmm

Subjun^U erant buic EpifioU qutdam pmjiantium virorum apud Ualos Caminai Wter (jud hd c ExceUcnti^imi iUiua Andr* Chiocci addere locus patitur,

i^dNol)lIij?imum,acDo^tj?imuminrum

TYCHONEM BRAHE VRANIBVRGI fundatorcm,& Aftronomiae inRauratorcm^

i\p^^^^^^ VM rapidos Co:lorum orhes^errantia<i;alira '^ 14^^ g Sydcrco captus circum^^edaris amore^ AM& ^^ y<i^ios Solis curfus Iwiacf^ Ubores, &9 A c lovj j exce^i SoUumyPaphisq^ rcccnfeS j R.r£.*:^ Dci, Tm -pi CyU^^iif*' ignis in Orhe$ Permcct adverfoSyV cetera lumina jungat Vfq; fibi,Socio(^ Ubens fulgore nitejcat^ Vt<^ pcr £thereos errent inimicd reccjjus Vrigida Saturni^ atci; horrcntis SydcraMartis^ Non tam mente fagax flammantis mtnia mundi. Lulirare , eximiumq; mw, BRAHE wagne, ^ideri$ Ccclellis rationi', opus contexere charns, Corpore qMxm fimul immenfum pcr inanejupcrn4i fipedjffe Bomos^cjUM muUo dtnde labore Kimatui pr£clara tuode pcdore pandts Dogmata^ qudtisferi affurgant atate JNfpofrj, Uinc tufubUmi c fpecula admirator Olympi \mmortalcmanimumPatri<e cockfiis amore [ Acccndis^vilcsqi doces contemncre terras : I Tumfupra ^ fortem ,atq; ilUwi munera fupra eS Vitama<^itans Divum, mx te mortaUa tangunt Tunra,non lu^mynon vitu monfira fugacpi, fAa^e animis» BaAHE magtie , /mw, qui Cardinetanto Majus opu/smovil]epoteSy quamdenfa mani^lti Agmina vi^rici profcindcre conctta dcxtra , P^ut tuacaptivos fubilemmata duccreKcges , EtfpoUa amplafimnl magtio adjunxijje tnmnpho

Barbiricas auro vejies, cfiroque micantes',

Migdonios arcM^pharctras, Lycimque fagittOf,

Caucafcisque hcflcm dcYiHo miUteportu ,

Aut certcextremis trepicndantcm includereBa^ris^

Omnia tempus edax tenues difpcrgit m auras

Inclyia Iviijxo utiifcui;* '^cltujopcrci

Sola animi Virtus fuperum concendit OlympUtH

Ardua^ncc Lachefis mctuit contagiaf<tx£.

A ndrcas Chi«ccus Vcroncnfis.

E' I 2 A* T T o N.

NtUjUaTCt 0 BPAAI cT Jx|uuO"ia' tpjutAtMt.

1:1 Tolv ou p tnop ti Myfip;^ifjHii^aj/i6pa>p

OiK^oti/ Tt/ittjb'Oj 7tO|uia AayToc p«f up :

Mo^vop i7r<xliS^yotj/yvHin:i t^yoc %o!>f'»

Tou Av7ou»

Qjw ddhuc aliqtiid fupere^ fpatij qut fequuntur, patt(uU,ftc expetente Typographo, fubjinigipfrmifj, ex Uteris c:jnfdam tAcdtcin^ Doctoris Patav.j commorantis ad pucndm jliidiofaia Dammante fexcnnium duiis, excerpta*

AGiNvspcrtotamfcrmcxflatcm HicPatavii <& Venetiis mora* tus cft* Qja dc cauffa, non fatisconftat»

IntcreaG ALLiLEvsdcGALLiLAiis FloPvENTinvs Profcf«io* ncm Mathcmaticam hic adcptus cft , qui fuarum Ic£^ionum fcptimo Dc* ccmbris initium fccit^ Exordium crat fpkndidum in magna auditorum frcqucntia#A Dno.PiNELLo isIibcralitcrcommcdatunquCjfiporTcr, pcrlibcntcrin Dni T Y c H o N I s amicitiam infinuarct. Tujqui animum T y c h o n i s novifti j potcris , quod cx rc cr!t,in hifcc difponcrc* M a g i n v s cdidit nupcr librum 5 cui Titulum fccit rTabulaTctragonicajfubTYCHONispatrocinio» Excmplar mibi ad tc mittcndum deditquodprimaoccafionc tranfmittam. Rctulit ctiam> Illuilrifsimos V enetos in confilio rogatorum dcliberafre, utaliquis Matthcfci^s peritus fiipendio ^oo» Corona* . , torum in ai G Y p T v ai ablcgarctu,f,qui pro T i c h o i^i e iilliii: obfervarcr» Tantae cnimWcTYCHoccrtecltccIcbritatis>qu3nt2cnemo corumjqui nunc vivunt. Data? Fatavrj 2$. Dcccmbris Anni jf^z.

Ex

X t]uo itacpc pra-mifsis Clarifsimi illius M AGInilitteris inteliigam^cf^ lcjn italia Magn:fi :os quoldam & praeccllcntcs viros,qui Aftronoajicis ^ J^^^ rebus addifti, OrganactiamadnoftrorumiWtationcmp2rare,at6pob;; Sj^^Wl ^'^*'V3tioncs Corporum Coclcftium his fubtiliter perficerc non intcrmit* g^%^^^^ tcndum ducant^cfifaneidmihiaudituquam iucundifsimum^Nccdubito quin eximia utilitas ad Artcm Aftronomicamampliandam hincpromanarcqueat : fiqui* dcm inrcifliorequamnos, habitentSph3cra,<& folcrtiaprarditifintinfigni^opibusqpin^ fupcr va!cant,quibus hofcc fumptus facilc fuftincant.Optarcm vero ca qua? hailcnus ab ilIisCalitusdcprehenfafunt,mccLimaturecommunicari>quodnunc commodiusficri poiTc exifiimo , fiquidem in Germania degam at6p hoc temporc prope H A M B V R- G V M , Emporium cclebrc, quod cum ltalf'3 quoqp plurima habet commcrcia;, in Arcc quadam RANZOVlANA fubfillam: aut ctiam^fi alibifortcpofihac in Tcutho* nia fuerim , id quicquid crit facile me inveniat.

Potinfimu vcro id quod lUurtrirTimi V E N E Tiarum Magnatcs Cuticx Iitcrif,qu3* rummodomentioncmaIiqualemfcci,percepi)antc paucosAnnos Heroico<S: liberali propofito conflitucrant,ut executioni, fi hadcnus ob abquas intcrvenietes rcmoras(uti nonnunquam fit) intermilTum eft,etiamnum mandetur quibus poITum precibus animo^ quedevotoexoptaremtquonimirum aliquis mitteretur iuvcnisharurcrum intelligcns &gnarusin Vrbcm ^GY PTI , olim ALEXANDriam,nunc ALKAlramdi(ftjm qui idhic ante omnia clevationem Poli tam cx Solc, cum in ipsa Mcrfdie clT, quam Srcl^ iis Mcridianumquoqu^nivcrfus Auftrumquam Borcamtranfeuntibusj accuratiffime obfervarct adhibito motu Solis a nobis corrcfio , noftratp fixarum vcrificationc : idquc eam pra^fcrtim ob caufam , ut certo confiarc queat, an Poli fublimitas longo a?vi traflu ahquantulumnutct, nccnciitaut TcrrjcfinnguliHorizontcs nonfempcrcandcpoft multafseculorumintervalla fcntiant : qucniadmodum nonnullieximi] MathematiciCtia intcripfos Italos nonlevibus indicf}sfufpicantur: tumquocputcajquae fummusillc C O P ER N lCus circa intricatum Axis Tcrreni mofum , utmutationem obliqui;? tatis Edipticac falvaret^jigcniose maginatus efi, fic etiam quodammodo cxaminari quo anr# Q^iamvis ( ut dicam quod rcs portularc vjderur) ctiam manentc perpctuo cadcn^ cxaf^e poli fupra quemvis Horizontcm Altitudme cius hac in patre Hypothefis confta* re pofiit modo non alia obrtarcnt t Qu-^irivis de his nunc fubtihter difputare , mcamqu^ ccr.far2Ti interponerenollri v.on fitiir*.ivj.ti > nrcj^lociis pa^iatu*"» H^r c au^c «n A I KX^ ANDria pra?cipuefa£litandaexpcriundacyccnrercm, quodquammaximccrcdibilcfit, PTOLEmaf um principalem \n Afironomicis Artificem,Ioc! eius in quo vixitlatitudt' ncm^, fcu^ quod idcm cfi Poh fublimitatim quam cxai^ilTjmeolim nimirum ante qufndc cirncircitcrfaeculademenfum fujfle : itautunius veialtcrnisfcrupuli nonlatcatcrror^ quin3>2»Gradusdcficientibus folummodp duobus Minutis ea adimpleat : quod & qui» damcxcius antecelToribus adinvcnerunt» Nam quapdcalfjs Poli vel iSlquatpris inchna;^ tionibus, ab ipfo in Geographicis, vel etiam alibi ab literis referuntur,fidc cxafla carentt & ut plurimum fecundum arltimationem lato njodo fumpta funt : quemadmodum & in affixis Sideribus, qua? in uno aliquo Honsonte pro maiore partc fingulis Annis vifurt* tur & obfcrvari pofiunt, non cajqu^c rcquirebatur, fecundum longitudinis & Iatitudini$ dimenfione adhibita efi diligentia^Multo 'gitur facilior lapfus contingcrc potuit \n Tcr^ rcni Orbis locis non ita patcntibus, Sl obicr vationi in uno aliquo fitu obfccundantibus. j Ncqp ctiam , quae vetcres in praecipuarum quarunda ci vitatum latitudinibus rimandis cx 1 proportionc Gnomonis (& umbrap prodiderun*" , ad amufiim ritc fc haberc crcdibilc cft, ' fiquidcm umbra? cxtremitas non fatis pra.'cif<: patcat , & longifiimu oportcat cfic Gno^

H ^ moncm.

1

i monc , cxa(fli(Timecp ad fuu planum di(pofitum, qualia in ipfo Mniuto pandat^Tacco ijl 1 ^L]uino£lialiamomcnta, circaqusehauc pragmatciani utplurimum €xcrcucrunt,iliis non tam prarcife cognita fucrint» atque ha?c poRulat operatio. Cum^ Sol c/rca ^^_qui ^ noiftia citinimc Dcclinationem varict , pronumcrat aliqualcm hac in partc committerc cicviationcm,licetfcnfibus oculorum noadcnodumobviam» Q^iarcca quaf de rehtto* nc Vmbrsc ad Gnomonem in urbc ROMAa PLlNlO referuntur , quod (it in zEquinoflns veluti $♦ ad r). ctfi ritc cxpcnfa,SoIis6|^ fcmidiamctro una confiderata pro^ bent quodammodo, cande nunc c(Te R O M ^ Axis Mundani inclinationc^quap olim fnit temporibus P L IN II, collationcmWrum faclacumns quar centumcirciter An^. nos a pra^ftantiflimo illo Mathematico lOHANNE REGIO Montano ifihic I cxplorata iegunrur» Attamen cum fcrupulus adhuc njovcr! queat i an fitis prat cifcijnt!* quitus comircfurationcs illaGnomomVaf acccptaf fint, nihilo fermcccrtiores fumus in hisquamantca. Nolo nuacinfinuarc,quod<&ipfa Ragiomontanidenotatiofluxafit, adeo ut fibi ipfi intra quatuor minuta non conftcs Quin& h2f c ipfa qua? attulit cx loco Solis nonfatis cOmpcrtoideoqi.Dcclinationcciusdubia paulo audentius protulit: Vt dc refraftfonc, atcp Parallaxi Solis, qua? duo ncglcxiflc videtur, nihil addam» Nulla igi^ tur alia rationc,quantu ego quidcm vidco.indubitatc expcriri licebit, an aliquatenus A x# is rcvolutionis Vnivcrfi,motuf6p diurnifcfe alterarit rcfpc£lu ccrti Hor/zontis in Terra prxtcrlabentibus aliquot fa? culis , quam fiuunc , ALEX ANDRIzE potiflimum (uti di^umcfl) Poiiclcvatioquamaccuratiflimcdcnotaretur,atopcumvcteriillaPtoIcmai- cacouferretur*

Porro non folum hoc,e3:n^G Y P T O novitcrinflituta anrmad vcrfio commodi latgirctur,fcd<&multaEfixc Stcllapiflhic unacademcpopcra Ccxlitusdcnotarfpoflcnt, quar in noftris Horirontibus nunquam oriuntur ufq^ ad ipfum Ganopum^ 1 n Solc quo^ quc & Lunaaccafteris Planctis plurima ifthic tam in rcfradionibus,quam Ai)s ad eofim normam fubtilifllimc fcrutandam facicntia cxplorari : pcr qur vcterum ibi degcntiu an'* madverfiones limitari potcrint , at^ in ca quae in his Borcalibus \ocis dcprehcnfa fint fimuldifqui'ri:quatcnusvidelicctcumr]sconvcniantnccnc:multa6pprartcrea Afirono^j miaf in intcgrum rcfiitucndae" hinc provcnirc fubfidia : quae figillatim omnia cnumerare^ nimis longum forct.

Vos igirur , llluflrifiRmi & Potcntifllimi V E N E T I , fi huc cximiam & laudc dip^* niflJmam curaadhibcrc, vclutiantca mihi devcftra prapclara intcntioncinnotuitnonde^ gravcmini, fcccritis fancrcm non faltc utilcm,diucp fruflra defideratam,fed(S: ad omnem Poflcritatcm inclyta? vcflraf laudis quaf alias latcclucct,memoria dignifllmam*

Egovcro quantuminmccfl,huicNcgotioauxiliatriccsctiam ferrcmanus ^fivcln* mcnta^&mcdiaordinando,fiv<caquaf facicndafint prarfcribcndo,nnllatcnuscrgavos meo defuturus fum ofiicio, quod vobis omni cum obfcquio fcmper rcvcrcntur offcro : quamvis non diffitcar , invcniri in l talia, adcocp in vcflra inclytaurbc,quihafcipfa,&aliahucpertinentia mc longccxpcditiusprafftarcqufant< Nccpcnim dccrunt Maroncs, ubi adfucrint Moeccnatcs»

A P P £ N D I X

ARCHITECTONICIS STRVCTVHIS ftSTRONb- hiicis Obfcrvationibus accomcdis.

Nftramentorum AHrononifcorum /n hunc quidcm modum confignationcsex- Pofitae (prout fuperius vifumefi) Mscchanicam Artispartem, quxomniumpri' ma efl[etdebct,6(: finequa cafteraincaflumtentantur fatis fupcrq^ tradant,8^om- nimodis ufibus non faltcm jucunda, fcd SC utiU' pehecp necciraria varietatc acco- pia fufficiunt» AtfiOrganahaeccxcrcitiofuo,atcpeicuidc{tinantur, oflFicio,aptc, dC absc^ incommodo applicari debent , rcquritur non folum locus idoncuSjfed dC aedihcia oporcuna,inquibushancpragmat«am,cttradiflricuUatcautturbationcsullasadminiftra- relicear. L O C V S vero fit imprimis cditus , undeliberum circumquaq? fpecfrare Horizontem detur,tiailis obftan'ibus aut fylvis aut montibus,alifve aedifichs. Conducit etiam,eundem efTe foli- tarium, 6(:avuIgiftrepituremotum,quootioliceatfrui Philofophico,ita tamen, ut heceflaria in promiu fint , 6;: acccfrusfubinde pateat Eruditis ac intelligentibus,arceaturveropromtfcum vulgus, talia nec capiens, nec in pretio, uti merentur habcns, bt licct loca, quac in IVleridionali ter- rartim plaga exiflunt, ob Sphaeraf retf^iorem fitum , dC ferenitates forte crcbriorcs , prarferenda vi deatur ijs , quac ad Polos vergunt , quaccp magis funt feptentrionalia inhoc nimirum Ardoo fiiu , tamen cum non cuivis oportunum fir, Patriam aut locum in quo degit ca dc caufsa mutarCjncc eti- am ea quae expetitur, conditio atqj commoditas in Auftralioribus Terrap partibus quibufvis.pr*- rernmingnotisSK^peregrinisfortcconccdatur, oportebicuticpea contentumefle,5^ loci&Item poris occafione, quc ofl^ertur dC prarllo eft,5^diflricultates atcp mcommoda, fi quac incidiJtjConflan- ted}Iigcnt{aruperare,neidemeveniat, quodde tempore vereScnecaait: Parumhabcmus,fcd multu perdimus^ In AEgyptoquidcm,atqialtjs A[ricxdC Afiaclocis, ubivetcrcsvixerunt Aftro- nomi j ob Calum, uti a|unt, magis fudum , dC Sphaeram minus inclinatam,hurc proptius facf^itare dai etur : At cum Bellona per Turcarum Imperiam, omnes penc ifthic liberalesartcs cxpulerit, 8C Afironomiumibiexulare.aucmmusinpretiohaberi (nifiquatenusabArahibusfortcadhucquo- dammodo exercetur) verofimiie efl, Dc ali|s Europse partibus, quae in Aufirum vcrgunt meliora uticp (peranda forent, quarenus Turca: aut Mofcho non pafent : (iquidem artes ingenuas ifthicno averfentur. Atcum eactiamrcgna altjs utplurimumoccupentur,5^ Aftronomicaminus(quod quidcm fcitur) curcnt, dirpendium potius quam compendium fa(fturii5 videtur, qui eas partcs,utut Auftraliorcs iJ5 qux nonnihil m Boreii vergunt practulcrit. Imo cum obfervationcs hybcrno tem- porequandonodeslongiores funt,commodiu5 6^pleniusperficianrnr,habet Arcfioaoraidprae- logan vae, quod non tantum hoc praeftet, fed dC infuper ihtento fuo gclu, fpirantibus pra? fcrtim Bo - reai ibus ventcs aerem ita dcpurctSt^ cxrenuet, ui pluribus facpcnumero continuis dicbus defaecatif- fimus fit , adeo ut ftellae nocflu quam maxime fulgeant , atcj; fcintillent, cum tamcn in Auftraliori- bus Regionibus tunccrebcrrime aut Pluat, aut cotlum alias nubibus obduc^^um, udum ftt, dC ccxle ftium confiderationiminuspateat» Exoptavit quidelaudatiiTimac memoriap PrincepsGulielmus Hafiijr , 5^ Landgravius,rebus Afttonomicis impenie addiclus, rjsc^ non Icvitcr tincf^us ut in ma- gis rAijiirah tcdat locolifdiuiiaiionciii iiicain outiiHcrcrii, quoptcuius v.ui:ieiiiousinvigiIarcm,veiu- ti cx litcris quibufdan ejus ad me in Epiftolarum Alironoinicarum Tomo primo Pag. i;. imprcf lisliquetjidc^ optima intentionccum fecifrenoneftdubium,&iforte etiam,quomcifthucalliceret» Atqui €go exiftimo, in Dania non pauciores quam vel in Hafsia,aut quavis alia Germaniae parte, (uti de caeteris Europac rcgnis nunc nondicam) obtineri poflc fiderij obicrvationes , nifi quod no- nullac Stellai in Auftralioribus pUgis oriantur , quaf in Borea perpetuo latent» Quod tamcn non magni eft momenti, nec ad Aftronomix redintcgratione admodum conducit. Teftari id poterijt libri ;jnus 5C vigintimanufcripti, quipcncs me funt, totidem Annorum accuratifsimasobfcrvati- ones ui Dania peracfias compk(ftctes,quod&! quales vix ahbi utut, in magismeridjonah Rcgionc, aqLjoquaminicrea(abfitinvidiadi(f^o)obtemaseflrcarbitror, Inquibusnon folumomniumPla- netan.mfingulis Annis.S^ nequidem MercuriorariuscbminorcaSoledigrcfsiohcmapparcntc. jloca&vicilsitudincscrebro Sl muUifariam explorata habentur: fed3i^ inerramiumStellarum, quodquod viiui utcun<^patent, pofitus fubtilifsime denotati funt : Et pofteain Canonicadelcrip- tionemindcrclati,qualemhacf^enus nullictiamex ijsqui AEgyptumdi^ Auftraha,magiscp(uti putatur) ferena tcrrarum loca olim inhabitarunt , praebuiflTc deprehendttur , uti necjj nullis eorum iucccflores.ubicuncp tandem tcrrarumdegentcs, Quod me nonex arogantia ulla aut contcmptu vetcrem, fcd reiveritateficadftipulanteprofeire,brevivo!cnteNumine, palam faciam,

Atcp ha:cdecligcndoloco (inquotamen fuoabundarefcnfu quemiibet permitto) fitadmohu- iflTc fatis.

plura ipfa occafio faciie fuggerct : Et fi omnia pro voto haberi nequeant, acccptanda nihilomi- nus , quiihl"cunc32 olkrtur, cornmoditas : ut aliquid potius quam nihil agaiur,

AEDT

AED IFICIA porro raliaiuntexcrucfid«i, utoblervationibuscommodeinrcrviancuCln- {Irumentaquycpprofua magnitudjne S^formafirmitcr5Critcconvcnientcrq?dirpofita habcanr, atqj ab injuria aeris, vcntoruhi dC imbrium farta redaconfervcnt, dC fimul fupra ipfa Inftrumcnta ciurcemoditegumcntisconftruc^afint,utea,cumrespoft:ubt,l€vinegotioaperiri,rurfumq^clau diqueant^ Strudiuratum vcromateria omnino lapideam ciTe oportet , fivee cocfiis latenhus, fivc alio fofsili Iapidc,atcp,ubi opus cft, columnis etiam marmorcis aut alias faxcis, Inftrumentafirmi tudiniscaufsa fu!ciri,omniaq;in fudofirmo figi,ne uUomodo vaci!ent,autquid mftabilifatis fuc- ccfsivccontrahant. Tcgumcnta autcmcxlcviorcaliquacompagine confccf^afint,quofacilusapc riantur dC dcnuo componantur AdeiTe ctiam oportet habitationes dC vaporaria pto ijs qui talibus invigilant obfcrvatonbus» Et tam hapc quam alia rcquifita adeo concinnc ordinata efie dcbcnt.ul nullae molcftiaf,nul!sedifficultatesaut importunitatcsopusiplumretardent, auttxdioiu cfFicianr.

Potcritautcm quilibet,cuifumptusfuppefunt,pro fuoarbitrio aliam atq^aliam invenirearqv ccaflrusre xdificfcruir; hiir fpc^anriiTm formam.prolocioportuniiatc.atcpOrj^anorum confor- matione fl^copia.Eaigitur in re nemini quidpiam dC pecuiiaritcr prat fcnbendumceiiieo.^i taiTJtn hanc quatn ncs clcgimus atcj in his architec^onicis confecimus rationem,no parvo labc^rc &C fum ptu inca Infula freti Danici navigtjs celebri VcnufIa(vulgo Hucna dicfta) cxantlatam dC annis ab hincvigintiduobusfnchoatum lciredefiderat,en6(^illamdabimusquo^unaconfiarcpof$it.qui bus in lccis quibuf^ ftrucflurarum formis Inftrumenta illa, quorum antea figurationem &C decla-

rationem exhibuimusdifpofita fucrint.Hauriet demdc hmc quiltbet quoci volet,atcp in fuos ufus accoramodet^Spero enim aliquos fuo tcmpore futuros,quo.s tam alta tangat cura,qui$ ha:cimitari,autctiam fupcrare magnisco- natibus claborcnt*

AR

'mmmmmm^n^'

ARCIS VRANIBVRGI QyO

AD TOTAM CAPAcITATEM

DESIGNATIO.

DELl

>^H«V.".'Btfil iiti 'iV'i;'iii 7iMiiainf'l7-i"-' \i"ii-- - ifihi 'g '

|lj^\__l. ' -^ ' '■• - l" i •'■•'■■-'■''■■"'•-'-'-■- II ' iiiril •':'i'ti V 1 " •i il"

DELINEATIONIS ^RCIS l^R ANIBRVGI, j QJ^O AD TtJTAM C AP ACI T A t E M EXPLlC A TI O,

J ^SSiC^ R[£)ERICVSSEbVNDV S lau JatjTsi iiis mcinorLr,Rex Danir($<:Norv.igi'3r, &c. nulli I ^^415^'^ virtutc,tTiagnaniiTiitatcarc^inregrirateccdens,quianccannosdeccm ingcnti cum Ju^^lu noii faltc •y? Daniae&rubditorum fed 8>C adiaccntium Regionii fatis ccnfcrsiri annumageris.Ttatis quincjuagc- 'l^ fimum quarfunijdiuturniorc lane vica dignilsimus, modo DEO ira viram fuiiTet? [3 (inqua) op» ^^^ cimusRcx.cum praetcralias Hcroicasdotes crga liberlalia ftudia verclibcrali ^ propcfo eiTctani- mOjatq^intcllexilTet Aftronomiamintcr h^cprmcipem locUm obrinentCm , afummisrcmpcr Monarchis(S<: Rcgibus in fummoctiampretio habitam,multosc|? cxhislaudabihki-inca veriaros, nccminimamr.ominis pcrpctu Jtarc indc conl'ecafos,hanc in fuo ctiam Regno prjeclarc cxcoii atc}; fovcri duxit operxprctium. C^ya ' proptcr, ubimeilJ!usinftaurarioniopcramnavarc,arq?incapal3eitramultisiamannis indcadolclcentiavcr- farum pcrccpiiTer ; adeout huius continuandae d^adoptarum flnemperduccndjegratia,rcIic^aPafriainGcr# maniam ,qu6 quictius (SioportuniiTscidcm vacarcm,diiccdercanimum induxiiTcm, tncacccrfitum, utifthfc m D ania jdcm cxequcrcr,clcmenri benevolcntia adhorrarus cfi::(Si ipore oblara Infula celeberrimi freri Danici 1 Vcnuiia,com!.r!unit:cr(uiidiJiuai)f luennasppeJlata, commoditatem ir.iceCxieitibus rtud.ns il vi opcrj Jdiuli j Regio favorc Jargitus cft: veluti alias quoc^ huius nunquam fatis laudati Rcgis confilrj mcnrioncm 8>c mcmo* riam rccolerc foleo, cum non tantummodo dc mc,fcd &C tz tota re Aftrcnomica hac rationc fir exiitiie n^erirus, C^iare vnivciTamPofteriratem,adquam(utifpcro) huius rei vfusfruilusaliquando pervcniet,Serenilsimj ^ OprimiiiliusRcgisnomengraramcntecclebrarcdeccr, ExiUius iracf: prxftanril'simi Regisdecreco, arcj; volunrarcclemenrjjCumin diAalnlulaaedificiaAftronomiconegorioaptaioIide&manificeamcconfirucnda forcnt,el2gi locum maximc in ca aeditum^cum &C tota Infula per fealce extaret) prope cius quafi meditullium, ubi Arcem ex ipfo Ca:lo,cuius obfcrvarionibus infcrvjrc dcbcret,denominatam , dl Vraniburgum ob id di* Aamfundamenralifcrconftrucrcaggrcfrusfumjincipicnic^abAnnoiyy^^.fucccfsivistemporibuseandemab- fol vi;cutus Orthograpluam hfc fccundum totam eiufdem foriTiam $<. capucirarem.quantum ix\ plano ficri po ruif,rcpr3efcntatam vides. Parciculariavcro,qujein hacdclineationecxponendavcnjunt,inhuncmodumfc habent i quatenuj jifcri3,qu.Te peculiaribus locis annotatx funt, fingula indicarc datur: A Doinus praecipua in ipfo mcditullio totius capacitatis cxtruAa,(5(: pcr quatuor lua latcra xqualc quadratum efficicntia \n 4.Mundi plagas exadtifsime vergens,ita ut du.ie turriculaeMcridicm d)C Scptcntrioncm, ambae vcro val Vce Ortu (& Oc- » cafum cxquifife refpiciar.E.Porra C^ricn talis operc ruftico (& Tuicano copofira.D.Porra Occidenralis eodc ope ' rc elaborata.Habuerunt autc hac binae portae fupcrius duos Canes maiores Anglicanos cxcubitor es in con vcni* cntedomuncuia,utundi.padvcritantcslacratu indicarcnc. S, OiFicinaTypdgraph:ca,m2icr?s domus Idaeim parva forma quodammoiio rcfcrcns, C, Domuncula pro miniftris,ctiam niaiorem domum,quoad frontifpi- cia,&qujedam alia rcpracfcntas, F. Interior vallifatics. G. Extcrior cius forma cum fua difpofitionc. N. C^ua- tuor viae vcrfu^ ambas portaii(Siutranc^ domuncula ducentcs quae in^ . Mundi plagas ad amulTjm excurrunt, O. Quatuor ianux horcorii, M. Pcrgulae quatuor in illis fcmicircularibus vallis amcenitatis gratia difpofitJe, L. Hortihcrbarum& florum, H.Horci Arborum varrj gcncrisnumcro circitertrcccntarum,(&c. Atcj; hjec cft totiuscapacitatisdifcriptio. Habetautemvalliambitusfiguramquadraram,in mediofemicircuIariJnr<r- tcxtam,ut iK\ antccedcnte defign«tione patct. Singula vcro C^uatrati larcra contincr pcdcs 500, Crafsiries valli fundamcnraliscftpedum viginti. Alcitudo ciuszz, pcdum; Diamcrcr vcro femicircularisvalli intcrioreft pcdum circitcr nonaginta, Domus ipia in mcdio fita, quae etiam cxacflc,uti dixi quadrara cft,habct in fingulis latcribus circiter pcdes 60, Altirudo Muri 45". pedum. furrcs vcro rotundje a Meridie dr Septcnrrionc appo- fitje habent «i. pcdcs in Diamctro,quibus auibitus cxtcriusabhjercntcs addunt pcdes lo, Porticus ab Oricnrc & Occidctcinfcrius Qaadrari habcnti^-.pedes in quolibet larcre.Tora alrirudo (iomus a Tcrrae fjpcrficic ufc|r ad Pcgafum luprcmum eft pedum 7^. Domus ctiam ipfa quaqua verium pafcr,hypog3ea habet3cdjficia,quo- rum profunditas cft pedia »2.lmOv3<: quaedam alia funt mfra haec. Ifta vero fubtcrranca cijm fint,hrc non reprae- fentant ur utur multis conftent dii*crimInationibus,<& in varios ufus ordinata fint, quje criam magnis iumpti- bus , & pene non minoribus , quam fupcrior^omos pars , quae ultra Terrse planiticm cxtat , ac lub diu pattt, confcdafunt,

Praecipux» vero huius domm inxncditullio fitae plcniorcm dcfignationcm ^ cxpofitionem nunc fubiungS, quo oran la magis difcrctc pateant; atquc ibi nonnulla clubcerranncis.quarc^ Cryprica funr, quarenus ticri po» reft , arc-|; in piano taiia iinitari urcuncf conceditur, exhibcbo» Nam omnia iithic confc^fla, non iblum inferius fcd criam cxterius , ututdomushjec taliatamqucmultiplicia continercnon facilecredcrecurreccnfcrc(Si:m' mis proiixum, U iorte quibufdam cxdiofum forcc*

V R A N I AE fucTdta domus , fpecutd inclytd Cceti Bxcclfo fundata loco, firmata;:^ vaUis, Arbonbttsc^ hcrbisq;, tuis circumfita in borti$ Qij<c terfeptenos lufirafii cunda per Annos Sidera^dumcaputauiufiumluftoUts Olympo Siccinejpreta jaces ffic nunc orbata quiefcU f forfitan id fuperis rifum^ quibwi Entbca curt ; t>iima^naexiguisfvringamurmuncraUuuliriit Sic vaivmt 'variantque vices Terrefiria qntc^^ Sit tilnUus[oU qm C(xlum ty Sidera torfucSt

OR.

nmmmmmm-m

m^^imm^m^t^mwmmm

O RTHOGRA P HIA

PR^CIPV^ DOMVS ARCtS VRANIBVRGI IN

INSVIA PORTHMI DANICI VENVSIA Vulgo HVENNA, ASTRONOMIA INSTAVRANDiB GRATIA CIRCA ANNVM i;8o, aTYCHONfi BRA*

HE EX^DlFlCATiE,

ORTHOGRAPHIA

PRAECIPVAE DOMVS ^^ mciS VRANIBVKGI IN

IMSVLA PQRTHMI ^DANICI ^\ IIV.C.NKA \stronomiif inftauran-

dajratta arca mnum i^So ^^ a IttHoj^E Braue

■»'■'■>•

1 ii m

VV^

tSS,'- 1;

Wfff-^i^B:^^

'•':Ms

ICHNOGR^VHL^ £T £1^3 EXVLIC^TLO

cidentaUs,o,Trafitus 4.>4d M~ 5 tn pojica in tre$ redxHi [unt, cdufium D. ampliaretur, atq^ in quoddm etfecretum Uhorato:

AUnua OrientaluC.Oc. ^ulos re^os cocurrentes, ut Canaculuhybcrnufme hypo» eiut 4n<^ulopoll fornace paruu '^iumfp-i^ricum ejjetjn quo tn promptws ad tnanus iflhkoperi pertnmaius illud defcendendu Im rotans , qui aquas hinc inde tttr.D. Cccnacultbm illHd hyber- tibus L. GradMproajccnfuin Coquina^K., VuteuscomentUius hydraulica feruens er a^uas permurutran,cutes in finpilas inferiorei dillnbues P. Gradus

quinci:, diflinctim erant furm, q. Pyronomico inferviebat^ne fem foret B.Fon J itquarium volubU cum lubuit,in fuhlime eiaculaba mm.E,Y. G.Camer£pro hofpi fuperiorem contignationem. H 40, ulnas profundas , artificio pcr fiphones hinc inde occulte Cameras tam fuperiores jMm pro dtfcenfu in laboratonuChy

miam T Bibliotheca vv.Globusmdgnus Oychalcius nm.exhihitut V,Quatuor mcttf^proStudioJis,4.0imini tm tlatfo. ratono inferiori afcendentes, quam in quatuor anguis conclavium Y. Lecti tn iifdem concUvlbus. hittc mdedifpoJtlK C^era actus inf.^ctor propria mtentione facile difcernetM-elh^enda autem (unt hfc omnia in ea quantitate.rdutifundamento ma loris d •>nis (ut^ra depictje quadrarepoterunt: U< et hk coarctafionis loci ^ratU m duvlo quaji minortforma ext)tt>eantur.

.1

HXPI. I C <• TIO Pi\RTIVM MiiO.ii' ET PKAbcJPVAE DOMV.^» S^'-i {?iCinaior5:pr.Tcipi!a Arcfs \^ranrD..igic.i?c!o)a.usan^e^xx'diiicari cjfpracltAnnoi ^^e". Po- lujcq; cius primii fundamentalcm lapjdciH, Vrer.iirinij &Poccntifsinii GaliiaruinR^ihiiiDana plufmii« Ann:sLcgatusAlaiinjficut>Dominr:sGAROLVS DAN2:./tVS,virinfcgrkate,vir tiite cS: rcriim ufu nu!li fecundu6,<&: Dov5i:rihi« infuper iibcralibus prjcclare imbutus; qui cum mc finglilari 6i co:->fUnfiamore,qu.uiii dai vixfr(obijtenirn anteOc^cnnjurr; setatisanrvoOctuagcfi- mo primo) prokcutus fuer;t_,mihi Si meis rebus plurirnum fcmper favebar.Et fimul ac domum hac con^truc •dam inreiiexir,fc primum iapidcm angularcmitthlc collocaturum iponte addixic. iMoxc^in Iraf|)kyrio quo dam laxo vcrba fcquentia cxicindj curavir.

REGN^^NTE IN DANl^ FRIDERICO II.

CAROI VS DANZAEVS AQVITANVS. R. G. L D. L, DOMVl HVfC, PHILOSOPHlAfi INPRIMlSQVfi ASTRORVM CONTEMPLATIONI REGIS DE- C R E T O A N O B 1 L i V I R O T Y C H O N B ERAHE DEKNVDSTRVP EXTRVCTifi VOTIVVM IIVNC LAPIDEM .uEMQrvI-^^ ET FELICIS AVSPICU ERGQ P. ANNO cl^ li. LXXVL Vi. ID. A VG VSTI. CiTna vcro dfcs is,fundationi dcfi:inatus,inftarcr,acccfsicoptim9 :llc DanaejcuSjComirarus ali^uos Nobilib, viris,cum quoci; quibukla do.^is ex amicis conibus.qui huic adui inrcrcircncjiii: dic Ov^tavo Auguli; mane cx oricnce Solc una cij f up.iuxta cor r2,Luna occiduu cardine in :2? occupancc,in omniu noitrum pr^iefencia lapidc cundcmlocavit,litandopriasfolemaitervinisclivcrfis,<S«:fau(iaqucj^prccand«,lijfiFfagancib.i-js,qaicircuin ftabantamicis.Conftitucusautcmefthiclapisinagulodomusoricntah vcri'usNotapehocen,vclucin appofi- ta figuratione iuxta litcram F. exprimitur. Poftmodum tota domus exftrui capir,(5(: iuccclsivis annis ablolu- ta eit,utut no paucae aut lcvcs intcrea obrepferint difficuitates 6c rcmorap,dv: quib.ia no|attinct diccre.ExpJica tio vcro Orthographi e ciufdcdom^ hic alsignatx ira fe habct: A.lanua Orictalis cx lonico^c: Dorico operc co pofitaB,Ccv!nacuIahybcrnu,FXapisilIe,cui9mcmmi,fundamcca{is,qu?pcfuicdic7j?Lc^atusGaliic9.G.&H, Fcncil:raecel!ceiubcerranea?,C.Camcraprohofpicib.Suncc^ vcrfusoccalum dujefimilcs, M. Muijcumcumbi bhotheca.I , Laboratorium chymicutn fubtcrraneii 3c rocundum,concinens is.varias fornaccs Arri Spagyri Cdedcftinatas.IForamenpcrquoddcmifiunturcarboncs proJabo:'ib.Pyronomicis, Z, Cclia fubtcrranea pro rcponendis!ignis,q,Goquina.D,Camcravocatarubca, «Canicraflavaocflogonalis.E, CamcraCjcrulea. His trib.relpcr.d;: vcrius cccaiumC.Tcnacuium mafU3 jrftivui?! vkidiri coiorr, S^ in Tabularo hf rbarum prji^ci- puarum piclurisexornatum,undeNavium,3eftivoprjefertim cemporc praefernaviganciumingcns numcrus iucundcprofpicitur.X,Feneft:rjefuperioribConiignationi5. 0.Obicrvatorium maias Meridionaie,aIiquotjn. (ignos &maiorcs machinas Aftronomicas continens,prjelertim Scmicirculum A/imuthaltm, Rcgulas Pto* lemaicas^Scxrantcnl Orichalcicum pro Alritud:nib.capiendjsJQu^drantcm Orjchalcicummediovrcm Azi- muthalcm;quje luo loco fupcrius & rcprjefcntata,^ cxpofita funCjTiiaiirum numcro £.9. 4.^. rctimcndo vidc- Iicctcundeinordin.^,quohicrcccnl'catur lnftrunifenca.Quod<3iinfcqucntib,(ubiopuO'"tcll!gendij,P.Cjlo bus quidam cuiimponicur Infttumcnfuminterobfervandum diltantias StcllarumjUifuJcnloco lir, quoin co adomncsplagasconvolvipoIsjrjquaIiseti3mdcpjngiturluperiusapudScxunfcm,nuin. i^.Hujciimiiisvcr lus occafum reipondct. Q. AmbitusOAogonaijs, iti quo llitus cit Giobus ptirdj^us; N. OhicrVacoriun: nii- nus .Vlcridionale Armillas iEquatorias capiensuiidiquaqunmOrichalcicasnum.i^.indicatas.V V, Defccn- ius in laboratorium &:alccnfus inObfervatcrium. R. Obicrvatorium maius 8cptcn(rionalc,aliquorctiam ; magnis Inftrumencis rcfertum, utpoc: Regulis fi ve Parallanco matorc Orich;Ucico, cjuod m muri circumfc- rcntia .Azimuthaetiam monfti-arccnum. |0.explanato, Erat quocj; in eadcm Turri Scxians perunicum C^b- fcrvacorem diftanriasprxbens; <&: Arcusillcbiparticus, arcj; JlJiid Inftrunicnrunicuius in obtervandanovi itclliolimuius tr:\t: quactria anrcanumeris )7,Sc i^, c::ponuntur. Conicrvabarur cr ibjdcm Parallancum quoddam ligneumaraagnoilloCopcrnicoquodamin uiu habifum& niihi V Varniiadcno nufTuni^Cuius iuo loco mencioncm icci.S. Qblervatorium minus ScptcntrionaIe,aijas Armilics Aiquatonas cotincns nu#!;.. delincatas, T. Alius Globus fimihs pnori fulcri loco imponenUis Scxfantib.inicrvics,cuj ct vcrius occalum fit mihs rcpondet, In locoautcmfWpcriore ipfiusdomus, vbiieneftrarotundac viluntur,oclona cubiculaiunt^ Sfudiofis. Suprcma Camera O Aogonafis proxime mfra cuipidc clomui,cx qua unditf p.Ttct ^lpc^^us hahcns incircuituambitum,quemGalIcnavocantiupraipiuinteAum.,>>.SrrucluraeOdogonales,inqu|b.i(iQagines cxcife4. Anni partesrcfercPtes,col'piciuntur.j6jS. Scptcm Caminiin unu dcfinentes vcrlusaiiftru, (Siah) feptc veriusJ3orcam,ifautomncsCaminitotius domus induob.locisdiftinCiim concurrant.N.Horologium^cuius capanay. iupcrius pender. A. Pegafus auratus,qui verfaf iJi indicc,i:ifra rabulatu iupren.ae Gamerjc oltcdit.vn- diCjVndc vcnti ipifct.lbir^ alius indcx in codc cento volubiic» horas mdiirat. Talt^ eft cxtenor facicsdcmus,fi veab Oriente fivc ab Occafu fpcCletur,(5<: fi Meridionalem partem quis cum Scptcn trionali conferar, candcm ct invenictformam,ifautomniafibiinvicccorrei'pondeant,i3<: c6pctcnr?Symmetriacoftcnt,proucin Archi- cedonicis,fiarfirjciolectdebitomodoconficicndalunt,rcquiritur,Quin & iubrcrranca^quaepundatislincolis | infcrius confpiciuntur,ficfunraccipienda:infraTurrimAuitralcquicquid cernifur,laboraforiuPyrononiicij,j quoad fieri potuit,exprimif;ubi i.Mcnfa eft rctunda in eius ipcditulho fita: in qua rcponantur ea,quar piwpaj! randaiunr.Numerusz.furnosvarrj gcncris circumcircadiipolicos utcuncs rcprx'icntaf,Eranrcj!nun.,)<).Tria balnea divcrfimoda Vnus digeftorius in cinerib.quatuor magni athanorei>,duo parvi , duo iurni dcliiJiarcri) in oercna vel cinerib.Vnus pro vefica magna,duplicib.canalib.adaptata, Alius iccret? iurnus cuin lairpadib. Duo revcrberatorr] furni,quorum unus m directum , alter per linca Hclicam tam apcrtc quam clauic rcvcr- bcrabat.Eratc^ maiorfornacum parselapidib.fcfaibilib.eNorvagiaallatiSjquasBcrgcnlcs vocanrzfiquidchj igncm fortiiMmum i'uftincat,&aifabrcelaporatiqueanc. Scd fingula quicin hcccrar laborarono.fi c>:poncda forcf,n5 o-^ucis abfotvrercntur. Qiijcinfra ipiam maicrc domum dtfigtiJta iunr,CeiJa'?, rc poi.toria,<5': p<:nu,in | dicans iubtcrranca,Vbi lanujc per quas hiic indc ficingrcfkus nu.j.Columnxautcm luftfntacuii locodilpoii- f:jenu.4.noranrur,SubBoreaii Turri luxta nu,j,Pureu)^iileCcmcnririus cernirur ^o.ulnasprofundui; cuius, poftCfi in Ichnographia ukcvior fir mcntio Numero ^.Ciil^c iunt Cemcnriciae,ia quibus cduha qujcdam conicr v;:H^pf<r Qrr.^f^ parcim figuraexprimit,parcimfjbinr<:''igcnd.i venjunr.

ORTHOGRAPHIA STELL^BVR*

GI EXTRA ARGEMVRANl^ BLTl.

ICHNOGRAPHIA STELL^iBVRGI.

STEL'

stell^bVrgi expligatio.

'V^^^^^ Tfiin ipUprincJpaliorc Arcis domoTurres.verfus Auftrum & Scptcntrioncm conflicutar , cum i %1 ^M>® luisappendicibushincfnde extantibusprorlonpaucis Inf^rumcntisutut amplisjTthic commo- ^ E^%^ ^^ diipdhendis fufficcrent , tamen ctlm fuccefsiVe ccrtis dc caufsis plura adhuc confieri curarcm, ^J^^!^- ^"^^ ^^^ fatiscompetcnter iftis continercntur fpaciis, ut unicuihbet iuus ufus fine altenus obfta- c^w5^;iN@^ cuho conftarct> poltmodum circa Annum jf 84..in collc auodam cxtra Arccm vcrfus "dcridiem 70, circitcr palsibus minoribus i valio rcmoro Qbfervatorium quodclam fubterraneum Crypis divcrfis e fo* iido muro ab imo ad fummum cxtruAis confieri feci labore 6c fumptu non modico , partim ut in co quaedam ex proecipujs inftrumcntis ruco 6c firmicer difponercm, ne ab ullis ventis qu idpiam difturbarentur, arcj com- modius ufui infervircnr, partim ut Studiolos racoSj cum plures adcirent a fc inviccm diiiungcrem,& quibuf- danin ipia Arce, quibuldam vcroin hifcc Cryptisobfervationcs cxequcndaspraemonftrarcm, ne fibiinvi-

Icf m impcdimento ";orent, auc obfervara priufquam vellem , inter fc conferrent, AppelJavi autem hoc Ob/ lervatorum Danicalingua<Stt«n6ttr3 quod Sc Germanis fereidcm,Latinae Stcliaeburgum fonat. d.iius for- [ i\iz.\T. &C 0^^'^'"g'*^?'^'^'^ unaciim liia icbno^raohia hic vides. Qiiorumexplicatiobrevibusindicara by.rd} A.Portaleexlonicoopcrccompofitum, perquodfitdefcenfusm CryptashuiUs Obfervatcri]', fupcriusha- bcns trcs Leoncs Coronatos affabre cxcifos , 6c hinc inde lapides Porphyrios , qui inicriptioncs con vch tenrcs primo libro Epiftolarum Aftronomicarum, in co loco, ubi dc hoc Obfcrvatorio Cryptico agitur,infcrta5 cx- hibent, quasnimis longumforethicrepeterc, Poftcrioi^m tamen qu3euniverfalioreft,mox dabirnus.B, rotundum laquearium, fub quo hypocauftum, in quod undic^ e Cryptis ingreirus patct, C. Crypra pro Ars millis ifiquator iis maioribus num, 14. delineatis. D. Crypta pro Qiiadranrc magnp volubili appellaro num. (?,antea cxprefro, E, Crypta pro ,-\rmiI!is Zodiacalibus nUm.ii.expofitis. F. Crypta pro magno Quadrato Geomctrico Chalybeum intcriiis Quadrancom continente , num, 7. fignato, G, Crypta pro Sextant c Qiia- dricubitaliinfuofuIcro&GIoboconvolubiliquinumcro jc^.rcprarientacur, HsecquoadCryptasipfasbre- viter indicata fint, Infcripcio autem,dc qui dixi,ab altera parcc P ortahs verfus Meridiem in lapide Porpiiy- rio aureis iuens infignita talis eft :

D* O. M,

POSTHRITATI Q_V E S A C R V M.

ASTRONOMIAM fcienturum onnlutt itntiquiljimaoi cr prtfidntifjimm diu quidem muUumque cultdm^ nonduim tamen f<ittijolide conPntutam^ aut J, mendis rindicatam animadvertcnSt V inflaurandif perfciendieque taria (admq: exaHaadinvenit conjlruxitqas organa, ad omnimodji/s ca^lfjlmm corporwn obfcrvattones fujfiaentia , Ubore^ dWgentia^ im- pendio que imcredibili, qut ^artm proxima eandem ob caujjum ex<edijicata arce VRANIBVRGO, partim hifce Oyptn adconflantiorem cr oportuniorera vfum df^ofuit, tibiq^ 0 mclyta oiiini <evofucccnfura podcritM hunctbcfMrum srarij^imum crpretiofjj^imum commendans , dicans, confecrans , v^ in £terni D E l , admirand<t ccclejli^ michint opijias gloriam , artifq^ divint propagationem , ac patrit hjnorem, perpetuo conferves^nec vctuflate , alique incommodo coUehalJcre , aut aiiorjivn transfcrn , vel quocunqi modo violari findf r fi nihil aliud , authoris faltem vniuerfi vindicem rcvercns ocultm,

Qui ea cuncfira m hac infula 6c inchoavit 6c abfol vit, hoc monumento pofito tc rog.it 6c obceftatur» \

TYCHO BR.AHE O. F.

HAVE QVI HiEC LEGIS FAGISQVE, ET VALE. Exteriusinarea huiuscapacitatis Stelloeburgicse columnse lapidcje H, I, Utrinc^ad Qrtum ^^Occafum difpofitje, pro Regulis Ptolcmaicis imponendis, quam Armillis minoribus portatihbiis, quando rcqu; rir;i!-, fuftincndis.K.L. N. O, Globi fulcris fuisincumbentes, & dicflaareanonnunquam difpofiti , ut iis Sextantcs ad quemcunque Srellarum fitum collimandum reclinentur. Al, Menfa lapidea 6c rotunda , QLiadranri por tatili , 6c aliis minoribus luftrumentis in ca, cum libuerir, conftitucndis, ut Obl«!rvationibus commodeinfer- viant,deftinata, Rehqua ocuhtus 6c intelligens confiderator per ie animadvertet,

tCHNOGRAPHIifi EXPOSITIO,

AVeftibulum quo pcr Gradus Qbfervatorium fubintratur. B.Hypocauftum quadratum.C.Crypta pro Armiliis maximis/Equatoriis, D.pro Quadrante Volubili. E, Pro Armillis Zodiacalibus.F.Pro Qi«i- dranteChalybeo magno habetttc cxtcrius Qyadratum Geomctricum eciam Chalybeum, G. Pro Sex- tanteQuadricubitaliGloboiiioconvoIubili impofito, H H.CoIumnaelapideseadocciduam plagamdilpcfi tar. II, Ali:e columnjelapideje Qrientem vcrfus locatx. K,L,N,T. Globi fulciendis Scxrantibus Aftronomi, cis cxtra pofitf. M. Menfarotunda faxca. O. Lei^us, Inquoaliquando intcrobfervandum mihirequielccre licercc, fiforrecontinuaobnubium intervcntumnonconccderclcrcnitas. Q. Aliusfimilis vS^airiplior in eun- dem ufum pro Studiofis. P, fornax. V.Mcnfa. S.initium fubrcrranei meatus quem infra vallum acc^ hortum in Arcem aliquando int^ laboratorjum Pyronomicum dcducerc animus erar.Inchcfatus enim cft; fed ncn ab* foIutus.Oxterior area cum lua Galieria habet in quolibec fui quadrati latere; quatuor Mundi plagas rcfpicici:? pedes fcptuaginta. Diameter vero femicirculi mcdio loco intercepti cft pcdum viginti quatuor, In duobus autcm Angulishuiusquadrataearcje verfus Notapelioten 6c NotoIybicumThccic quxdam oportunaefunr, In quibus maius illud Inftrumentum Scmicirculare,quo diftantioe fiderum ultra Qi^iadranrc capiuntur,cuius dehneatio non eft inter alia luftrumenca exhibita : Sed poft ea brevibus faltem indicata, tiim quoc^ Sextantcs j alii^fimiliaq^Ofg-namobilia, quorumufus nenicmper requir«tt>r^ l"iirra te5a confer\rab.-?ntur . quemadmo- j dumeciamad angulosBorrhapeliotea & Porolybicum quaedam aliafuo tcmporc dtiponercconftitucrarn. J Hjcc breviter dc ftru.^uris hiicc Crypticis di Aa fint, Quae fi omnia figillatim explanare vcllem, prolixa opus | foret deicriptlonc, Qjj ilia infuper Carmina hinc inde rjldem Cryptis aureis literis afsignavimu^ , idcm libcr | prim is Epiftolarumexhibccj utcadcm hic rcvocarenonfitoperjcprctium, t

Arq; hrc de acdificiis Aftronomicis Cu indicaTeiatis. Liccc vero Iniulam cclebris Porrhmi Danic/, in qua I haecexcruximuSjhicapponerenon fiieritanimus,tamcn quiacTediti5Jieorfim conftirutiloci mentionem f^ci, J 5c quoniam iioec ipla [nlulaiam antca in quarto Tomo Theatri Vrbium a Clar.viro Dno. Georgioijrairn cx:. I prclla cftjlicct non fatis appofite incuria picftoris,idcirco cam hic paulo exacbius exhibendam duxi, 1 O j

INSVLiE VENVSIA

i.-.. '^ ,.■, . -■■— ■■ . ^M^^,^ ■.■■■.■■ I lli^

vvLgo hvenna. DicriE»

li I n i^TTTTyfmyrni

EXPLICATIO HVIVSTO POGRAPHI^. . v ^Tt A-

u.vituifur hx-c inluu in ceicberrnuo frero mclyti K egni Dani3e,quod Scaniart di^^Wft a Zelandia» >*. ^^y<p,^^ ^ videt Mctropolin HafFniam vcrlusLybanorum in diftantia trium milli3rum,Hellingcra,ubiTdc p^ St^^i^ nium cftRcgiu veriVis Circiu in remouoneduoru milliarij,quae duo inZcciandia rimT^Helfingburgo,

p;'i.^^V~-;_">^.« . _ ^ /- ^i ._ /^ 11 i-o T . Ji*>. ;_ . u.>- l^f>.->s>i-> lilrvm iinirri

^^^^lquodcxav^levcrrusSeptentrioncert^crjamduobusdjitat^LandferooiavcriusEufamialtcmunico, ^■^Jii^^d qi,x duo in Scania fita lunr. Eftc^ Infula pcr le admodum alra, ac (i quis in montem aliqucni alccndc- rct.iupcrius tamcn tota plana,habefq[; in circuitu s.^o.pafTus maioresJ circa eius mediruihum.ubi Arccm Vram buUum ex3fdificavi,Policlcvatic;rive,quodidcm cft,l.uitudoab AiquaforeG.rr.^^.f4^- fummaaccurationc anobis ixptus citdepreheniaLongitudmcm eius anumprijiuis partiiim 5^.M.4.;.habito nimirtj rclpc^u airUrc- rice Mendianorum,quibus ufi funt Prolemseus 3c Copcrnicus ac huius qua ficri potuir,diligcntia: qucmadmodu inhacquadrataquocf figurarioneIniul><delm:arionem,coprchendcncc,hj£^cinurtiUsGradusMinutnskcuTidi»

fubdwiia iunr.Gxtet a qujc in ipla Infuia ccrnuntU4-,ficintdligenda : A. Arx Vraniburaum. B. Srellaehurgu. U Prardium QeconomiDe dcfl:inatum,D.Offjvi'ia artificum,Aitronomica Inftrumcnta, Sc alia fabricantium.E.Mo- la aiata.r.Fagus ^o.circitcr rufticorum habirationes contmen*. G. Mo'crrina papyro connciendar mitrvicns, lif mulcK frumentum tercns, 5^ iniuper pellcs varias prjeparans : qujc tna opeia unica cadcmq; maxima «*<^^3 ""J "- mulquadifiunAimpeeficit.H.Tcmpium.l.ForumiudK:ialeRufticorum.K.L.M,PiicinjemaiorcsquaruUMo

ietnnle appropnata profundje altitudinis tCt^Si aggere incredibilis molis fundata,ut aqUaru in copia , molctrm* inicrvjentium fit receptaculum.Hjc reliquecf! piicin e (Jo.circitei' numero magnam copia pifcfum divcrfi gcneris contincntcB, in uium dicljc moletrinar facili negotio, quando opui. fucnt pro maiori parte cxoneratur,O.Pr?fum pMuftrc,alni8aiiquoda(rurgcs.T.PafcuaarbJrtisnonnui;isinlocisconfita.N.SylvulaCoryiortimhttorcBorco opacara.'P.Cl.R«!^.vcftjgia4.Arciuiii,quxibiolimextiterunt. HanclniulamcuirilaudatilbimemcmonjcRex Fridcricus li. mihiad vi\aconcelsiflet, idquelneris in membranadatisconfirmafTcr^quo litiiic Aftronomica ^-ompctcntc otio pcragcrcm ( vciuti&pnusquoc^ innuimus) ingentcslabores & lumptus ineamcxpcndi,uf ontimi illius Rcgis volunrati 3c Patri* hcnori iniervirem , non iolum xdificris Iplendidis & iolidis in ca , prout indicatum eft cxftru Ais: l'ed 5c aquis c|uam plurimis ( ubi niliil tale antca ersr ) l»inc inde coacervati5,quo molc- rrmam Papyro parand.xridoneamunaifthicad littusmarisconftirucrcm,qu_e papyruiti Typographiic mc« iDi- dcmexcultae iuppeditaret>necGermanianonfinedtfFicultateconquircndaforet, ^

IN S VMPS l auteminhaecomnjaultratonnamauriQiJecunv|:cnimfiveebcncBcijsR«gff«,nVcprophi* rcditibusannuis coquircrc licuir,in eos ufus expendcbam;Vj de molcftiui & labcribus, ingcntiljiis , quos ift|iic' per annos «..fuftmui, nibil adda. Ex his dc alns qui vis cordatus facilc cftimafc pOterit,rtie ncn nifi graviisimu dc caufis prjeicrtim in hanc quinquagcnaria xtate, Sc magna familue copia Inlulam tanti conftantc,unaq? Patnam dulciiimam int^ caianguinc iun cios atc^ Amicos quampluninos dcierviiTc.Qux verO,quanracj? mc ad lioc Jm oulcrint volcns hjc iubticeo.lntcnm Scrcnifsimum Rcgcm meum Chriftianum IV.Dn.Clem.qui latidJttilMmK mcmorii Patri Friderico Regi horum ifthicfu.idatori Sc promotorinuperiuccci'sit,lubcti8 excuiatu habco.Nc- 1 queenim ambigo,fi tempcftivc&fulfjcicntcr,qu3e hocncgotium Rcgno fortal^sis non inhonorificum^oaccrnut, !iofiDropofitafulircnt,quinproeaquacftHeroicaNatura<S^ingcniopcripicaci,gcnerOioq;animo,5<:adingcrtuak

ArtcR porp.nfo cxcelkntcr prcditus , h rc Rcgibas dignifsima ftudia Clemcnter 3c 1 iberalircr in iuo Regno con- lcrvaturus ac perpccuarurus fu.iTct.Scd forte ficeratm latis,qua Aftronomix reftai.ratio iatiirspromOlgarrtur, atCB univcrfaiior reddctur. Qnin dc hoc quivis facilefccura pcrpcndct, quam ferio <S^ cnixe Aftronomiae rcftau- j ratio nobiscordi fit,cuiT»totiiboresatquei«pcnlas,totconturbtttioncb &:advcrfitatc|€ius<;auira iortitcr lcrre voluerim i adedutnePacriamquidcmactharifsimaqucc^derelinqucrc dubitarim. TANTVS AM >R NQBIS ASTRQRVAl EXPANGBRH NORMA^. l

SVPPLEMENTVM DE SVBDIVISIONE fiT DIOPTRIS INSTRVMENTOR VM,

Iquidem fn ruperioribus , cum dc Inftrumcnt/s agerem , fubdiviRonem tranrverfalcm atc^ diop-

rras non figuris exprefreram,qu6dca?tamcitoin promptu non elTent, Jubctidipluna, quoncgo»

tium hoc rcctius intellagatur, hic fubiungerc. Divifionis itac^ punda habentis tranfverfalia rao-

dus talis cft , ut hxc exprimir figura , in qua fingula dena minuta pcr lineolas in dccem intcrflitia

equaliadifcriminatimpundisnotatafunt, fic<$ regula fiduciaequqdcunquehorum intcrobfcr-

. vandum tranfiens ipfum niinutum gradus,quod quaercbatur promit,aut aliquo-

^tam eius partem, pro ut ab hoc vcl illo puncflo rcmovcri difccrnitur, Hanc autem

Ltpfix in adolefcentia didici , redilineis quidcm Parellelogrammis, quibus ctiam

proprieconvenit, accommodam ; Quam tamcnpoftea arcubusinlnftruracntis

meis fatisappofiteapplicui, quemadmoduaj antc deccnniuminlibronoftrode

Cometa Anni j jyr.circa calccm pagina 4^ i.his vcrbis innui:U'crf enim eiut iemon- 1

^,T4tio rir^ilineis VayaUeltfgrAmm proprie conveniat . ttihdominm arcualibm etiam linen itt j

tam exiU interftitiotquodiirei^a iinea infenfibUitermffett, ciira omne eitoris vcjligium con-

venienterappbcatwr, Vt vcro hoc ctiam dcmonltratum hicaddam , eb fciolos forte

quofdam, qui ea , quae non fatis capiunt, carpunt , fic habcvln afsignata figura A,

fit ccntrum Inftrumcnti, eiu^cp fenjidiameicr A,0, afTumftur autem 0«f, parti^

cula in qua divifio ifia per lincas rranfverfas fit ea proporcione , qu3c cft i.ad 48^

qualis in meis Inftrument/s ur plurimum ufurpatur. Cumcj; A.l, ponatur par-

tiuniioooQoboooo.intcgriCanonismaiorisRhcrici,critearundcQ,L2o83533:5j

utpotc pars quadragefima owtava Radii, Arcus f,E, fic5o,/(S<: I,V,io./, horum

finuszpoSfrr^.Y.l.Sinufcaurcmfccundus eorundem 42^oS,V,Y, quiadditus

N.V,quod aequale eft O. f, facit N.Y.^og^^f (S^^i.In triangulo igitur N.Y,I,ad

Y,rciiangulc,ndta funt duo latera N.Y.5<: Y,f ,quarc datur Bafis 1,^,210595208

unacum angulo N.J.Y.;i2.F,j./.!o.yy.4'7.///.Cuiaddicus Y.I.A.S^.P^fo.c Con- ficic N.I. A,)7i, P.i^./ 10. //,47,///. Bafis vero N. I. in ttiangulo rcdangulo N,

Y,I,dividarur in dccem partcs sequales, ur conveniant uni rainutozjoj^tfjj. rc- praefcntarjc per I.B.moxc;^ in triangulo obliquangulo B.f, A, dantur duo latcra J,E.<S<: I, A. Radius^unacumartiiuloB, U A, quiidemcftcumangcIoN.I, A»j 37»,P.^3./>»o./A47.//ApriiH reperto : quare innotcicitangelus I.A,B,j,Ai.y/,7.;y/, qui tantummodo j. /. efTc debcrct,ita ut eo maior fit falrcm u//,7. ///. differenria faneinfcnfibilr, Similiterfi F.l.afrumaturnoveparticularueruntCcTigj^^-^ifg^, habebimuscj; rurius triarguJum F. I. A.in quo dantur duolarcra Fil,raod6 di~ duni, una cum Radio f. A. 6c angulo F,I, A, ab iifdem comprachenio , vclut an- tea ; exurgitq; angulus I.A.F,9./.i.//,(S",///,qui debcbat efTe 9'h exade, dcficicnte in ulrimo minuto F,N,t,//, ff.///, Pof ro ut circa medium idcm tcn tctur quod nunc apud extt-cmitatcs fccimus, inveniantureadcmrationcquaantcaprjmoangulusf. A. H. f./. 5. //.<?.///, abundans 3. //, tf. ///, Secundoangc- las N.A.H.4./,5-6'.//.55.///.deficicns5,//. j-,///. Patetirac^ quodmaximadiffcrentiafivcadicAiva fivcabJati- va in hac pragmatcia provcniat minimum quid ultra ^. /;« quam fubtilitate vifus acumcn difccrnerc , tn quo. cunquetandcmlnftrumentonuilatenusfuflincc, quaectiampcr fc ofiofaeft, quarefruftranodumin fcirpo qajerunt,fi qui hanc noftram fatis accuratam diftributionis formara cavillari prsefumant: Qirin Sc in quibuf- dam prjcfertim maioribus Inftrumentis , ubi K adius longtor eft , fubdivifionem hanc pcr quina folummodo minuta excqui folemus, ideoque diffcrentiola illa, de qua agitur , adhuc magis infenfibilis cvadit , quod fic 0- ftcnderc propoiuimus,

Pinnacidiorum feu Dioptrarum hancadinvcnimus ufuimaximc aptam rationem, uc rimuloe in infcriori 8c ocuJo proximo pinnacidio fiant quatuor circa omnia eius latcra, quar fupcriori praecise fint anaIogr,eiufq; quatuor Jatcribus,refpedu lincae fiduciDe,sequc diftent<S<: correfpondcaht, quemadmoduminappofitafigura , quantum in planoficri potuif, reprjefcnratum vidcs , ubi A.B.C.D.antcrius illud pinna cidium 8c oculo obfcr» vatoris admotum defignat : altrum autcm E.F.G,H,quod remotum eft, ad Inftrumenti circumfcrentiam: I. rcgulam notar , cui hxc pinnacidia copetenter <S; ad angulos rcAos affixafunt.OportebitveroPinnacidiumF.G,H.E.omninoaequaIcefTealteriB,C.D.A, X^x vero infcriori a tribus Jateribus applicantur Pinnulae , ea parcc qua huic proximae funt rccililincae , pcr fibuJas qualdam ad ipium Pinnacidium comprimi aut reJaXari pof- funt:. ira ut rimulas apud hoc efFiciant un<di-^uac| acqualcs, quas ctiam pro ut ufus poftu- Jat ampliarc aut coar Aarc Iicebit, Idq; pecuiiari quodam ab altera & interiori Pinnacidrj parte artiffcio , pcr unicam cochlcam circumaAam praeftari potcft , ita ut omncs rimuJoe fimu].rqualiter<S<:uniformiduiluabf<q^Jaborcauttemporis iadura relaxcntur aut con- ftiir.ganrur, C^y^*"^^ rimuJa quae eft in ea partc Pinnacidij qua rcgulae adhaerccincifa perpetuo fic rnanct, quje rcprgefcntatur paulo fupra B* A.cui a plano regular acquidiftans aliarimula ccrnitur in fupcrioriPmnacidio prope F, D, Licetintcriorillanonminus quam reliquaetrcsantcdiAaepauculofaJtemappJicato additamento compctentcrctiam minuiatq; augeri qucat , proutopus fucrit, V S V S eft in altitudinibus fidcrum capi* endis, ut fublata vcJ dcprefla Rcgula I, donec ftcJia pcr rimulam D, A. ccrnatur in latcrc alrerius Pinnacidr], A. £. a^cj; codem inftanti tantundem quocjj dceavideatur pcr rimu- Jam B.C.iuxta aliud latus G. F. tunc enim non dubium eft , ccntralcm <3i: cxaAam fpfius j ftclljcfaftam efrecollimationcm, Si vero AzimUthaunaobtinercJubet,pcr aliam rimu- 1 lam iuxta C. D,ad latus antcrius H. cft attendcndum, 6c una per rimulam G,H.apud I

alteram 1

.%

II ] r - "' ' *" " ; , J 1-

perioris Pinnacidij Intromifsi radij ab interiori parcc infcrioris orbem quendam ifthic dcIignatum,pro quan titate luminis, quod pcr illud foramen Sol eflficir, undiquaJ^ complentcs, ca qu^ inquiruntur pra^bcnr. No* tandum infuper quod in quibufdam Inftrumenris illud Piunacidium , quod ab oculo rcmotum eit, Uylindri

ca conftac forma , ficc^ res codcm redit , nifi quod in Sole umbra Cylindri animadvcr tenda fit ; fic ctiani «n ar- milisaxcmqucndamteretemapplicamus, utcircaipfumundicpfieripofsiccollimatio, habcnc cnim&Uy- lindri 3c axcs rcrctcs id prxcipue commodi, quod non ialtem uni fed duobus etiam oblervatoribui iutticianr, Cartera figuraipfa, vc\ potius Inftrumentorum talium exercitatio plenius cdocebir»

Hunc pcr rimulas aequidiftantes alteri Pinnacidio obfcr vationis modum ipfa mc docu fc neccfsttas : Eti cnfm per foraminamore aliasufitato ftcIIaedifFicilime ineopraefcrcimquodmaxime aboculorcmotumcft perfpiciuntur , nifi facis amplum fuerit : Ec Ci hoc conccdacur , aliquota particuia gradus amitti poteft , fiqui- dem nefcicur an plane Centralis fiac colliraacio , quodfane miror ab ancccedcntibus Aftronomis non ciVc ani- madverfum , atque huic incommoo alitcr provifum* Cum quidam infignis Mathematicus ante aliquot annos Inftrumcntorum mcorum fpc^andi gracia mclonginquo vcnicn» itinere invifillet^atcp hanc pcr rimu- lasficdifpoficasfideraquamcommodifsimedenocandiviaminfpexifl"ec, prae gaudio exihit airerensfq nwnc rcm acccpifl^, quam multis annis prius mcalTum anhclarat/ec^ vcl eo nominc non frufir^

in Daniam vcnifle fibi congratulabatur : Hancq^^ poftea Caflcllas venicns , Landgra- j

Vianisutcuncfapplicuicorganis, utictiamdivifionispcrpunfta tranfvcrlali^ «nodum , qucmadmodum in Tomo primo Epiftolarum Aftronomica*

rumcxhtcrisinterlaudatifsimaemcmoriaeVVilhelmumLanti-* _

gravium eiufc^ Mathematicum 8c mc commutatis , fua locoliquct» Atcph3ectamdePtnnacidiJ8,quan»

divifionis forma fic indicaflTc ^

rufficiac*

■'

^i\

I 1i H I I "

i^^^i^i^^jiMipiwaM,*"**^^^ ' '^

Ad veti Illudrem & Generofum virum

TYCHONEM BR AHEVM DN-

dc KNVDSTRVP, ASTRONOMVM PRINGIPEM.

Odc Tricolos Tctraftrophos*

Ontdnus otim dum tumidos Getdt irfcjiat armtSy4Ut marep0micum^ Gangeci^ miles.wque Mcedoi Tert aquilas cr acutd piUl _ KuUo potentem ftare diu loco SirUi4ccrc diifJim ccmpede^ nefcrci Vifens Gelonos^ aut fagittJl Confpicuos immica Varthost Vudoin^olentiferretinarduum, yerpsad imam Kimulidis rotm, Sic ferreo ttUigatd vinclo <y Vr<epetibus viduatd pennit vi^oria^olm Cccrofios Jaref Coa^afovit» CluiiJyriolotem Stetfjenejcit dflg4tum Compete , f «rpit) cjs ad aras t hicior rerenum tabificum inttmis Serpens meduUis , cun£ta fibiferettt Nii alteri ; ccele^e numett Voffe coU populos per cmnet inndit, A.inoHDuHi4r,althici Superba frxnatrtx peUgi cluens : No» lUi (quAmvis juSHori Te poterat tenufje xinth O T Y C H O) tandem Teuthonicii dari Invtdit orif. Tw patrix tujc

Komen perennando^ per omnei Conff)icuum tolitare gentes SolUrs dedtfli: Quisquis enim tuo VuHu eruditux per vaga (idera

Calique inextricata quondam Kegna, oculos animumc^ voUtitl E/ jufliori tramite certior Defignet^ ecquid terrifici ferant

Mundo Cometft : qiua polorum Sit pofitus^varientqifata : Sive iUe latam Theuthonit incolatf yel GaUi-e eram , feu veteres CXtttdot Bohemiamc^ <y Mnrcomannot lieff)eri£ ce utriusq; regntl i Votifd gratus carminafe tibi Dtbere dicet , dicet amabiU Viane te pafiim ju fentut Vraniit ftudi» cr lAathefi TyeYota, i^am te Uberior duce Sta^rs alumnum plurimaperpetitu Vi6iura,tradidiffe chartni MuUa tamen quoque nefcifjt "Difudicdbit, Proijciens vetus GUucoma quo fe fegnities^SteliU Autoritate fafcinatam, \n veterum pUcitu tuetur. at^inimmo quoj^quod pracipites lucri Agit cHpito^ na vtfragis ratem

Commitere undts, c?" Guines Aurifer os petijfje tradus :

Qljrw ^ufitank ire trirmibut A4 Calecuti ditii arom 4tum Portu4,in eosq; Chin« Quinz^dem laponescy eogit^ Hic ipfe iuStu dum meUui tuo $t,rniaiUf aflta ^ pcr lUaye coiioY Decurrit , ignote vetuHts Tramite^dum merUas Uborii erato elocutus murmure gratias Tibi repentit , Tum Dmam quoque Honorate aUricem^ imo matrem : Te 'dquitur fK\Derice, Kegum Longo micantem (yrmate : Te camt fovijje regne (nongenitum love Tyrinthium^ cervice cufwt firmioraxts uterq.4e munM fependit oUm ,cum lapetofatat Vefejfxfolvit coUa vicario)

AA hnc qui inobfervata figna/y^ ferpetuos finelege certl frenivit orbts^ Quifupn ivneat Dcve^us arces dotibus ingenit Conf^exit in qito fixus orbe Conficeretfux fingna Vhcebm, fhtheaue, Vt tUis machuja terrea yttiufque centrum prtb^at , ut Venm CyUenium fecutafidus^ Ambiit ignivomas quadrigis Majoregyro, Mirtls ut orbitam lovis^ currum CT" tardi^radtfmit^ Cen cordis infiur aeque centri^ Aitherr^modereturarte Cocle^Lum ^olarbiterorbium i&undi^ rex. Vt jm nec^ dogm itjc Coperniraa, nec tui nos Derineant PtohmaecycU, Suntferequi Danmarchica M.artiit Ornent trophek regna , ty adoreit , Suntforte quiregem decorent ConfiUoc^ manuq^promti: At T Y C H O ii£ mentu acumine fridemexuUntes Vranixchoros,] Atqueailra devocata ccr/o, Arte tu/i F R ID E R I C E regnk Hcli^t audax : Nominis hic tui SceptriqifamamfKpra hominum i^en^ MortaJe, deduxttper omnes Limitis ttherei meatus, Q«i pofjrcreda: {TYCHOtuis dciH] Tcrrefire cce'um ( f:t mihi fas novl lAirncuhm expHcare rocr) lUecnimum inperiumq; Olynpo Rquavi^» S t qut pkra fetebiiur ^ratui Ubori quisquts erit^ facrit No« invidenti feUe tin^ut Ynnies operatui arfi.

- -*4**.v^j..^fc

Vet

Nf c nollra te Gemmank lividat Ohliviones carpere perferet Ingrata : mm tui videndi D«w nimim (iudiofa ^feptetk AhijTe quefta eft ditt trieterides, foft vota tandem tefrbiredditum Blandefalutans , abfit, inquit, No» (ine Dijs mihi mijjm hofj^et^ Sat te rigentisfrigora Balthicd TuUp mundo condolet exulem i Satalgido datumTrioni, E( Borett male pertinaci ioverefacros Vranitlares Adfis fccundo numine , c?" hoc tui Vultus jubar ferenioris Exfff Teuthonicas qer urbes^ tahorwfum non ita Vlyffea htstata 'piditpenelopefaut puer^ Qui primiS agnovit parenterk Telemachus, trepidaqi matres} Vt noflra te Germania in hoc fuutn Vemffe regum gaudet^ubi tuic

lllufire virtutitheatrum , CT Bebitus ingenio patronus» Cumte KVDOLPHl Ctfaris audiel fermiftaMajefiate bcnignitaf, E patru haut conjtderante Tanta fui monumenta hondris^ Cx^iffe , tecumqi VranLt chorum : Uitetur ultro hanc laureolem fuis

lunixiffc SceptriTi , cr trimphit^ Teq^ tuxsq;fovebit artes Vultu henigno, Scimui ut Aujirii Frognata cxlo pirogenies fimul

fAufas(^ ferratumqi Mirre.-rt Tiem^oribui gcnerofa utriirj^ Conjungat : ut mox Threijcii duca fa[lum infolentem milite contudit Lenire dum quxrit laborei^ Vranies recreetur hortis^ iKecum Vienn t cnUa A cademia i^audabii Alhertos gcminos ; patrcm IJatumqiteyqui facro culentem Ignc animumfuperaltavexit t>evott4S ajlra: ude /.STRONOMI iwW Cdgnomen, 'Ernejii ftUam genus Te lcriderice, longi gentis Glorid^ Teuchomciqi Sceptri i Suh hoc pdtrono Kegiomontiws fulfit \ohannes Vranit dccwsi Ciuem Parcajatalifq; livor llorte nimisproperata ademtum terrii removit ]Ue triangulos , lUe expolitam Mechjhicen dediti Quin Noribergafabricanieni Obliupuit, fiupuitq;C<efar, Agreftelignum dum medio aff)icit Vokrecaelo, Credite pofieri, tugiffe cttm natoparentem Gnof?iucu pcr inane clauftrk^

Quid Dadalex nonfacient mdttuS C t/i.ensqi illa facro coda jcientUt Fhcebo, cuidivinioris Varticulam genij P romethetU Vdefiis indit i o nimium, T Y C H O; Beata teUiu»qn£ ingenij tui

Mtracula^atque artes ndebit FyronomofjMedicam^dextrk morbos in arces» Tu Vrania quideth Frtttceps cater^ti nec minui omnium Scientiarumq^ artiumt^ Kobilium fiudio cxpolifiu, b iUefeliic, cui dabitur tuo Ab ore terreniharmoniam globi

Conferre calo ! ut hic cr jflilc Sidcra* fintc^fiii Flaneta:, Vtrlqi mundo. Tu Chymici apoteni Arte O" m etaUis, Umficas dea/s Vroducereincidata vittc Stamina, tu vacitam Charontk Tranare cymbamfeps jubes. Tibi. Harragi^ quosfrtgora, ©" horridi JPremunt TrioneSyatquercgia Danica cum suenos rependent G^ates merenti ( Si quu tamcn konfs forfan rependentfoiculagratiam, Livorc^ permtttat}uo te Vro meritU cumuUri honote^ TeSomici Tertarcdfituul Gement podagre mancipiafUndiq; Te tabe confumti querentut E patrijs abijfje regnis ftetu madantes» N os tamen hinc tibi Cotigratulantes concinitnus mtlos

Votivum , c optataintuemuir Ora, mdnusquc diu cupitas v txofcuUmur, Vosdiadcmatis Septcm columa Cf /orrfi , o duces

Kegesque^ quos ccclcfiis ardor igne ccquitgcncrofiorei Scicntiarum voi cco ncmine CompeUo^ mccuwque Vrania chorus i Et tcta Hiantidum corona Aufhicio reparanda vefiro , Opemrcquirit^ NcfinitehocdeCiu, Germaniie prne finibwi , Italoi

VtbeSt 'ccl cxtremos Britannoi Abripcrc, ccciduofvt francoSt l^ivalisiUinc GjUia^vosprocul timis tuctur , tos Itali volent Laudvi fuiffe negligenteSy Vos ocuIb virgil irretorio Teraxvirerum iiotlandid, C7 ultimi Hotant Britanni : Vos horeatior Scotusq; CJ' audaces \bcri Oceano tumidi reperto, (Xuid quique anhelent dif^icianti ego Germaniam ifil Uudis adoredi Confido fulgentem videre Vrani£ hof^itio fupra omnei

iiVDGLPHVS CAVKERCHIVS SYLVIDVX BELGA,

devoti cultus & amoris crgo,

&■

GETTY C£NT£R UbhAh.

t

'jHh-